Από τη Μαρία Κακαλή
Η Άλκη Ζέη «γεννήθηκε στην οδό Κέας, στην πλατεία Κολιάτσου, στις 15 του Δεκέμβρη». Η συγγραφέας κληροδότησε στις επόμενες γενιές το έργο της, βιβλία που είχαν ως αφετηρία την αγάπη και το νοιάξιμό της για τα παιδιά.
Η Άλκη Ζέη διένυσε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, τόπο καταγωγής της μητέρας, Έλλης Σωτηρίου. Ο πατέρας της, Ζήνων Ζέης, ήταν τραπεζικός υπάλληλος και, αν και καταγόταν από την Άνδρο, είχε μεγαλώσει στην Κρήτη. Ουσιαστικά, εκείνη κι η αδερφή της έμειναν αρκετά χρόνια με τον παππού, εξαιτίας της ασθένειας της μητέρας της, η οποία έπασχε από φυματίωση και νοσηλευόταν σε σανατόριο στην Πάρνηθα.
Τα δύο κορίτσια περνούσαν ξέγνοιαστες κι ευτυχισμένες στιγμές στο νησί, σε τέτοιο σημείο ώστε να μην επιθυμούν να επιστρέψουν στους γονείς του. Η Σάμος, και συγκεκριμένα η περιοχή Μαλαγάρι, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την Άλκη Ζέη και κατέστη η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου «Το Καπλάνι της Βιτρίνας».
Η μετεγκατάστασή τους στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε το 1937, όταν η Άλκη Ζέη ξεκίνησε το σχολείο. Η οικογένεια μετακόμισε σε πολλές γειτονιές, τα περισσότερα χρόνια όμως διέμεινες στην πλατεία Αμερικής. Φοίτησε στην Ιόνιο Σχολή, όπου γνώρισε τη Ζωρζ Σαρή, και τη Σχολή Αηδονοπούλου.
Η Άλκη Ζέη έλαβε ευρεία παιδεία, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας του Θεάτρου, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.
Η συγγραφική της δραστηριότητα είχε ως αφετηρία την εφηβική της ηλικία. Καθοδηγήτρια στα πρώτα της βήματα κατέστη η Διδώ Σωτηρίου, η οποία είχε παντρευτεί τον θείο της Άλκης, Πλάτωνα. Η Άλκη Ζέη ξεκίνησε με έργα για το κουκλοθέατρο αλλά και διηγήματα ή νουβέλες που δημοσιεύονταν σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής. Ο Κλούβιος, ένας από τους χαρακτήρες που δημιούργησε, αναδείχθηκε σε έναν από τους βασικότερους ήρωες του Κουκλοθέατρου Αθηνών «Μπάρμπα Μυτούσης», που ίδρυσε η Περράκη-Θεοχάρη.
Η συγγραφή, ωστόσο, δεν αποτελούσε τη μοναδική της δραστηριότητα. Η δράση που επέδειξε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ούσα μέλος του αριστερού κινήματος της ΕΠΟΝ, αντικατόπτριζε τα ιδανικά της για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία.
Η στάση αυτή καθόρισε εν πολλοίς και την προσωπική της ζωή. Από το 1952 έως το 1964, εκείνη και ο σύζυγός της και θεατρικός συγγραφέας Γιώργος Σεβαστίκογλου, διέμειναν στη Σοβιετική Ένωση, και συγκεκριμένα στην Τασκένδη και τη Μόσχα, ως πολιτικοί πρόσφυγες. Προηγουμένως, η Άλκη Ζέη είχε εξοριστεί στη Χίο λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων και αργότερα βρέθηκε στην Ιταλία. Το ζευγάρι, που είχε γνωριστεί κατά τη διάρκεια των σπουδών της Άλκης στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, επανασυνδέθηκε το 1954 και απέκτησε δύο παιδιά, την Ειρήνη και τον Πέτρο.
