Από τη Δήμητρα Πέτρου

Φωτογραφίες Αγγελική Κοκκοβέ 

Πώς να περιγράψεις με λέξεις, το δράμα της «Μήδειας» του Ευριπίδη; Σίγουρα, το ακραίο πάθος, η οργή, η εκδίκηση και το απόλυτο έγκλημα είναι αυτά που σου έρχονται πρώτα στο μυαλό.

Το αριστούργημα του Ευριπίδη έχει απασχολήσει πολλούς καλλιτέχνες, ίσως, επειδή όπως όλα τα σπουδαία έργα είναι ανοιχτό σε πολλές αναγνώσεις. Ο Δημήτρης Γεωργαλάς παρουσιάζει μια νέα εκδοχή, στηριζόμενος στα σύμβολα του έργου και το αποτέλεσμα στη σκηνή του Μπάγκειον είναι εξαιρετικό!

Στον ομώνυμο ρόλο, απολαμβάνουμε τη Τζούλη Σούμα σε μια καθηλωτική ερμηνεία.

Τη συνάντησα λίγο πριν την παράσταση στο ιστορικό ξενοδοχείο της Ομόνοιας και μ’ αφορμή τον δύσκολο και απαιτητικό ρόλο της, είχαμε μια απολαυστική κουβέντα για την απιστία στη σημερινή εποχή, για το ακραίο έγκλημα της παιδοκτονίας, αλλά και για το πως συμπεριφέρεται εκείνη όταν έρχεται «αντιμέτωπη» με τον φτερωτό θεό του έρωτα.

 

Πώς προσεγγίσατε έναν τόσο απαιτητικό ρόλο;

Με τη βοήθεια του Δημήτρη Γεωργαλά, του σκηνοθέτη μας, μπήκα στον κόσμο και τη μελέτη που είχε κάνει για αυτό το έργο και γι’ αυτόν τον ρόλο. Ο Δημήτρης ασχολείται περίπου τρία χρόνια με αυτό το έργο, έχει μια βαθιά και σαφή σπουδή πάνω σε αυτό κι επειδή η παράσταση έχει ήδη παιχτεί στη Χάγη, έχει φτιάξει έναν κόσμο ολόκληρο, στον οποίο εγώ καθοδηγήθηκα από αυτόν με έναν ιδανικό τρόπο. Από κει και πέρα βρήκα κι εγώ τα δικά μου πατήματα για να προσεγγίσω το ρόλο αποφεύγοντας, ίσως, κάποια δεδομένα και κλισέ πράγματα, προσπαθώντας να καταλάβουμε την αληθινή διαδρομή αυτής της γυναίκας, η οποία είναι μια ηρωίδα πολυσχιδής και πολύπλευρη. 'Όσο και να το ψάχνουμε γεννιούνται συνεχώς καινούριες πλευρές και πτυχές που θέλουμε να φωτίσουμε. Οπότε είναι σαν ένας θησαυρός που έχει εξερευνηθεί έχοντας ακόμα πολύ δουλειά για να γίνει.

Προσωπικά, τι σας γοητεύει στο κείμενο του Ευριπίδη;

Με γοητεύει το απόλυτο πάθος που έχει η Μήδεια. Έχει ακραίο ερωτικό πάθος, το οποίο βέβαια την οδηγεί στην απόλυτη εκδίκηση.  Επίσης με γοητεύει το ότι δια μέσου αυτής της ηρωίδας ο Ευριπίδης δίνει ισχυρό λόγο και θέση στη γυναίκα των τότε χρόνων που όμως είναι απόλυτα επίκαιρο και για τις γυναίκες του σήμερα. Δηλαδή, βάζει τη γυναίκα, που τότε ήταν εντελώς ανατρεπτικό, να έχει πολιτική και κοινωνική θέση. Παίρνει αποφάσεις που μόνο οι άνδρες είχαν το δικαίωμα να πάρουν. Είναι μια ισχυρή προσωπικότητα, ένας ισχυρός χαρακτήρας ο οποίος μου ασκεί τεράστια γοητεία.

