Από την Τόνια Τσαμούρη
Η ΕΠΙΔΑΥΡΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ
Η Αισχύλεια Τραγωδία Και οι Παραστάσεις της τα Τελευταία 50 Χρόνια στην Επίδαυρο.
Οι Πέρσες είναι η αρχαιότερη από τις σωζόμενες τραγωδίες. Είναι όμως και μία από τις πλέον πολιτικές τραγωδίες, σύμφωνα και με την Ruth Scodel. Ο Αισχύλος έγραψε το έργο, ενώ ακόμα βρισκόταν εν εξελίξει ο πόλεμος των Ελλήνων με τους Πέρσες. Ο τραγικός ποιητής, ο οποίος είχε πολεμήσει ο ίδιος εναντίον των Περσών, προσπάθησε με αυτό του έργο όχι να πανηγυρίσει την νίκη των Ελλήνων επί των Περσών, αλλά να προειδοποιήσει και να επιστήσει την προσοχή των συμπολιτών του στις συνέπειες της αλαζονείας και του άκρατου επεκτατισμού. Άλλωστε η υπερεκτίμηση των δυνάμεων και η απαξίωση του εχθρού ήταν αυτά που είχαν οδηγήσει τους Πέρσες στην καταστροφή. Δυστυχώς, οι προειδοποιήσεις του Αισχύλου δεν βρήκαν ευήκοα ώτα στην Αθήνα, με αποτέλεσμα, μερικά χρόνια αργότερα, την συντριπτική ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
Οι Πέρσες είναι ένα διαχρονικό κείμενο, το οποίο ανακαλύπτουν εκ νέου οι άνθρωποι σε διάφορα ανεβάσματα ανά τον κόσμο. Άξιο παρατήρησης είναι ωστόσο το γεγονός ότι από το 1954, οπότε και ξεκίνησε ο θεσμός του «Φεστιβάλ Επιδαύρου», για τη συγκεκριμένη τραγωδία χρειάστηκε περισσότερα από 15 χρόνια προκειμένου να βρει το δρόμο της για την ορχήστρα της Επιδαύρου.
To 1971 ο Τάκης Μουζενίδης σκηνοθετεί για πρώτη φορά την τραγωδία στην Επίδαυρο, στη φωτό η Κάκια Παναγιώτου (Άτοσσα)
Συγκεκριμένα, η πρώτη επιδαύρια παράσταση των Περσών, τοποθετείται χρονολογικά το 1971, όταν παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, μετάφραση Τάσου Ρούσσου και πρωταγωνιστές τους Κάκια Παναγιώτου, Γκίκα Μπινιάρη, Στέλιο Βόκοβιτς και Βασίλη Κανάκη. Το κείμενο ανέβηκε επτά χρόνια αργότερα, το 1978, αυτή την φορά από το Κ.Θ.Β.Ε., σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου, μετάφραση Τ. Ρούσου και πρωταγωνιστές τους Αντιγόνη Βαλάκου, Δημήτρη Καρέλλη, Μάνο Κατράκη και σε διπλή διανομή τους Πέτρο Φυσσούν-Δημήτρη Βάγια.
Η αφίσα της παράστασης του 1978, σε σκηνοθεσία Σπύρου Α. Ευαγγελάτου
Το 1984 η τραγωδία κατεβαίνει στην Επίδαυρο με το Εμπειρικό Θέατρο και φέροντας την σκηνοθετική υπογραφή του Αλέξη Μινωτή. Πρωταγωνιστούν, εκτός του ίδιου του σκηνοθέτη, οι Ελένη Χατζηαργύρη, Χρήστος Πάρλας και Αριστοτέλης Αποσκίτης.
Βίντεο από την αναβίωση των Περσών το 2020
Το 1987 παρουσιάζεται η εκδοχή του Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν και για πρώτη φορά ακούγεται στην ορχήστρα το κείμενο στην ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και λυρική μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά. Στην παράσταση έπαιζαν οι Ρένη Πιττακή, Γιώργος Λαζάνης, Βάσος Ανδρονίδης και Γιάννης Καρατζογιάννης (η παράσταση αναβιώθηκε το 1988 και το 2000). Τρία χρόνια αργότερα, το 1990, το Εθνικό Θέατρο επιστρέφει με την ίδια τραγωδία, σε σκηνοθεσία Κώστα Μπάκα και μετάφραση Τάσου Ρούσσου, με τους Μαρία Σκούντζου, Νίκο Μπουσδούκο, Νίκο Γαλιάτσο και Κώστα Κλεφτόγιαννη.
Πριν 30 χρόνια στην Επίδαυρο....Αριστερά: Μαρία Σκούντζου (Άτοσσα). Δεξιά: Νίκος Μπουσδούκος (Αγγελιοφόρος) και ο Χορός.
Το 1995 παρουσιάζεται, για πρώτη φορά στο θέατρο του Ασκληπιού, η κατά Θ.Ο.Κ. εκδοχή του Αισχύλειου κειμένου, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους, με την Δέσποινα Μπεμπεδέλη, τον Στέλιο Καυκαρίδη και τον Βαρνάβα Κυριαζή.
