Από τη Μαρία Κακαλή 

Ο Άλμπερ Καμύ υπήρξε Γάλλος συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος και δημοσιογράφος. Οι Τέχνες και η διανόηση του οφείλουν πολλά, καθώς με το έργο και τη ζωή του, κατάφερε να προωθήσει το ουμανιστικό πνεύμα και να συντελέσει καθοριστικά στη δημιουργία της Λογοτεχνίας του παραλογισμού. Στην εργογραφία του συγκαταλέγεται πλήθος μυθιστορημάτων, δοκιμίων, θεατρικών κειμένων και μεταφράσεων. Η Σουηδική Ακαδημία τον τίμησε το 1957 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθιστώντας τον, έως τότε, τον νεότερο βραβευμένο συγγραφέα.

Ο Καμύ γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου του 1913 στο Μοντοβί της Αλγερίας από φτωχική οικογένεια. Όπως είχε πει και ο ίδιος, «Μεγάλωσα, όπως όλοι οι άνθρωποι της ηλικίας μου, μέσα στις τυμπανοκρουσίες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Και η Ιστορία μας από τότε δεν έπαψε να είναι: φόνος, αδικία, βία». Ο πατέρας του, Γάλλος στην καταγωγή, ήταν ένας βιοπαλαιστής που εργαζόταν σε οινοποιείο της περιοχής. Ωστόσο, το φθινόπωρο του 1914 κατατάχθηκε στον στρατό, τραυματίστηκε στη μάχη του Μάρνη και απεβίωσε λίγο αργότερα. Ο Άλμπερ ουσιαστικά γνώρισε τον πατέρα του μέσα από μια φωτογραφία, στην οποία αποτυπωνόταν η αποστροφή του στη θέαση μιας εκτέλεσης. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, μετοίκησε στο Αλγέρι μαζί με τη μητέρα, τον αδερφό του, τη γιαγιά του και τον παράλυτο θείο του. Ο ίδιος, κατά τη διάρκεια των σπουδών του, συνάντησε σημαντικές ακαδημαϊκές προσωπικότητες. Ανάμεσα σε αυτές και ο Ζαν Γκρενιέ, ο οποίος δίδαξε στον Καμύ το έργο του Νίτσε.

Η συγγραφική δραστηριότητα ξεκίνησε από νωρίς για τον Καμύ. Τα πρώτα του κείμενα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Sud» το 1932. Μετά το Λύκειο σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή, έλαβε ειδίκευση στη Φιλοσοφία και παρακολούθησε σεμινάρια Κοινωνιολογίας και Ψυχολογίας. Η διπλωματική του εργασία αφορούσε τη σύνδεση της ελληνικής και χριστιανικής σκέψης στα έργα του Πλωτίνου και του Αυγουστίνου. Κατά τη διάρκεια των ακαδημαϊκών χρόνων του, επηρεάστηκε από σπουδαίους φιλοσόφους, όπως τον Σοπενχάουερ, τον Ντεκάρτ και τον Σπινόζα, αλλά και σημαντικούς συγγραφείς, όπως τον Ντοστογιέφσκι και τον Κάφκα.

Εντούτοις, η φυματίωση από την οποία νόσησε, ανέτρεψε τα σχέδια του για συμμετοχή στον διαγωνισμό πιστοποίησης και κατά συνέπεια ανέστειλε την ενασχόλησή του με την εκπαίδευση. Σημειώνεται πως, ο Καμύ ήταν πολιτικοποιημένος και προσκείμενος στο κομμουνιστικό κόμμα, από το οποίο, ωστόσο, απομακρύνθηκε δύο έτη μετά την εγγραφή του σε αυτό, με την αιτιολογία πως ήταν τροτσκιστής.

Η φυματίωση δεν επηρέασε μόνο την επαγγελματική του αποκατάσταση ως εκπαιδευτικός, αλλά και την ενασχόλησή του με μια έτερη μεγάλη του αγάπη, το ποδόσφαιρο. Ο Καμύ μεταγενέστερα αναφέρθηκε στις αθλητικές του εμπειρίες, επισημαίνοντας πως, στο ποδόσφαιρο χρωστούσε όσα ήξερε για την ηθική και το καθήκον.