Τι συμβολίζει η Μήδεια στη σημερινή εποχή;

Πιστεύω ότι έχει πολλές πλευρές. Είναι ένα πρίσμα, το οποίο από όποια πλευρά και αν το δεις, έχει ενδιαφέρον και φως. Συμβολίζει πολλά στο σήμερα, είναι μια γυναίκα που αγαπά με πάθος, που διεκδικεί, που ζει τα πάντα με ακραίο τρόπο, την αγάπη, το πάθος, τον θυμό, την οργή. Ο Δημήτρης έδωσε και μια άλλη διάσταση. Επειδή η Μήδεια είναι ξένη προς την Ελλάδα φώτισε τη διάσταση του μεταναστευτικού. Δηλαδή, η Μήδεια θα μπορούσε να είναι μια γυναίκα, η οποία έχει έρθει από κάποια άλλη χώρα για οποιουσδήποτε λόγους. Εδώ ήρθε για τον άντρα που επέλεξε, και βλέπουμε ότι δεν της φέρονται πάντα πάρα πολύ καλά όπως και σήμερα δεν φέρονται στους μετανάστες. Μακάρι να έχουμε και στην κοινωνία και στην πολιτική και γενικότερα σε θέσεις στις οποίες λαμβάνονται αποφάσεις οι οποίες αφορούν όλους μας, γυναίκες με ευθυκρισία, με δύναμη, με διάνοια τέτοια που να μπορούν να καθοδηγήσουν τους λαούς. Η Μήδεια είναι μια τεράστια, ισχυρή προσωπικότητα και όχι μόνο μια απατημένη γυναίκα, η οποία εκδικείται τον άνδρα της.

Μπορεί μια ηθοποιός να βρει κοινά στοιχεία με τη Μήδεια;

Ναι και πιστεύω ότι όλοι μας έχουμε. Εξερευνώντας και σκάβοντας για να βρεις την αλήθεια του ρόλου περνάς από διαδρομές ανακαλύπτοντας κοινά πράγματα. Μην ξεχνάμε ότι ο Ευριπίδης είναι ο τραγικός συγγραφέας, ο οποίος είναι πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση των ηρώων. Σαφέστατα το ακραίο ερωτικό πάθος, ο ακραίος θυμός, η λατρεία κι η μεγάλη αγάπη που έχει για τα παιδιά της, η αγάπη για το σπίτι που έχει χάσει, την οικογένεια της, τον πατέρα της, όλα αυτά σίγουρα έχουν αναφορές σε μένα γιατί δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Και στο κομμάτι παιδιά που εγώ δεν έχω δικά μου, αλλά τα αγαπώ πάρα πολύ, το κομμάτι μητρότητα και το πόσο μπορεί μια γυναίκα να φτάσει σε αυτήν την ακραία απόφαση, οφείλω να πω ότι με προβλημάτισε, αλλά είδαμε δουλεύοντας ότι η απόφασή της αυτή είναι πέρα από την ίδια την πράξη. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό το ότι η Μήδεια δεν τιμωρείται από Ερινύες, όπως άλλοι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας. Το να υποδυθείς έναν ρόλο, που έχει ισχυρά συναισθήματα που αισθανόμαστε όλοι μας, αλλά να διαπράξει μια επαίσχυντη πράξη και στο τέλος να μην τιμωρηθεί αλλά να θεοποιηθεί δεν είναι και πολύ εύκολο να προσεγγιστεί.

Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο ερμηνεύοντας αυτόν τον ρόλο;

Ένα μεγάλο κομμάτι είναι το ότι δεν είναι στην καθημερινότητά μας όλα αυτά που ζει και αποφασίζει να πράξει η Μήδεια. Τα συναισθήματα είναι κοντά σε εμάς απλώς εδώ είναι στην απόλυτη έντασή τους. Με δυσκόλεψε να βρω τη διαδρομή της, αλλά θα πω ότι ο Δημήτρης (Γεωργαλάς), που ήξερε πάρα πολύ καλά το πως να καθοδηγήσει τους ηθοποιούς, αλλά κι εμένα προσωπικά για αυτόν τον ρόλο, θεωρώ ότι φώτισε και ανέδειξε πολύ καλά τη διαδρομή της, πολύ καθαρά και με σαφήνεια. Μάλιστα στις παραστάσεις που έχουμε κάνει, οφείλω να πω ότι το είπαν κι οι θεατές, το οποίο είναι μεγάλη υπόθεση. Η ματιά του σκηνοθέτη και κατ’ επέκταση του ηθοποιού που θα υποδυθεί τους ρόλους είναι αυτό που αλλάζει         .

