Από τον Αναστάση Πινακουλάκη
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κι ο οργανισμός Λυκόφως παρουσιάζουν το αριστούργημα του Ι. Καμπανέλλη για πρώτη φορά σε μιούζικαλ εκδοχή.
Η πολυαναμενόμενη παράσταση –για πολλούς λόγους- Η αυλή των θαυμάτων έκανε επιτέλους πρεμιέρα την Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου στην Αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής και εμείς βρεθήκαμε εκεί για να σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας. Ο Χρήστος Σουγάρης που έχει ξεχωρίσει τα τελευταία χρόνια για τα εμπνευσμένα ανεβάσματα Αρχαίου Δράματος, καταπιάνεται για δεύτερη φορά με τη δραματουργία του Ιάκωβου Καμπανέλλη μετά την παράσταση Ο δρόμος περνά από μέσα (Θέατρο Δημήτρης Χορν, 2020 – στην παράσταση συμμετείχαν οι ηθοποιοί Ρ. Πατεράκη κι Αλ. Βάρθης που παίζουν και στην Αυλή). Τη μουσική υπογράφει ο αναγνωρισμένος μουσουργός Στέφανος Κορκολής, ενώ τους στίχους των κομματιών έγραψε ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος. Ο δεύτερος διερωτάται «Γιατί να προσπαθήσει κανείς να φέρει στο σημερινό κοινό μέσω ενός λαϊκού, γοητευτικού και εύληπτου είδους ένα από τα ορόσημα της νεοελληνικής δραματουργίας;» . Την ερώτηση αυτή μας απάντησε η ίδια η παράσταση από το πρώτο κιόλας δεκάλεπτο.
Το έργο
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη (1921–2011), το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε συμπαραγωγή με τον πολιτιστικό οργανισμό ΛΥΚΟΦΩΣ, παρουσιάζει ένα σημαντικό μουσικοθεατρικό εγχείρημα στη σκηνή της Αίθουσας Αλεξάνδρα Τριάντη στο πλαίσιο του κύκλου Θέατρο στο Μέγαρο.
«Η αυλή των θαυμάτων» (1957) του Ιάκωβου Καμπανέλλη… … είναι ένας ύμνος στην αέναη προσπάθεια του Έλληνα να ξεπεράσει τα στενά γεωγραφικά όρια, να αποτινάξει την ανέχεια, να αντιμετωπίσει την έλλειψη σταθερότητας και να ριζώσει σε έναν τόπο, όπου θα μπορέσει να ευημερήσει. Στη σπουδαία ηθογραφία του Καμπανέλλη, οι χαρακτήρες ταλανίζονται από την καθημερινή αβεβαιότητα της ζωής, η οποία επηρεάζεται από το ασταθές κλίμα, τη στρατηγική θέση της χώρας, τη φτώχεια της, την ασταθή ιδιωτική οικονομία. Όλα στην Ελλάδα ανεβοκατεβαίνουν πολύ εύκολα, κυλούν, φεύγουν –και πολύ συχνά, η μόνη λαχτάρα μας είναι να στεριώσουμε κάπου, να σιγουρέψουμε ότι «όλα θα πάνε καλά» από εδώ και πέρα.
Η παράσταση
Ο Χρήστος Σουγάρης και η αναγνωρισμένη ομάδα του έχουν δημιουργήσει μια παράσταση μιούζικαλ με μεράκι και καλλιτεχνική αρτιότητα. Μπαίνοντας στην Αίθουσα Τριάντη δεσπόζει το σκηνικό της Ε. Μανωλοπούλου που είναι ένα τριώροφο σπίτι με αυλή μπροστά και ταράτσα, καρέκλες, απλωμένα ρούχα και ομπρέλα θαλάσσης, που μας μεταφέρουν αμέσως σε μια άλλη δεκαετία. Να σημειωθεί πως η Μανωλοπούλου είχε κάνει και τα κοστούμια στην παράσταση του Κακλέα για το 2011 στο Εθνικό Θέατρο. Μπροστά από την σκηνή, βρίσκεται τοποθετημένη η ζωντανή ορχήστρα υπό την καθοδήγηση του Αναστάσιου Συμεωνίδη, που αποτελείται από ντραμς, σαξόφωνο, φλάουτο, κλαρινέτο, βιολί, μπάσο, βιολοντσέλο, κόρνο, κιθάρα, πλήκτρα και τρομπόνι.