Το 1934 νυμφεύθηκε τη Σιμόν Ιέ. Ο γάμος τους διήρκεσε λίγο, καθώς και οι δύο απιστούσαν. Το 1935 ξεκίνησε να συγγράφει μια συλλογή δοκιμίων με τίτλο «Η καλή και η ανάποδη» («L' Envers et l' Endroit»), η οποία και δόθηκε στην κυκλοφορία δύο χρόνια αργότερα. Ο Καμύ ίδρυσε το επονομαζόμενο «Θέατρο της Εργασίας» («le Théâtre du Travail»), το οποίο μετονόμασε σε «Θέατρο της Ομάδας» το 1937. Παράλληλα, εργάστηκε στην εφημερίδα «Λαϊκό μέτωπο» («Front populaire»), Η δημοσιογραφική έρευνα που διεξήγαγε για τη Μιζέρια της Καμπυλίας, προκάλεσε πολιτικές αντιδράσεις. Ως αποτέλεσμα, η εφημερίδα σταμάτησε να κυκλοφορεί ύστερα από σχετική απαγόρευση και, ο Καμύ αδυνατούσε να βρει δουλειά. Οι συνθήκες αυτές τον ανάγκασαν να μετοικήσει στο Παρίσι, όπου εργάστηκε ως γραμματέας σύνταξης στην εφημερίδα Paris-Soir και έλαβε μέρος στην αντίσταση κατά της Γερμανικής Κατοχής. Στη Γαλλία, συνδέθηκε στενά με τον Ζαν Πωλ Σαρτρ και τη Σιμόν ντε Μποβουάρ. Το 1942 εξέδωσε το μυθιστόρημά του με τίτλο «Ο ξένος» και το δοκίμιο «Ο μύθος του Σίσυφου». «Ο ξένος» αντικατοπτρίζει την αλλοτρίωση του ανθρώπου του 20ού αιώνα, μέσα από την παρουσίαση ενός ανένταχτου στις κοινωνικές απαιτήσεις άνδρα.

Την ίδια περίοδο, νυμφεύθηκε για ακόμη μία φορά. Η Μαθηματικός Φρανσίς Φορ ήταν η δεύτερη σύζυγός του, με την οποία απέκτησε δύο κόρες. Ωστόσο, ούτε σε αυτή τη σχέση κατάφερε να μείνει πιστός. Ο Καμύ, αναφερόμενος στον έρωτα, έλεγε πως, «Πρέπει να έχει κανείς έναν έρωτα, ένα μεγάλο έρωτα, για να του εξασφαλίζει άλλοθι στις αδικαιολόγητες απελπισίες που κυριεύουν όλους μας».

Η εποχή αυτή υπήρξε η αφετηρία της έκφρασης των φιλοσοφικών του θέσεων. Ο Καμύ θέλησε, επίσης, να ταξινομήσει τα έργα του. Ως εκ τούτου, τα προαναφερθέντα κείμενά του, καθώς επίσης και τα θεατρικά «Η παρεξήγηση» και ο «Καλιγούλας» που συνεγράφησαν το 1944, εντάσσονται στον «κύκλο του παραλόγου».

Ένα χρόνο προτού ολοκληρώσει τα θεατρικά του έργα, ήτοι το 1943, ο Καμύ προσελήφθη ως επικεφαλής του εκδοτικού οίκου Gallimard και διηύθυνε την εφημερίδα «Μάχη», στην οποία αρθρογραφούσαν κάποιοι από τους σημαντικότερους Γάλλους αριστερούς λόγιους της περιόδου αυτής. Εντούτοις, το 1947 παραιτήθηκε σε συνέχεια διαφωνιών που υπήρχαν ανάμεσα σε εκείνον και τη συντακτική ομάδα της εφημερίδας.

Η λογοτεχνική του δραστηριότητα συνεχίστηκε. Πλέον, επιδόθηκε στον επονομαζόμενο «κύκλο της εξέγερσης», στον οποίο συμπεριλαμβάνεται το μνημειώδες μυθιστόρημά του, «Η Πανούκλα» (1947), αλλά και τα έργα «Η κατάσταση πολιορκίας» (1948), «Οι δίκαιοι» (1949), και «Ο επαναστατημένος άνθρωπος» (1951). Το τελευταίο του έργο πραγματευόταν έναν προβληματισμό σχετικά με φύση της ελευθερίας και της εξέγερσης και προσέγγιζε φιλοσοφικά την επαναστατική βία. Ο Ανρί Ζανσόν, με άρθρο του στο περιοδικό «Μοντέρνοι Καιροί» το 1952, χαρακτήρισε την εξέγερση του Καμύ ως «εκ προθέσεως στατική», με αποτέλεσμα ο τελευταίος να αντιδράσει και να συγκρουστεί με τον Ζαν Πωλ Σαρτρ.

