Από τον Γιάννη Καφάτο
Πηγή: https://www.viewtag.gr/
Η πρώτη παράσταση της ομάδας με το ιδιαίτερο όνομα, bijoux de Kant, που είδα ήταν το 2012 το «Είσαι σκοπός και γύρω σου χορεύουν τσοπανόσκυλα». Τότε μαγεύτηκα με τη δουλειά τους, με αυτό το ιδιαίτερο αλλά τόσο δυναμικό θέατρο που υπηρετούν. Και η μαγεία των παραστάσεων που σκηνοθετεί ο Γιάννης Σκουρλέτης συνεχιζόταν, κάθε φορά που έβλεπα ένα δικό τους έργο.
Έτσι όταν ενημερώθηκα για το νέο έργο της ομάδας που μας σύστησε ένα θέατρο διαφορετικό, μοντέρνο, ανθρωποκεντρικό και σίγουρα απολύτως εικαστικό θέλησα να κάνω μια κουβέντα με τον Γιάννη Σκουρλέτη.
Η καινούργια παράσταση λέγεται «Η αλήθεια είναι» και ανεβαίνει από τις 4 Φεβρουαρίου στη σκηνή του Faust.
Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε ένα πολύ ζόρικο φεγγάρι που μας κάνει να αμφιβάλλουμε για όλα, ακόμη και για εμάς τους ίδιους. Ζούμε σε μια εποχή που κόσμος σκοτώνεται μεταφορικά αλλά δυστυχώς και κυριολεκτικά γιατί οι διάφορες «αλήθειες» συγκρούονται. Και η πιο δυνατή μπορεί να προκαλέσει μεγάλες απώλειες στους οπαδούς της …άλλης.
Τα είπαμε τηλεφωνικώς, αφού μια ακόμη «αλήθεια» της εποχής απαιτεί προσοχή στις επαφές. Μιλώντας με τον Γιάννη Σκουρλέτη είχα την αίσθηση ότι συνεχίζαμε μια κουβέντα που είχαμε αφήσει στη μέση. Σαν αυτές που προκαλούν οι παραστάσεις της ομάδας του, της bijoux de Kant που φέτος γίνεται 12 ετών!
«Η αλήθεια είναι», τι είναι αυτή η παράσταση;
Όσο έχεις παρακολουθήσει την πορεία της ομάδας, ξέρεις ότι η βασική κατεύθυνση είναι ασχολία με την ελληνική δραματουργία. Είναι μια στοχευμένη επιλογή μας να καταλάβουμε τι γίνεται με τα έργα που γράφονται στην Ελλάδα και μάλιστα αυτή τη στιγμή. Το έργο γράφεται αυτή τη στιγμή, κι αυτό έχει πολύ ειδικό βάρος και μια σημασία.
Πώς διαλέγεις τα έργα; Ζητάς κάτι με βάση ένα ερέθισμα ή ο συγγραφέας σου προτείνει;
Με τους συγγραφείς που συνεργαζόμαστε, τον Άκη Δήμου, τη Γλυκερία Μπασδέκη, τον Γιάννη Κωνσταντινίδη και με τον Δημήτρη Δημητριάδη έχουμε έναν ανοιχτό διάλογο. Τα πράγματα κάπως χτίζονται. Είμαστε μαζί. Μια δραματουργία δεν είναι ένα έργο που βγαίνει από ένα συρτάρι από τον συγγραφέα. Κάτι τέτοιο το θεωρώ παλιό. Για μένα η δραματουργία σήμερα μπορεί να συντελεστεί από πολύ απλά πράγματα, όπως ένα βλέμμα, μια είδηση στο facebook. Είναι αφορμές για να χτίζεις κάτι. Έχουν ανοίξει πια πολύ τα όρια του τι σημαίνει πια δραματουργία. Υπό αυτή την έννοια γίνεται ένας διάλογος. Ένα κείμενο πηγαινοέρχεται, μετακινείται, μεταβάλλεται, διαμορφώνεται και σε σχέση με εμένα, την πρόβα κι έτσι το έργο γίνεται μέρος μιας μεγαλύτερης δραματουργίας.
Αυτό που γίνεται και στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια είναι η δραματουργία που εμπεριέχει στις ίδιες ποσότητες και τον φωτισμό και το κείμενο, την υποκριτική και τη μουσική. Είναι ένας νέος τρόπος αντιμετώπισης του θεάτρου.