Ποια εσωτερική ανάγκη μας οδηγεί στο να βλέπουμε ξανά και ξανά αυτή την ιστορία εκδίκησης;

Η ανάγκη που έχουμε να επιστρέφουμε στα μεγάλα κείμενα. Δεν είναι τυχαίο που βλέπουμε συνέχεια τα έργα των μεγάλων τραγικών. Είναι ποίηση που μας αγγίζει και μας αφορά όλους. Τα μεγάλα αυτά έργα μας οδηγούν στο να σκεφτούμε, να αποκωδικοποιήσουμε αλλιώς, να εμβαθύνουμε σε πράγματα που ζούμε, πράγματα που σκεφτόμαστε, μας δίνουν δρόμους για να σκεφτούμε σε βάθος, μας πάνε σε πιο φιλοσοφικές διαδρομές. Είναι ένας πλούτος ανεξάντλητος, σαν ένα ορυχείο που έχει διαμάντια και όσο σκάβεις τόσο πολύ θα σου δώσει καινούριο πλούτο. Τι κρίμα που η καθημερινότητα κι ο τρόπος ζωής, που έχουμε όλοι μας, δεν μας επιτρέπει να ανατρέχουμε συχνά στους μεγάλους ποιητές και φιλοσόφους, έστω και σαν ανάγνωση. Γι’ αυτό γεμίζουν τα θέατρα, η Επίδαυρος ή όπου στον κόσμο ανεβαίνουν αυτά τα κείμενα, γιατί μας αφορούν εκατό τοις εκατό ακόμα και σήμερα.

 Στη σημερινή εποχή τι πιστεύετε ότι οδηγεί έναν άνδρα στην προδοσία;

Πολλά. Μπορεί να τον οδηγήσει η θέλησή του να επιβεβαιωθεί, να επιβεβαιώσει το εγώ του. Επίσης η φιλοδοξία, πολλές φορές μπορείς να απιστήσεις για κάποια οφέλη, που μπορεί να έχεις. Η διάθεση του ανικανοποίητου. Λόγω προηγούμενων έργων, που έχω παίξει, έχω σκεφτεί πολύ τι μπορεί να οδηγήσει έναν άνδρα στην απιστία και κατέληξα ότι το εγώ και το υπερεγώ των ανδρών, αλλά και των γυναικών πολλές φορές, μας οδηγεί στο να μην είμαστε σταθεροί. Επίσης, όντως οι άνθρωποι δεν είναι μονογαμικά όντα, αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Από φύση δεν είναι, αλλά μπορεί να είναι από επιλογή. Απλώς εδώ είναι αδιανόητο το γεγονός ότι παντρεύτηκε κρυφά. Βέβαια η θέση της γυναίκας τότε ήταν υποδεέστερη οπότε ήταν πολύ εύκολο κάποιος «να πατήσει τους όρκους», όπως του λέει η Μήδεια. Νομίζω ο πυρήνας κι η κινητήρια δύναμη είναι αυτά.

Η Μήδεια, λίγο πριν σκοτώσει τα παιδιά της, αμφιβάλλει για τις ίδιες της τις πράξεις. Με ποιο τρόπο στη σημερινή εποχή μπορούμε να καταπνίξουμε τον «κακό» μας εαυτό;

