Από τη Γιώτα Δημητριάδη
Αποκλειστική φωτογράφιση για το texnes-plus: Κοσμάς Ινιωτάκης
Έξω η καλοκαιρινή λάβα, ταλαιπωρεί τους Αθηναίους. Στο θέατρο Θησείον τίποτα δεν θυμίζει τις ακραίες θερμοκρασίες της πόλης. Στον άδειο από καρέκλες χώρο, ένα βασίλειο έχει στηθεί, προσομοίωση του εμπνευσμένου μέσα στη λιτότητα του σκηνικού της Εύας Μανιδάκη, που θα ζωντανέψει μαζί με την παράσταση στις 2 και 3 Αυγούστου στο μικρό Θέατρο της Επιδαύρου.
Η Λένα Παπαληγούρα, ως Υπερμνήστρα, απευθύνεται στον αγαπημένο της Λυγκέα, τον Άρη Μπαλή: «Και πιστεύεις, πώς αν φύγεις, μπορώ εγώ να ζήσω;». Το επαναλαμβάνει, ακόμα πιο σιγά, αλλά στα αυτιά σου έρχεται ο εκκωφαντικός ήχος της απόγνωσής της.
Ένα μακρύ κομμάτι ύφασμα γίνεται το κουκούλι της, ο ομφάλιος λώρος με τον πατέρα, το σάβανο και το πέπλο της.
Η μεσόφωνος, Άρτεμις Μπόγρη, ερμηνεύει, στα ιταλικά, τα χορικά της τραγωδίας του Κάλβου δημιουργώντας με τη μαγευτική φωνή της, ένα παράλληλο σύμπαν, το οποίο συναντά την ιστορία των Δαναΐδων, της μοναδικής τραγωδίας που ολοκλήρωσε κι εξέδωσε με τη δική του φροντίδα ο συγγραφέας. Η τραγωδία σώζεται στη μορφή με την οποία υποβλήθηκε το 1813 στον ετήσιο διαγωνισμό της φλωρεντινής Accademia della Crusca (Ακαδημία της Κρούσκα).
Αλήθεια, πώς την ανακάλυψε η σκηνοθέτις, Νατάσα Τριανταφύλλη και γιατί αποφάσισε να την ανεβάσει για πρώτη φορά στο θέατρο; Αυτή είναι κι η πρώτη ερώτηση που της έκανα.
«Πριν από μερικά χρόνια, διάβαζα τις Ωδές κι είχα εντυπωσιαστεί από το πόσο υπέροχες εικόνες έχει. Στη συνέχεια, με πήρε τηλέφωνο ο Δημήτρης Αρβανιτάκης από το Μουσείο Μπενάκη, όπου κάνουν μια μεγάλη προσπάθεια, από το 2016,να εκδώσουν τα άπαντα του Κάλβου, γιατί έχει γράψει άπειρα πράγματα, και μου πρότεινε να διαβάσω τις «Δαναΐδες». Στην αρχή, ήμουν πολύ διστακτική και σκεφτόμουν, πώς γίνεται να μην ξέρουμε μια τραγωδία του Κάλβου; Κι όμως γίνεται, όπως δεν ξέρουμε και το πρόσωπό του, δεν υπάρχει πορτραίτο, φωτογραφία. Μόνο κάποιες πολύ γενικές περιγραφές».
Ποια ήταν, λοιπόν, η πρώτη της αίσθηση μόλις διάβασε τη μοναδική τραγωδία του Ζακυνθινού ποιητή;
«Με συνεπήραν τα χορικά και χάθηκα σ’ αυτό το μαγικό σύμπαν. Τότε σκέφτηκα ότι θα ήταν μεγάλη πρόκληση να το ανεβάσουμε στη σκηνή για πρώτη φορά».
«Τα χορικά, παρουσιάζονται στα ιταλικά και μάλιστα από μια μεσόφωνο της λυρικής, την Αρτεμη Μπόγρη. Πώς οδηγηθήκατε σ’ αυτή την επιλογή;» είναι η ερώτηση που ακολουθεί.
«Πήραμε αυτή τη γενναία απόφαση να ακολουθήσουμε αυτή τη μελοδραματική γραμμή και τον δρόμο της όπερας, για να κρατήσουμε όσο γίνεται το μέγεθος, που απαιτεί ο ρομαντισμός. Αν αυτό το κείμενο το δεις έξω από αυτό το πλαίσιο είναι μια απλή δραματική ιστορία. Αν, όμως, το δεις στο πραγματικό του μέγεθος και το που φτάνει η φαντασία, είναι σαν να βλέπεις έναν πίνακα του Μιχαήλ Άγγελου».