Πες μου λίγα λόγια για την ουσία, την αφορμή, το βασικό κορμό – για να μην χρησιμοποιήσω την «παλιά» λέξη υπόθεση – για το «Η αλήθεια είναι».
Νομίζω ότι πάντα λέμε, μ’ έναν τρόπο, την ίδια ιστορία. Όταν ρώτησα τον Δημήτρη (Δημητριάδη), τι θα ‘λεγες γι’ αυτό το έργο μου είπε ότι είναι η ιστορία δύο ανθρώπων που ήρθαν στη ζωή για να βιώσουν τη χειρότερη εκδοχή της. Αυτό είναι το έργο!
Πρόκειται για δύο γονείς που στέκονται πάνω από ένα τηλέφωνο γιατί έχουν δώσει εντολή, σε κάποιους, να σκοτώσουν το γιο τους, το παιδί τους και περιμένουν τα νέα. Αυτό είναι το έργο.
Θα είναι μια σκληρή παράσταση. Προσπαθούμε να καταλάβουμε αυτή τη σκληρότητα που έχει φτιαχτεί πια.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σκληρότητας που επικρατεί στην εποχή που ζούμε;
Πολλά μπορεί να πει κανείς, αλλά δε θέλω να μπω σε τσιτάτα. Υπάρχει ένας καπιταλισμός που διατρέχει όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Το σημαντικό είναι ότι αυτό νιώθω να συμβαίνει. Όμως συμβαίνουν και καλά πράγματα όπως ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να μιλάνε. Το κορίτσι που βιάστηκε και μίλησε είναι ένα καλό πράγμα. Μέσα μου πολύ βαθιά, με έναν τρόπο είμαι αισιόδοξος γι αυτό που θα φέρει η πολύ νέα γενιά, αν την αφήσουμε λίγο ν’ ανασάνει. Βλέπω στα νέα παιδιά μια διάθεση πιο φρέσκια, πιο ανανεωτική, πιο αγαπητική σε σχέση με τη ζωή.
Το κεντρικό αίσθημα που νιώθω είναι η ανυπαρξία της επιθυμίας. Είναι πολύ κομβικό. Πάνω σ’ αυτό χτίζεται κομμάτι απελπισίας και το βλέπω να γιγαντώνεται. Και το βλέπω παντού. Τα πράγματα έχουν στρεβλώσει με τέτοιο τρόπο, υπάρχει τόση σκληρότητα και μέσα από τη νέα κουλτούρα που φτιάχνει η πανδημία: η κουλτούρα της αποξένωσης.
Αρχίζουμε να συνηθίζουμε. Εμείς τώρα μιλάμε στο τηλέφωνο. Παλιά θα βρισκόμασταν γύρω από ένα τραπέζι και θα τα λέγαμε. Με τον πιο στενό μου συνεργάτη, μιλούσα στο zoom αντί να είμαστε μαζί. Κάνω μαθήματα, ή και πρόβες εξ’ αποστάσεως, αναγκάστηκα!
Φτιάχνεται μια κουλτούρα αποξένωσης, απομάκρυνσης. Ο κόσμος δεν θα πηγαίνει στο σινεμά, στο θέατρο, στα πάρκα, αρχίζει να περνάει στο κύτταρό μας αυτό το «εξ’ αποστάσεως» σαν κανονικότητα.
Νιώθεις ποιες θα είναι οι συναισθηματικές παρενέργειες όταν περάσει αυτό που ζούμε;
Δεν ξέρω αν θα περάσει, ή θα κάνει πάρα πολύ καιρό για να περάσει. Αυτό εννοώ. Θα ζούμε πια σε ένα Netflix. Δεν θα κατοικούμε τα σώματα μας ή θα τα κατοικούν κάποιοι «άλλοι», θα μπούμε σε μια μαύρη κατάθλιψη, θα είμαστε πολύ θυμωμένοι. Και γι’ αυτό κάνουμε και θέατρο. Από κάπου να κρατηθούμε.
Και πώς κάνεις θέατρο με αυτές τις σκέψεις; Γιατί το κάνεις;
Κάνω θέατρο για να καταλάβω τι συμβαίνει γύρω και μέσα μου.
Μπορώ να καταλάβω τη διαφορά του θεάτρου ως «προϊόν» για τον θεατή και ως μια πολύ ειδική διαδικασία για τους συντελεστές. Είναι έτσι;
Είναι ακριβώς έτσι. Υπάρχει λίγος κόσμος που καταλαβαίνει τη διαφορά αυτή. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας και μέσα μας.