Η φωτογραφία είναι από το ηλεκτρονικό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου από την παράσταση των Περσών το 1999, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή
Το 1999 ο Λευτέρης Βογιατζής με το Εθνικό Θέατρο επιλέγει τους Πέρσες σε μετάφραση Π. Μουλλά και πρωταγωνιστές τους Μαρία Κατσιαδάκη, Σοφοκλή Πέππα, Φάνη Μουρατίδη και Ακύλα Καραζήση.
Για πρώτη φορά βρέθηκαν να παίζουν μαζί Έλληνες και Τούρκοι ηθοποιοί στην παράσταση «Πέρσες του Αισχύλου»υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Θόδωρου Τερζόπουλου. Για τις ανάγκες της παράστασης οι Τούρκοι ηθοποιοί ήρθαν στην Αθήνα και συναντήθηκαν με τους Έλληνες συναδέλφους τους όσο διαρκούσαν οι πρόβες στο θέατρο «Άττις». Στη συνέχεια οι Έλληνες ηθοποιοί αντάμωσαν με τους Τούρκους συναδέλφους τους στην Κωνσταντινούπολη για την τελική πρόβα και την παράσταση που δόθηκε στον Ναό της Ειρήνης του Θεού στο Τοπ Καπί.
Μια διαφορετική πρόταση επί του έργου καταθέτει το 2006 ο Θεόδωρος Τερζόπουλος, ο οποίος δούλευε με το κείμενο ήδη από το 1993. Οι Πέρσες εκείνης της χρονιάς, από το Θέατρο Άττις, αποτελούμενοι από ελληνοτουρκικό χορό, εγκαινίασαν τα Επιδαύρια στέλνοντας ένα ηχηρό κοινωνικό, αλλά και πολιτικό μήνυμα για τις σχέσεις των δύο λαών.
Ο αξέχαστος Μηνάς Χατζησάββας σε στιγμιότυπο από την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου.
Το 2009 το Εθνικό Θέατρο καταθέτει μία ακόμα πρόταση αναφορικά με το Αισχύλειο κείμενο μέσω της σκηνοθεσίας του Dimiter Gotscheff και της μετάφρασης της Ελένης Βαροπούλου. Πρωταγωνιστούσαν οι, Αμαλία Μουτούση, Μηνάς Χατζησάββας, Νίκος Καραθάνος και η Λένα Κιτσοπούλου. Άλλη μια αναβίωση των Περσών πραγματοποιήθηκε το 2014 σε μια ενδιαφέρουσα πρόταση υπό την σκηνοθετική μπαγκέτα της Νικαίτης Κοντούρη, σε μετάφραση Π. Μουλλά και έναν αποκλειστικά ανδρικό θίασο, με πρωταγωνιστές τους Γιάννη Φέρτη, Άκη Σακελλαρίου, Λάζαρο Γεωργακόπουλο και Γιώργο Κολοβό.
Στην εκδοχή της τραγωδίας από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη, η Καριοφυλλιά Καραμπέτη ήταν μια συγκλονιστική Ατόσσα.
Το 2017 παρουσιάστηκε για δεύτερη φορά η αρχαία τραγωδία από τον Θ.Ο.Κ. σε μια άκρως ερεθιστική εκδοχή του Άρη Μπινιάρη και σε μετάφραση του Π. Μουλλά. Πρωταγωνιστούσαν οι Καριοφυλλιά Καραμπέτη, Νίκος Ψαρράς, Αντώνης Μυριαγκός και Χάρης Χαραλάμπους.
Στιγμιότυπο προβών από την φετινή παράσταση του Εθνικού Θεάτρου φωτό:Μαριλένα Αναστασιάδου
Οι Ασχύλιοι Πέρσες φέτος μεταφέρονται στην ορχήστρα του θεάτρου της Επιδαύρου, υπό εξαιρετικά ιδιαίτερες και πολύ δύσκολες κοινωνικές συνθήκες. Ο Δημήτρης Λιγνάδης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, αναλαμβάνει την σκηνοθεσία σε μετάφραση του Θεόδωρου Κ. Στεφανόπουλου. Στην παράσταση συμμετέχουν οι Βασίλης Αθανασόπουλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Μιχάλης Θεοφάνους, Νίκος Καραθάνος, Λυδία Κονιόρδου, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Λαέρτης Μαλκότσης, Γιώργος Μαυρίδης, Αργύρης Ξάφης, Αργύρης Πανταζάρας, Δημήτρης Παπανικολάου, Γιάννος Περλέγκας, Αλμπέρτο Φάις.
Μάλιστα για πρώτη φορά θα έχουν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν μέσω διαδικτύου σε συνεργασία με την Google Ελλάδος. Το live streaming θα είναι διαθέσιμο σε ολόκληρο τον κόσμο εκτός Ελλάδας, αποκλειστικά μέσω της πλατφόρμας του YouTube και αφορά την παράσταση του Σαββάτου (25 Ιουλίου) στις 21:00 ώρα Ελλάδος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γεωργουσόπουλος, Κώστας-Ομάδα Θεατρολόγων. Επίδαυρος: Το Αρχαίο Θέατρο, οι Παραστάσεις. εκδ. Μίλητος, 2001.
Easterling, P. E., Ed. An Introduction to Greek Tragedy. Cambridge, 1997.
Scodel, Ruth. An Introduction to Greek Tragedy. Cambridge, 2011.
Φωτογραφίες από το αρχείου του Εθνικού Θεάτρου
Κεντρική φωτογραφία Μαριλένα Αναστασιάδου