Το κείμενο της παράστασης είναι απογυμνωμένο από τα έντονα ηθογραφικά στοιχεία, ενώ αρκετά κομμάτια της δραματουργίας έχουν υποκατασταθεί από τα πρωτότυπα τραγούδια. Τη δραματουργία υπογράφει η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου. Έχει επιτευχθεί από τη μία να μεταφέρονται οι ιστορίες των ηρώων στο σήμερα σχεδόν αναλλοίωτες κι από την άλλη, να παρακολουθούμε την πορεία των ηρώων μέσα από μικρές δράσεις που δεν υποστηρίζονται από κείμενο, σα να κοιτάζουμε μέσα από τα παραθυρόφυλλα των σπιτιών τους. Αυτό επιτυγχάνεται τόσο από την λεπτομερειακή σκηνογραφία της Μανωλοπούλου, κάνοντας ορατό το εσωτερικό των σπιτιών, όσο κι από τη δουλεμένη σκηνοθεσία. Με αυτόν τον γλαφυρό τρόπο δίνεται ο πυρήνας του έργου, η «αυλή» που επικοινωνεί τόσα νοικοκυριά, δίνοντας λόγο ο ένας χαρακτήρας στον άλλο για τις πράξεις του.
Και μιας κι έχουμε να κάνουμε μιούζικαλ, δε θα μπορούσαμε να μην σταθούμε στην πρωτότυπη μουσική και την ενορχήστρωση του Στέφανου Κορκολή, τους στίχους του Γεράσιμου Ευαγγελάτου και τις χορογραφίες του Φωκά Ευαγγελινού. Ο Στ. Κορκολής δεν είναι καθόλου άγνωστος προς τη δραματουργία του Καμπανέλλη. Στο πρόγραμμα της παράστασης αναφέρεται στη μαθητική του παράσταση πάνω στο ίδιο έργο, την Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν αλλά και τη μουσική για το Ο δρόμος περνάει από μέσα. Οι στίχοι του Γεράσιμου Ευαγγελάτου θυμίζουν Ποίηση συμπυκνώνοντας τις ιστορίες και τα συναισθήματα των κλασικών πλέον ρόλων του έργου.
Απόφοιτος του τμήματος Θεατρικών Σπουδών και με πλούσια στιχουργία, ο Ευαγγελάτος είναι η ζωντανή απόδειξη πως το ελληνικό μιούζικαλ μπορεί να είναι δυνατό και ωφελεί να έχει μια θέση στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Στο χορογραφικό κομμάτι, ο Φ. Ευαγγελινός, δίνει μια πιο ρετρό διάθεση που θυμίζει τη χρυσή εποχή του κινηματογραφικού μιούζικαλ, ίσως παρωχημένη στο σήμερα. Επειδή έχουμε να κάνουμε μ’ έναν πολυσυλλεκτικό θίασο πρωταγωνιστών είναι αισθητό –ίσως λόγω πρεμιέρας- πως δεν διαθέτουν όλοι οι ηθοποιοί τις ίδιες δυνατότητες στο χορό και στο τραγούδι.
Από τη διανομή της παράστασης ξεχωρίζουμε κυρίως τις γυναικείες παρουσίες από την σπουδαία Ρούλα Πατεράκη και την κορυφαία Φιλαρέτη Κομνηνού ως την Κατερίνα Παπουτσάκη που ήταν η έκπληξη της διανομής. Η Ρ. Πατεράκη υποδύεται την Αννετώ, την «Εγγλέζα» που δε μασάει τα λόγια της και με τον παρεμβατικό της χαρακτήρας έχει μια σχέση αγάπης-μίσους με τους υπόλοιπους ήρωες. Η ηθοποιός έδωσε ρεσιτάλ ιδίως στους μονολόγους για τη μοναξιά της στο δεύτερο μέρος της παράστασης. Αντίστοιχα ξεχώρισε με το ταπεραμέντο της η Φιλαρέτη Κομνηνού στο ρόλο της Καίτης, με την σπαρταριστή ατάκα και τη μοιραία κίνηση. Δίπλα της ο Δημήτρης Πιατάς ως Λάσκος.