Δεν ξέρω να πω ακριβώς τι πρέπει ή τι δεν πρέπει να κάνουμε. Ουσιαστικά, για οτιδήποτε θέλουμε να πράξουμε είτε δύσκολο, είτε εύκολο, για κάτι που πρέπει να πάρουμε μια σημαντική κι ενδεχομένως ακραία απόφαση για τη ζωή μας παλεύουμε με τον εαυτό μας, με το ασυνείδητό μας, με την ιδιοσυγκρασία μας, με τον χαρακτήρα μας και πάρα πολλές φορές είμαστε μέσα σε αυτήν τη διελκυστίνδα που έχει και η Μήδεια του να το κάνω ή να μη το κάνω. Είναι ένα σημείο, με το οποίο μπορεί να ταυτιστεί κάποιος. Ελάχιστοι έχουν δίλημμα να σκοτώσουν ή να μην σκοτώσουν τα παιδιά τους, όμως έχουν διλήμματα ηθικά, υπαρξιακά, προσωπικά, επαγγελματικά και πολλές φορές ακούμε τον εσωτερικό μας εαυτό και του μιλάμε. Η Μήδεια μιλάει στον εαυτό της και λέει «σκέψεις μου φύγετε, θυμέ μου σε παρακαλώ φύγε». Αποκλείεται κάποιος να μην βρει στον τρόπο, με τον οποίο σκέφτεται και κάνει τον εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό της στιγμές που να ταυτιστεί. Αυτό είναι το υπέροχο, ότι ο θεατής βλέποντας οποιοδήποτε κείμενο που έχει ουσιώδη πράγματα να του πει, προσπαθεί να μετακινηθεί και να ταρακουνηθεί. Είναι σημαντικό ο θεατής να ακουμπάει στη σκέψη και στη διάνοια των ηρώων και να τον αφορά και να τον αγγίζει και γι’ αυτό όλα αυτά τα έργα έχουν διασωθεί μέχρι τώρα.

Η Μήδεια βλέπουμε ότι στην αρχή κάνει τα πάντα για τον έρωτά της για τον Ιάσονα. Εσείς μέχρι που έχετε φτάσει για τον έρωτα;

Είναι δύσκολο να φτάσεις, σίγουρα, σε τόσο ακραίες πράξεις γι’ αυτό κι οι τόσο ακραίες πράξεις γίνονται σημεία αναφοράς στην καθημερινότητά μας, όταν γίνονται εγκλήματα πάθους ή εγκλήματα εκδίκησης ή μεγάλων συναισθημάτων. Αυτό που μπορώ να πω εγώ για εμένα είναι ότι στον έρωτα δίνω το χίλια τοις εκατό του εαυτού μου και της ύπαρξής μου. Και νομίζω αυτό είναι το πιο σημαντικό, να ακουμπάς και να προσπαθείς να αφουγκραστείς τον κόσμο του, τον εαυτό και τις ανάγκες του άλλου και να συμπορευτείς μαζί του. Δεν πιστεύω ότι βρίσκουμε το άλλο μας μισό, γιατί δεν υπάρχει. Βρίσκουμε ένα ολόκληρο κι εμείς με το δικό μας ολόκληρο μπορούμε να προχωρήσουμε και να ολοκληρωθούμε μαζί. Δεν υπάρχει περίπτωση να μας ολοκληρώσει κάποιος άλλος ντε και καλά. Το δικό μου δόσιμο σε αυτό το κομμάτι είναι το ότι είμαι εκεί πάντα και στο απόλυτο νοιάξιμο και δόσιμο. Πιστεύω πολύ στο δούναι και λαβείν. Ευτυχώς, δεν μου έχει τύχει να προδώσω τα πιστεύω μου για έναν άνδρα, δεν έχει χρειαστεί.

Στην προδοσία του Ιάσονα πιστεύετε ότι υπάρχουν ελαφρυντικά;