Ξεχωριστή παρουσία, στην πρόβα, σαν άλλος συμπρωταγωνιστής η μαγευτική μουσική της Μόνικα. «Με τη Μόνικα είναι σαν να φτιάχνουμε μαζί τον κόσμο της παράστασης, η μελωδία μας τραβάει προς μια κατεύθυνση, οπότε είναι πολύ άμεση και η συνεννόησή μας», μου λέει η Νατάσα.
Λίγα λεπτά, αργότερα, από την επιβλητική πόρτα του θεάτρου, μπαίνει ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος κι άμα τη εμφανίσει του καταλαβαίνεις το ψυχικό βάρος και την ταλαιπωρία του βασιλιά Δαναού.
«Αν κάποτε πατέρας γίνεις κι αν το κεφάλι σου το στέμμα θα βαραίνει, κι αν πληγωθεί η καρδιά σου όσο η δική μου, τότε θα μάθεις πόση είναι η οργή που με ξεσκίζει», λέει στον γαμπρό του Λυγκαία.
Η Νατάσα μου ψιθυρίζει με περηφάνια: «Είναι η τέταρτη φορά που συνεργαζόμαστε με τον Λάζαρο».
«Το ίδιο συμβαίνει και με τη Λένα και τη Μόνικα» συμπληρώνω και τη ρωτάω αν θέλει να δουλεύει με όρους ομάδας. Μου ξεκαθαρίζει: «Είναι ένα άτυπο team, άνθρωποι που εκτιμώ, θαυμάζω κι επικοινωνώ καλλιτεχνικά. Δεν μου αρέσουν, όμως, οι κλειστές ομάδες».
Σκηνοθετικά, πώς προσεγγίζει κανείς αυτά τα μεγέθη; «Είχαμε σαν αφετηρία μας, πολλούς πίνακες και του Μικελάντζελο και του Μπλέικ, οι οποίοι χρησιμοποιούν τη φαντασία και το μέγεθος, όχι ρεαλιστικά. Επιπλέον, μ’ απασχόλησε πολύ και το συζητούσαμε και προχθές στην πρόβα: πώς στην όπερα όταν κάποιος παίρνει ένα μαχαίρι για να σκοτώσει, η σκηνή αυτή είναι συνήθως τρεις άριες, ενώ στην πραγματικότητα μόλις λίγα δευτερόλεπτα. Αυτή η μεγάλη διαστολή του χρόνου, διαστέλλει και τα συναισθήματα επηρεάζοντας έτσι και τα επίπεδα της ενσυναίσθησης. Έχω αναρωτηθεί πολλές φορές, πώς αυτή η κλιμάκωση που υπάρχει στην όπερα μπορεί να μεταφερθεί και στο θέατρο. Αυτό το κείμενο, λοιπόν, ήταν μια καλή ευκαιρία για να το ανακαλύψω».
Στην τραγωδία του Κάλβου, διαβάζουμε για τις επιπτώσεις που έχει η αστείρευτη θέληση για εξουσία, όπως εδώ του Δαναού, μέχρι που μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος για την εξουσία;
Η σκηνοθέτις, Νατάσα Τριανταφύλλη, μου απαντά : «Πάντα το θέμα της εξουσίας με ιντριγκάρει, ιδιαίτερα, ως προς το νοητικό επίπεδο που φτιάχνει ο καθένας για να τη φτάσει στο σημείο, που δεν έχει διανοηθεί, ούτε ο ίδιος. Η ανάγκη μας να εξουσιάσουμε φτάνει από το να διακόπτουμε τον συνομιλητή μας, έως τις θηριωδίες του φασισμού και του ναζισμού. Στη δική μας περίπτωση έχουμε αυτόν τον φοβερό πατέρα, τον Δαναό, ο οποίος στο τέλος σκοτώνει την κόρη του. Το τρομερό είναι ότι σχεδόν τυφλώνεται μετά τον χρησμό, που παίρνει από το μαντείο, ότι κάποιος από τους γαμπρούς του θα του κλέψει την εξουσία. Φτάνει στο σημείο να μην βλέπει τη φυσική ροή των πραγμάτων, ότι η κόρη του έχει παντρευτεί και ξεκινάει μια νέα ζωή»
«Επομένως η αρχομανία έχει κοινή διαδρομή με τον φόβο;» η ερώτησή μου ακολουθεί, σαν φυσικό συμπλήρωμα.
