Δεν είναι συνηθισμένη περίπτωση ηθοποιού. Είναι μια καλλιτέχνις που ψάχνεται συνεχώς, εναποθέτοντας κάθε κομμάτι της ζωής που την εξιτάρει στη σκηνή, γι’ αυτό και οι ερμηνείες της μένουν αξέχαστες.
Τα τελευταία χρόνια η Μαρία Πρωτόταππα έχει αποδείξει ότι δεν είναι μόνο σπουδαία ηθοποιός. Μπορεί άνετα να καθίσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη «με τα εργαλεία του ηθοποιού», όπως παραδέχεται στο texnes-plus, και να ανεβάσει παραστάσεις που κάνουν αίσθηση.
Στην έκτη σκηνοθετική δουλειά της θα αναλάβει να σκηνοθετήσει μόνο τον εαυτό της, από τις 27/2, στη Β΄ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας.
Έμπνευση για την παράσταση αποτέλεσε το βιβλίο «Αναμνήσεις δι’ αλληλογραφίας» (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Μαρίας Παλαιολόγου), που έγραψε η Κολομβιανή ζωγράφος Έμμα Ρέγιες έπειτα από προτροπή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και, όπως μου εξομολογήθηκε, σε αυτή τη δουλειά «τη νοιάζει το παιδάκι»… Αυτό το κοριτσάκι λοιπόν, που με τα μαγικά πινέλα του τη γοήτευσε τόσο πολύ, προσπαθήσαμε να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα, πριν από την πρεμιέρα, μέσω μιας σύντομης κουβέντας ανάμεσα σε εντατικές πρόβες.
Τι σε γοήτευσε στην ιστορία της Έμμα Ρέγιες και αποφάσισες να την παρουσιάσεις στη σκηνή;
Ήθελα να νιώσω την περιπλάνηση στο τυχαίο, στην ελεύθερη πορεία. Ζω λες και μπορώ να ελέγξω το σήμερα, το τώρα. Η αγωνία να παραμείνω ασφαλής σε γνώριμα μέρη είναι μεγάλη και περιορίζει το ζωτικό χώρο και τη χαρά. Τα αναπάντεχα της ζωής με έκαναν να νιώσω τέτοιες στιγμές ηδονής και ευφορίας, που θέλησα να τις βρω σε μια ξένη ζωή, όπου κάθε μέρα όλα ήταν αβέβαια και ζωντανά. Για να ξεφοβηθώ δανείζομαι την εμπειρία της Έμμα.
Αυτή η παράσταση είναι η έκτη σκηνοθετική δουλειά σου. Ποια ανάγκη σε οδηγεί κάθε φορά στην καρέκλα του σκηνοθέτη;
Ίσως δεν πρόκειται για ανάγκη. Ασχολούμαι τριάντα τέσσερα χρόνια με το θέατρο. Είναι ο τρόπος ζωής μου. Αυτή τη δουλειά δεν τη σκηνοθετώ. Τη φτιάχνω ως ηθοποιός με τα εργαλεία του. Δεν με νοιάζει η τέχνη σήμερα. Με ενδιαφέρει το παιδάκι. Η Έμμα. Σε όλα τα άλλα θα ήθελα να βάλω μια μεγάλη φωτιά και να τα εξαφανίσω.
Μετά τη μεγάλη επιτυχία του «Αύγουστου», που συνεχίζεται στο Θέατρο «Δημήτρης Χορν», θα σε δούμε σε ένα μικρό θέατρο, μόνη στη σκηνή. Εδώ ποιο είναι το καλλιτεχνικό στοίχημα;
Μακάρι να μην ήταν καν θέατρο. Να μη χρειάζονταν τίτλοι, παρουσιάσεις, δηθενιές. Στη Β΄ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας πήγα γιατί ήταν σαν να με φώναξαν στο «σπίτι» τους ο Αλέξανδρος και η Μαίρη. Και θα περάσει κάποιος κόσμος για βόλτα. Θα είμαστε παρέα.
Στο δελτίο Τύπου της παράστασης η Ράγιες αναφέρεται ως «ένας θηλυκός Όλιβερ Τουίστ». Ο Ντίκενς είχε δηλώσει: «Με τις περιπέτειες και τη δυστυχισμένη ζωή του μικρού Όλιβερ θέλησα να αποδείξω ότι το πνεύμα του καλού καταφέρνει πάντα να υπερνικά κάθε αντίξοη περίσταση και τελικά να θριαμβεύει». Συμβαίνει το ίδιο και με τη Ράγιες;
Στην Έμμα δεν τίθεται θέμα καλού κακού. Δεν υπάρχει τέτοιο δίλημμα. Τα διλήμματα ηθικής φύσεως μοιάζουν με ανθρώπινες κατασκευές. Εδώ το ζήτημα είναι η επιβίωση και ο χώρος η πραγματική ζωή. Η Έμμα δεν προτείνει καλοσύνη. Δεν προτείνει τίποτα. Είναι αθώα και υπάρχει. Έχει μια ευκολία να ξεκινά από την αρχή. Χωρίς να μεμψιμοιρεί.