Η παραμονή στη Σοβιετική Ένωση, δεν ανέκοψε τη συγγραφική της δραστηριότητα. Αντιθέτως, συνέγραψε μια σειρά παιδικών διηγημάτων που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νεανική Φωνή», η συντακτική επιτροπή του οποίου απαρτιζόταν από τους Μάριο Πλωρίτη, Τάσο Λιγνάδη και Κωστή Σκαλιώρα. Το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό «Το καπλάνι της βιτρίνας», συνεγράφη το 1963, ενόσω βρισκόταν στη Μόσχα και αποτέλεσε το πρώτο παιδικό βιβλίο που περιείχε πολιτικές αναφορές.
Η επιστροφή τους στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το 1964. Εντούτοις, το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών και η επικράτηση της Χούντας, τους ανάγκασε και πάλι σε εκπατρισμό. Έτσι, διέφυγαν στο Παρίσι, όπου και παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Στη γαλλική πρωτεύουσα συνέγραψε και τον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου», του οποίου θεματικό πυρήνα αποτελεί η Κατοχή και η Απελευθέρωση από τους Γερμανούς.
Η Άλκη Ζέη υπήρξε μία από τις πιο αγαπημένες συγγραφείς των παιδιών. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Η γραφή της χαρακτηρίστηκε από καθαρότητα και γλωσσική αρτιότητα. παράλληλα, ο λόγος της κατέστη κριτικός, ενώ με το χιούμορ αναδείχθηκε η διεισδυτική ματιά με την οποία απέδιδε τα γεγονότα.
Κατάφερε να δημιουργήσει έργα, τα οποία αν και πρωτίστως απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους, στην πραγματικότητα αναγιγνώσκονται ευχάριστα και από τους ενήλικες. Οι θεματικές των βιβλίων της συγκεράζουν τα προσωπικά της βιώματα με τα ιστορικά γεγονότα, ενώ οι ιδέες τους είναι οικουμενικές και πανανθρώπινες.
Υπήρξε φίλη με σημαντικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, όπως ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Ρίτσος, η Μελίνα Μερκούρη, ο Τίτος Πατρίκιος και η ηθοποιός Ξένια Καλογεροπούλου.
Αγαπούσε πολύ τα παιδιά και αγωνιούσε για το παρόν και το μέλλον τους, κάτι που είναι διακριτό όχι μόνο στα έργα της αλλά και στις συνεντεύξεις της. Μάλιστα, η ίδια είχε δηλώσει σχετικά με τη διαπαιδαγώγησή τους πως, «Ο σκοπός του γονιού είναι να ξεψαχνίσει τα θέλω του παιδιού και να το βοηθήσει να τα πραγματοποιήσει». Η Άλκη Ζέη δεν δίστασε να ασκήσει κριτική και στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα: «Ο ρόλος του γονέα δεν αρκεί για την διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού. Πρέπει να συμβάλλει και το σχολείο. Δυστυχώς στην Ελλάδα, το σύστημα δεν βοηθάει. Επαφιόμαστε στον πατριωτισμό των δασκάλων. Ευτυχώς υπάρχουν πολλοί δάσκαλοι που είναι πραγματικοί ήρωες, αφού κάνουν τα παιδιά να αγαπούν τα βιβλία».
Το 2003 κέρδισε το βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το έργο «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της», ενώ ένα χρόνο αργότερα ήταν υποψήφια για τα βραβεία Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και Άστριντ Λίντγκρεν Λογοτεχνίας.
Το 2010, της απονεμήθηκε το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών ως αναγνώριση της συνολικής προσφοράς της στη Λογοτεχνία. Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου. Δύο χρόνια αργότερα, έλαβε τον τίτλο της επίτιμης διδάκτορος του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 η Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, την τίμησε με τον ίδιο τρόπο.
Επίσης, τον Ιανουάριο του 2015, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, της απέδωσε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής και λίγους μήνες αργότερα, η Γαλλία την τίμησε με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων.
Η συγγραφέας απεβίωσε στις 27 Φεβρουαρίου 2020.
Αυτή την περίοδο ανεβαίνει «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου» στο Θέατρο Βασιλάκου. Μια παράσταση που αξίζει να δείτε!