Ο Ιάσονας είναι υπέρμετρα φιλόδοξος. Είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος βάζει πάρα πολύ ψηλά τον πήχη για τον εαυτό του και θεωρεί ότι μπορεί να τσαλακώσει και να εξαπατήσει τα συναισθήματα των άλλων, εξού και παντρεύτηκε κρυφά. Στον μύθο το απώτερο σκαλί είναι να γίνεις βασιλιάς, γιατί μετά περνάς στην αθανασία. Ο Ιάσονας δεν σκέφτεται το να μην πληγώσει, το να μην προδώσει, το να μην πονέσει. Δυσκολεύομαι να δώσω ελαφρυντικά με την έννοια ότι δεν ζούμε στη σημερινή εποχή. Είναι επίορκος, όπως και να το κάνουμε. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι στον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ανθρώπου είναι πάρα πολύ δύσκολο να επέμβεις. Είναι αυτό που λένε οι ψυχολόγοι ότι δεν μπορείς να πεις σε κάποιον τι να κάνει, ο άλλος θα κάνει ό,τι θέλει. Το θέμα είναι εσύ τι θα κάνεις απέναντι σε αυτό που έκανε. Πολλές φορές εγώ λέω «μα γιατί μου το έκανε αυτό», αλλά στην πραγματικότητα ο άλλος είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει, το θέμα είναι εσύ τι θα κάνεις. Θα μπορούσε να είναι ένα ελαφρυντικό αν η Μήδεια δεν μπορούσε να του κάνει παιδιά. Λέει στο κείμενο «ίσως σε συγχωρούσα αν άλλη παντρευόσουν αν δεν μπορούσα να σου δώσω παιδιά». Το γεγονός, όμως, ότι έγιναν όλα αυτά κρυφά είναι για μένα πάρα πολύ σημαντικό.

Υπάρχει σωτηρία ή λύτρωση για κάποιον που διαπράττει ένα έγκλημα, όπως η παιδοκτονία;

Πιστεύω πως όχι, δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να κάνει ένα τόσο μεγάλο έγκλημα και να μην τυραννιέται από τις τύψεις όλη του τη ζωή ή να μην τρελαθεί ή να μην πάει σε ένα μοναστήρι να κλειστεί και να μην βλέπει κόσμο. Η Μήδεια έκανε ένα βήμα στο μετά. Όποιος άνθρωπος κάνει μια τόσο ακραία πράξη πάει σε ένα στάδιο μετά που εμείς που είμαστε στο πριν στάδιο δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε. Οι άνθρωποι, που φτάνουν σε αυτές τις ακραίες αποτρόπαιες πράξεις το μυαλό κι η ψυχή τους έχουν ταραχτεί, τους έχουν συμβεί δυστυχίες. Έχουν πάθει για να πράξουν. Όλοι εμείς έχουμε πάθει, αλλά δεν φτάνουμε σε αυτήν την ακραία πράξη, η Μήδεια και όσοι φτάνουν σε αυτές τις πράξεις κάνουν ένα τεράστιο βήμα και πάνε στο μετά. Αυτό το μετά είναι που μας αφήνει κι εμάς ενεούς, μας σοκάρει, μας ταράζει, δεν μπορούμε να το κατανοήσουμε. Μετάνοια μπορεί να υπάρξει, αλλά δεν πιστεύω ότι δεν θα τυραννιέται από τύψεις και δεν θα έχει περάσει σε άλλο στάδιο ζωής. Και να μετανιώσει η ψυχοσύνθεσή του έχει διαλυθεί. Πάλι θα ανατρέξω στο κείμενο εκεί που λέει «τώρα δεν έχω πια αισθήματα, είμαι νεκρή». Δεν μπορεί ένας άνθρωπος που έχει διαπράξει μια τόσο ακραία πράξη να έχει τα ίδια συναισθήματα με αυτά που είχε πριν, κάτι έχει νεκρωθεί στα κύτταρά του και στο είναι του.

 

 

Ηθοποιοί: Τζούλη Σούμα, Κυριακή Καραλουκά, Γιώργος Σταυριανός, Νίκος Δερτιλής,  Σταύρος Γιαννακόπουλος

Μετάφραση : Γιώργος Χειμωνάς

Σκηνοθεσία– Επεξεργασία: Δημήτρης Γεωργαλάς

Μένουν 7 παραστάσεις:

Πέμπτη 27 Ιουνίου

Παρασκευή 28 Ιουνίου

Σάββατο 29 Ιουνίου

Κυριακή 30 Ιουνίου

Πέμπτη 4 Ιουλίου

Παρασκευή 5 Ιουλίου

Σάββατο 6 Ιουλίου

Ώρα έναρξης: 21:30

Μπάγκειον, Πλατεία Ομονοίας 19, Κέντρο

τηλέφωνο κρατήσεων 6944665561