Η Έμμα Ρέγιες έστειλε στο φίλο της, τον ιστορικό Χερμάν Αρσινιέγας, την πρώτη από τις είκοσι τρεις επιστολές που περιγράφουν τις σκληρές συνθήκες μέσα στις οποίες κύλησε η παιδική της ηλικία. Αυτές οι συνθήκες πιστεύεις ότι καθόρισαν και τα έργα της;
Η ίδια λέει σε συνέντευξη ότι ζωγραφίζει βουβά ουρλιαχτά. Συνάντησε πολύ κόσμο στο διάβα της. Πολλές απίθανες ιστορίες καθημερινών ανθρώπων. Ενώθηκε μαζί τους. Έλιωσε μαζί τους. Ήταν μία από το πλήθος. Δεν ήταν η ασφαλής καλλιτέχνις που έκλεβε από τα παράθυρα ξένες ζωές. Ο διευθυντής της σχολής ζωγραφικής στο Παρίσι την είχε παροτρύνει να ακολουθήσει δικό της δρόμο. Πολλοί ξέρουν τη δουλειά, αλλά δεν έχουν τι να πουν. Εσύ δεν έχεις ιδέα από σχέδιο, όμως έχεις να πεις πράγματα. Άρχισε να ζωγραφίζει άφοβα με την αφέλεια παιδιού. Θεοί, ζώα, άνθρωποι, τέρατα έγιναν ένα. Και με τόσο χρώμα.
Εσένα πόσο σε επηρέασαν καλλιτεχνικά τα παιδικά σου χρόνια;
Υποθέτω πολύ, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Η Alice Miller (στο βιβλίο της «Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας») γράφει μεταξύ άλλων: «Η αυτόματη, φυσική επαφή με τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας μας δίνει δύναμη και αυτοεκτίμηση». Πόσο χρήσιμο εργαλείο είναι για έναν ηθοποιό η επαφή με το συναισθηματικό του κόσμο; Πόσο εφικτό και πόσο επώδυνο;
Η επαφή με την εσωτερική ζωή μάς ξεχωρίζει από τους νεκρούς και από τα ζόμπι. Ηθοποιός, μπακάλης, οδηγός λεωφορείου, τι σημασία έχει; Αν δεν είναι αυτονόητη αυτή η επαφή, φοβάμαι ότι μιλάμε για ψυχοπαθολογία. Αλλά, τι λέω, εδώ έχουμε αποχωρήσει από τα σώματά μας οι περισσότεροι. Ζούμε και κατοικούμε από το λαιμό και πάνω. Τρομερές μεταλλάξεις. Δεν είναι επώδυνο να νιώθεις.
«Εκτιμώ περισσότερο τι έχεις ζήσει, πολύ λιγότερο αυτό που έχεις διαβάσει». Τι σημαίνει για σένα αυτή η φράση; Καλλιτεχνικά και προσωπικά.
Αυτός που εκφράζεται καλλιτεχνικά οφείλει να είναι βαθιά προσωπικός. Να μιλά για τη δική του ζωή, για τα δικά του εμπόδια. Αλλιώς φλυαρεί. Ναι, πιστεύω πως γίνεσαι η ζωή σου. Οι άνθρωποι που έχουν ζήσει είναι οι κόσμοι που θες να ταξιδέψεις. Αυτούς τους θησαυρούς εν ζωή τους παραγκωνίζουμε. Δεν είναι της μόδας. Τους… βαριόμαστε.
Επόμενα επαγγελματικά σχέδια.
Θα είμαι η Κλυταιμνήστρα στον «Αγαμέμνονα» σε σκηνοθεσία του Τσέζαρις Γκραουζίνις, που θα παρουσιαστεί στις 6-7 Ιουλίου στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.
Η «ΕΜΜΑ» της Μαρίας Πρωτόπαππα, διασκευή βασισμένη στο βιβλίο «Αναμνήσεις δι’ αλληλογραφίας» (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου), παρουσιάζεται από τις 27 Φεβρουαρίου στη Β΄ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας, για 10 παραστάσεις, κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
Παραγωγή: Kart Productions
Πρεμιέρα Τρίτη 20 Φεβρουαρίου