«Έχω την αίσθηση, ότι η εξουσία ποτίζει το μυαλό σου, σιγά-σιγά. Λειτουργεί σαν μια αλυσίδα του φόβου, ότι κάτι θα χάσεις, κάτι δεν έχεις...», μου εξηγεί η Νατάσα.
Ο Σεφέρης έλεγε για τον Κάλβο ότι: «αγωνίζεται με τις απελπισμένες χειρονομίες ενός τυφλού, να παραμερίσει ένα ψηλό παραπέτασμα που τον σκεπάζει». Αυτό δεν θα μπορούσε να πει κανείς και για τη θέση της Τέχνης και του Θεάτρου στην εποχή μας;
«Κάτι τέτοιο προσπαθούμε να κάνουμε και στην παράσταση, πιο απτά και άμεσα. Μερικά πράγματα συναντιούνται με πολύ παράξενο τρόπο. Για παράδειγμα, ο Κάλβος έζησε σε πολύ παράξενο σκοτάδι. Αφενός, γιατί μιλάμε για κάποιον, του οποίου το πρόσωπο δεν γνωρίζουμε κι, αφετέρου, γιατί έγραψε τα πάντα στα ιταλικά και μόνο τις Ωδές, στα ελληνικά. Μεγάλωσε στην Ιταλία και όχι στην Ελλάδα, δεν μιλούσε καλά ελληνικά. Πέθανε στο Λονδίνο, δάσκαλος σ’ ένα οικοτροφείο, τάφηκε εκεί και στη συνέχεια τον μετέφερε ο Σεφέρης στην Ελλάδα. Όλη του η ζωή είναι σαν να είναι καλυμμένη με ένα πέπλο μυστηρίου. Αυτό το πέπλο υπάρχει και στις Δαναΐδες».
Η πρόβα συνεχίζεται, αν κι έχουμε δύο εβδομάδες σχεδόν μέχρι την πρεμιέρα, όλα μοιάζουν έτοιμα.
Και εγώ παρακολουθώντας την υπέροχη τετράδα της παράστασης: τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο, τη Λένα Παπαληγούρα ,τον Άρη Μπαλή και την Άρτεμις Μπόγρη είμαι σίγουρη ότι αυτό το καρέ, στον μαγικό χώρο του μικρού Θεάτρου της Επιδαύρου, με φόντο το φυσικό θαλασσινό τοπίο και τον ξάστερο ουρανό, θα μας χαρίσει ένα πρώτο ανέβασμα της τραγωδίας του Ζακυνθινού ποιητή, 150 χρόνια μετά τον θάνατό του, που θα θυμόμαστε...
Δύο λόγια για την ιστορία της τραγωδίας του Κάλβου:
Η ιστορία εκτυλίσσεται στο Άργος. Οι πενήντα γιοι του Αίγυπτου, αδελφού του βασιλιά του Άργους, Δαναού, ζητούν σε γάμο τις πενήντα κόρες του Δαναού, Δαναΐδες. Ο βασιλιάς φοβάται ότι ένας από τους γαμπρούς του θα τον εκθρονίσει, έχοντας λάβει μάλιστα σχετικό χρησμό από το μαντείο. Σε μια προσπάθεια να αποφύγει το μοιραίο, ο Δαναός δίνει εντολή στις κόρες του να δολοφονήσουν τους συζύγους τους την πρώτη νύχτα του γάμου. Η μόνη, η οποία παραβαίνει την εντολή του, αλλά κι αρνείται τον χρησμό είναι η Υπερμνήστρα, η οποία είναι ερωτευμένη με τον άντρα της, τον Λυγκέα, όπως κι εκείνος, μαζί της.
2 και 3 Αυγούστου στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου
Περισσότερες πληροφορίες εδώ
Με τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο, τη Λένα Παπαληγούρα και τον Άρη Μπαλή.
Τραγουδά η Άρτεμις Μπόγρη.
Μετάφραση: Δημήτρης Αρβανιτάκης - Έφη Καλλιφατίδη
Σκηνοθεσία: Νατάσα Τριανταφύλλη
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Μonika
Δραματουργία: Έλενα Τριανταφυλλοπούλου
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Μαρία Κακάρογλου, Δήμητρα Μητροπούλου
Φωτογραφίες: Λάμπρος Ρουμελιωτάκης
Video –teasers: Δημήτρης Μακρής
Social Media: Σμαράγδα Φουρίκη
Διεύθυνση παραγωγής: Μανόλης Σάρδης - Pro4
Βοηθός διευθυντή παραγωγής: Χριστίνα Πολυχρονιάδου
Διαβάστε επίσης: