Από τη Μαρία Κακαλή
Η 17η Νοεμβρίου έμελλε να γίνει η νύχτα που στιγμάτισε τη νεότερη ελληνική ιστορία. Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά, η ιδεολογία της λαϊκής μάζας που εξεγέρθηκε ενάντια στη δικτατορία του ’67, είναι αδυσώπητα παρούσα απέναντι σε κάθε ψήγμα φασισμού που υποσκάπτει τη δημοκρατία και τις ανθρώπινες ελευθερίες.
Τα παιδιά, ήδη από τα πρώτα τους σχολικά βήματα, διδάσκονται τα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με την ανάληψη της εξουσίας από τους Συνταγματάρχες και τους αγώνες των Ελλήνων, και δη των φοιτητών, για την πτώση του χουντικού καθεστώτος και την επάνοδο της δημοκρατίας.
Η Επέτειος του Πολυτεχνείου εορταζόταν ανέκαθεν στα σχολεία και έτσι τα παιδιά, μέσα από τα ποιήματα, τα τραγούδια και τις ιστορικές αφηγήσεις, λάμβαναν γνώση των σημαντικότερων πτυχών της ένδοξης αυτής σελίδας της σύγχρονης ιστορίας. Δεδομένης της πανδημίας, οι σχολικές εορταστικές εκδηλώσεις έχουν περιοριστεί κατά πολύ. Παρόλα αυτά, οι εκπαιδευτικοί φροντίζουν να διδάσκουν σχετικά τα παιδιά, να προβάλλουν βίντεο με εικόνες από την εξέγερση και τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου και να αναπαράγουν τραγούδια που συνδέθηκαν με αυτή την ιστορική περίοδο.
Ωστόσο, πέραν του σχολείου που διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στη μεταλαμπάδευση των ιστορικών γνώσεων, η Λογοτεχνία καλείται να πραγματώσει για ακόμη μία φορά την αποστολή της και να μην περιοριστεί αποκλειστικά στην τέρψη των μικρών αναγνωστών. Τα βιβλία αποτελούν μέσο διακίνησης ιδεών, πόσω μάλλον εκείνων που αφορούν το ιδανικό της ελευθερίας. Επιπλέον, αναπαράγουν τα θλιβερά ιστορικά γεγονότα με τέτοιο τρόπο, ώστε να καθίστανται κατανοητά στα παιδιά αλλά όχι επώδυνα.
Ένα τέτοιο βιβλίο συνιστά και «Η εξέγερση του Πολυτεχνείου» του Φίλιππου Μανδηλαρά. Ο συγγραφέας επέλεξε να αποδώσει τα γεγονότα μέσα από στιχάκια που δύνανται να αποτυπωθούν στη μνήμη των παιδιών, ξεκινώντας από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο για να καταλήξει στην ακυβερνησία που επικράτησε τη δεκαετία του ’60 στην Ελλάδα και οδήγησε στο πραξικόπημα και το Πολυτεχνείο. Η χιουμοριστική και πολύχρωμη εικονογράφηση της Ναταλίας Καπατσούλια, προσδίδουν ακόμη μεγαλύτερη παραστατικότητα στον λόγο.
«Στο Πολυτεχνείο αποφάσισε να κλειστεί,
απαγορεύσεις, φυλακές να μην τις φοβηθεί.
Γιατί το γνωρίζει πως πάλευε για την ελευθερία,
στον τόπο μας για να ξανάρθει η δημοκρατία»
Η Μαρίζα Ντεκάστρο έλαβε το 2019 από τη Διεθνή Παιδική και Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου την τιμητική διάκριση White Ravens για το βιβλίο της «2651 ημέρες δικτατορίας». Το κείμενο της Ντεκάστρο, σε συνδυασμό με την εικονογράφηση του Βασίλη Παπαγεωργίου, διέπεται από παιδαγωγικούς και διδακτικούς συμβολισμούς και ενεργοποιεί το κοινό της, προκειμένου αυτό να αναπτύξει κριτική σκέψη και μαθησιακές και κοινωνικές δεξιότητες. Οι «2651 ημέρες δικτατορίας» είναι κάτι περισσότερο από ένα διδακτικό βιβλίο που παραθέτει ιστορικά γεγονότα. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα λεύκωμα ή ημερολόγιο που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη και το βίωμα της έφηβης τότε συγγραφέως.
«Η κυρά Δημοκρατία» της Κωνσταντίνας Αρμενιακού απευθύνεται σε παιδιά που βρίσκονται ακόμη και στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Με τη συμβολή της ζωηρής εικονογράφησης του Παναγιώτη Καψάσκη, οι μικροί αναγνώστες γίνονται θεατές ενός πραξικοπηματικού γεγονότος σε ένα χωριό, κατά το οποίο η Ρία η Δικτατορία παίρνει την εξουσία με το «έτσι θέλω» και φυλακίζει την κυρά Δικτατορία! Οι κάτοικοι, όμως, λαμβάνοντας αφορμή από το τραγούδι ενός παιδιού, αποφασίζουν να την απελευθερώσουν και να διώξουν τη Δικτατορία.
«Τα γενέθλια» της Ζωρζ Σαρή, αν και κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 1977, μέχρι και σήμερα αποτελούν ένα βιβλίο που παρουσιάζει με εύληπτο τρόπο τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της επταετίας. Η ηρωίδα, η Άννα, είναι ένα οχτάχρονο κορίτσι που ενώ ετοιμάζεται να γιορτάσει τα γενέθλιά του, έρχεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα της δικτατορίας. Το βιβλίο πραγματεύεται την αξία της ιδεολογίας στη ζωή του ανθρώπου, επισημαίνοντας πως, «Όταν πιστεύει ένας άνθρωπος σε μια ιδέα πολύ πρέπει να την υπερασπίζεται, ακόμη και να πεθάνει γι’ αυτή».