Γιάννη, η bijoux de Kant έγινε φέτος 12 ετών, πώς γεννήθηκε αυτή ομάδα;
Πω πω, είμαστε μια πιτσιρίκα 12 ετών, κι όμως κάπου μου φαίνεται και μεγάλη. Ήταν πολύ πυκνή δουλειά που κάναμε από τότε που αρχίσαμε. Φαντάσου ότι κάναμε 4, 5 παραστάσεις σε έναν χρόνο. Πολύ δουλειά.
Φέτος με το «Η αλήθεια είναι» χαίρομαι πολύ γιατί πέραν της οικονομικής κατάστασης, ένιωθα την ανάγκη να κάνω μια παράσταση μικρής κλίμακας. Μετά τη Λυρική, το Εθνικό που κάναμε μεγάλες παραστάσεις με πολυάριθμο θίασο. Τώρα επιστρέφουμε σε έναν πυρήνα.
Ακολουθείς την εποχή που μας θέλει πιο …περίκλειστους;
Το είχα ανάγκη, το χρειαζόμουν. Ήθελα την ιδιαίτερη επικοινωνία των λίγων ανθρώπων, μετά τις παραστάσεις με 100 και 140 άτομα, χορωδίες μουσικούς, ηθοποιούς.
Γιάννη θα ήθελα να μου πεις δυο λόγια για δυο βασικά χαρακτηριστικά της δραματουργίας της bijoux de kant, που προσωπικά μου έχουν κάνει εντύπωση, δηλαδή τον τρόπο που εξασκείς και παρουσιάζεις τα σώματα των ηθοποιών σου αλλά και της εικόνας, που επίσης έχει ιδιαίτερο ρόλο στις παραστάσεις σου.
Μας ενδιαφέρει η διερεύνηση μιας ταυτότητας. Είτε εθνικής, είτε ψυχολογικής, είτε σεξουαλικής, οποιασδήποτε ταυτότητας. Επιστρέφουμε σε μνήμες και βιώματα που έχουν κάνει ισχυρές χαράξεις μέσα μας. Πολλές φορές έχουμε ακούσει ότι οι παραστάσεις μας είναι πολύ avant guard. Ειλικρινά, δεν είναι καθόλου αυτή η πρόθεσή μας. Κάνουμε τα πράγματα με τον τρόπο που αντέχουμε και προσπαθούμε να προσεγγίσουμε μια αλήθεια χωρίς να κουνάμε το δάχτυλο ότι τα πράγματα είναι έτσι όπως τα βλέπουμε εμείς. Επειδή λοιπόν υπάρχει μια σταθερή προσήλωση προς τα ζητήματα της ταυτότητας και της αναζήτησής της γι’ αυτό φαίνεται αυτό το ιδιαίτερο στίγμα που έχουν οι παραστάσεις μας.
Από παράσταση σε παράσταση μας απασχολούν κοινά ερωτήματα τα οποία δεν προσπαθούμε να απαντήσουμε. Εκείνο που παλεύουμε είναι να ξανά-θέσουμε τη φύση του ερωτήματος, φρέσκια, από την αρχή. Προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει με τις ταυτότητες μας. Να δούμε τι γίνεται στην ελληνική επαρχία, να δούμε ποια είναι τα δικά μας «ντι-ενεϊκά» χαρακτηριστικά.
Ποιος είναι ο «ιδεώδης» θεατής για τις παραστάσεις σας;
Οι παραστάσεις ποτέ δεν γίνονται για ένα κοινό για ένα target group, όσο κι αν είναι προϊόν. Για μένα είναι πολύ βασικό η παράσταση να απευθύνεται σε έναν άνθρωπο. Μια παράσταση την αφιερώνεις και την απευθύνεις σε έναν άνθρωπο και μάλιστα με ονοματεπώνυμο. Αυτό σε απεγκλωβίζει και σε κάνει πολύ συγκεκριμένο. Εγώ αυτό το έχω πολύ μεγάλη ανάγκη. Κάνω αυτή την παράσταση για σένα, που έχεις όνομα. Έτσι γίνομαι πολύ συγκεκριμένος, δεν γίνομαι αφηρημένος, βρίσκω την ανάγκη μου. Κάνω μια παράσταση για την αφιερώσω σε κάποιον συγκεκριμένο, δεν κάνω μια παράσταση γενικώς. Κάνω μια παράσταση για να την αφιερώσω στον όποιο συγκεκριμένο κάθε φορά υπάρχει απέναντι μου!
Γιάννης Καφάτος