Στους βασικούς γυναικείους ρόλους είχαμε τρεις αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους πρωταγωνίστριες: την ιδιαίτερη Κόρα Καρβούνη, την τηλεοπτική Κατερίνα Παπουτσάκη και την εναλλακτική Μαρία Διακοπαναγιώτου. Οι τρεις ηθοποιοί, μαζί με τη Μαρίζα Τσάρη και τη Μαρία Σαββίδου υποδύονται τις γυναίκες ενοίκους του πάνω ορόφου. Η Καρβούνη με μια πολύ γειωμένη εμφάνιση –μου θύμισε την ερμηνεία της στο Πανηγύρι, το 2016 στο Εθνικό- δημιουργεί μια ανάγλυφη προσωπικότητα, ενώ η σχεδόν αυτοκαταστροφική της σχέση με τον Μπάμπη (Αλ. Μπουρδούμης) αντανακλά μια πιο επίκαιρη ανάγνωση του έργου με την έμφυλη βία. Η Κ. Παπουτσάκη υποδύεται εξαιρετικά την Όλια, τη ρωσικής καταγωγής γυναίκα του Στέλιου (Γ. Γάλλος). Περιορισμένη στο σπίτι της και με ριγμένο ηθικό, σταδιακά αποκτά νέα πνοή με την εξωσυζυγική της σχέση με τον Στράτο (Γ. Τσιαντούλας). Τραγουδιστικά η ηθοποιός είναι από τις ευχάριστες εκπλήξεις της διανομής, μαζί φυσικά με τη μέιζο σοπράνο Ειρήνη Καραγιάννη. Η Διακοπαναγιώτου δίνει μια αντισυμβατική κι ελεύθερη Ντόρα, περισσότερο αναγνωρίσιμη στο σήμερα.
Θα ήθελα να σταθώ και στον Αλέξανδρο Βάρθη που υποδύεται τον Γιάννη με γνήσιο ρομαντισμό και μ’ ένα εξαιρετικά ερμηνευμένο μουσικό κομμάτι. Ο Βάρθης είναι ένας ηθοποιός –ήρεμη δύναμη με καλοδουλεμένες ερμηνείες σ’ επιτυχημένες παραστάσεις του Χειλάκη και του Δ. Μαυρίκιου μεταξύ άλλων. Ως Γιάννης στην Αυλή βγάζει κάτι πολύ ειλικρινές κι αξιόλογο, που το προσέχεις κι ας μην είναι ο βασικός ρόλος του έργου.
Τέλος, ν’ αναφερθούμε και στην gender bending (φυλολυγιστική) απόδοση του δευτεραγωνιστικού ρόλου της Ραφαέλας, που στην παράσταση ερμηνεύεται από άντρα ηθοποιό. Ο Γιώργος Νιάβος εναλλάσσει διάφορα ρούχα που συνήθως φοριούνται από γυναίκες, δίνοντας χώρο στη θηλυκότητα που υπερβαίνει τα βιολογικά φύλα και την κοινωνική διάκριση βασισμένη στο φύλο. Στις «αυλές» του 2022, ο καθένας μπορεί να φοράει ό,τι θέλει και να εκφράζεται μέσα από το ντύσιμο, το βάψιμο και γενικότερα την κοινωνική του αλληλεπίδραση. Ο σκηνοθέτης χειρίστηκε πολύ διακριτικά και μετρημένα την εμφάνιση αυτή, ενισχύοντας την συμπεριληπτική της ματιά.
Τους υπόλοιπους ρόλους της παράστασης υποδύονται ο μεγάλος Μάνος Βακούσης, ο Κρις Ραντάνοφ, η Ηλέκτρα Σαρρή, ο Χρήστος Τσούκας, ο Χρήστος Ζαμπάτης κι η Αργυρώ Ανανιάδου.
Συνολικά, η παράσταση Η αυλή των θαυμάτων που σκηνοθετεί ο Χρήστος Σουγάρης είναι μια παράσταση-πρόταση στην πλούσια παραστασιογραφία του Καμπανέλλη. Παρακολουθώντας την παράσταση δικαιολογείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο γιατί ν’ ανέβει η Αυλή των θαυμάτων σε μορφή μιούζικαλ. Είναι από εκείνες τις φορές που απολαμβάνει κανείς να πηγαίνει θέατρο ακόμη κι όταν βλέπει ένα πολυπαιγμένο έργο.