Η πολιτική δράση του Καμύ δεν έπαψε. Ο ίδιος υποστήριζε πως, «Η πολιτική και η μοίρα της ανθρωπότητας διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Άνθρωποι που έχουν μεγαλείο μέσα τους δεν ασχολούνται με την πολιτική». Λίγα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1956, αναφέρθηκε στη χρεία επίτευξης «πολιτικής ανακωχής», σε μια περίοδο που ο πόλεμος συνεχιζόταν. Τη χρονιά εκείνη, ολοκλήρωσε και κυκλοφόρησε την «Πτώση», ένα μυθιστόρημα που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί ως απαισιόδοξο. Ωστόσο, δεν παύει να αποτελεί μια συγκλονιστική εσωτερική εξομολόγηση και στην ουσία ένα φιλοσοφικό αφήγημα που εγείρει πλήθος συναισθημάτων και προωθεί την προσωπική ενδοσκόπηση του αναγνώστη. Η «Πτώση», μαζί με τον «Ξένο» και την «Πανούκλα», συμπληρώνει την τριλογία του Καμύ, που συνετέλεσε εν πολλοίς στην επιλογή του για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Στις 4 Ιανουαρίου 1960, ενεπλάκη σε αυτοκινητιστικό ατύχημα στο (Πτι) Βιλμπλεβέν της Υόν. Ο θάνατος βρήκε τον Καμύ πρώιμα, σε ηλικία μόλις 47 ετών. Τραγική ειρωνεία αποτελεί η ρήση που είχε αναφέρει ο ίδιος στους φίλους του, σύμφωνα με την οποία «δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από τον θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από τον θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα». Η ταφή του πραγματοποιήθηκε στο Λουρμαρέν της Βωκλύζ.

Σημειώνεται πως, το 1955, ο Καμύ βρέθηκε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Αθήνα, ως επίσημος προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου για «Το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού». Μάλιστα, τη διάλεξή του μαγνητοφώνησε ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως, ο Καμύ, λίγα χρόνια νωρίτερα και συγκεκριμένα το 1949, είχε συνυπογράψει επιστολή συμπαράστασης στους καταδικασθέντες σε θάνατο αριστερούς. Ίδια ήταν η στάση του και μεταγενέστερα, αναφορικά με τους αγωνιστές της Κύπρου.

Ο Καμύ, σε ερώτηση μαθήτριας σχετικά με την ελευθερία, είχε απαντήσει πως, «Η άνευ όρων ελευθερία είναι το αντίθετο της ελευθερίας. Την άνευ ορίων ελευθερία μόνον οι τύραννοι μπορούν να την ασκούν. Ο Χίτλερ ήταν ένας σχετικά ελεύθερος άνθρωπος, ο μόνος άλλωστε από όλη την Αυτοκρατορία του. Αλλά αν θέλουμε να ασκήσουμε μια αληθινή ελευθερία, αυτή δεν μπορεί να ασκηθεί μόνο προς το συμφέρον τού ατόμου που την ασκεί. Η ελευθερία είχε πάντα ως όριο την ελευθερία των άλλων».

Από την παράσταση στο θέατρο 104

Τον φετινό χειμώνα, το φιλοθεάμον κοινό της Αθήνας, θα μπορέσει να παρακολουθήσει την «Πανούκλα» του Καμύ στο Θέατρο 104, σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη. Το κείμενο αυτό είναι καθόλα επίκαιρο. Με τον συμβολικό τρόπο που προσεγγίζει την πανούκλα, καταφέρνει να στηλιτεύσει τα απολυταρχικά καθεστώτα, και μάλιστα αναφερόμενος σε μια εποχή που ο ναζισμός αναδυόταν και έμελλε να στιγματίσει για πάντα την ανθρωπότητα. Παράλληλα, ο Καμύ διεισδύει στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής, αναδεικνύοντας συναισθήματα και συμπεριφορές και, το δίλημμα ανάμεσα στη ματαιότητα της ύπαρξης και τη συνέχιση της ζωής.

Διαβάστε επίσης:

Είδα Την «Πανούκλα», Σε Σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη