Γράφει η ψυχολόγος Χριστίνα Καγγέλη

Γράφει ο ψυχολόγος Γιώργος Παραδείσης

Από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή, από τον ρόλο του εργένη σε αυτόν του συντρόφου κι έπειτα του γονιού. Από το χειμώνα στην άνοιξη και από το καλοκαίρι πίσω στο φθινόπωρο. Είτε πρόκειται για μεγάλες αλλαγές που μας συμβαίνουν μόνο μια φορά, είτε για αλλαγές που ζούμε ξανά και ξανά, χρόνο με το χρόνο, η ζωή μας δεν είναι παρά μια σειρά από συνεχείς μεταβάσεις. Για την παιδική και την εφηβική ηλικία οι σημαντικότερες μεταβάσεις έχουν να κάνουν σχεδόν πάντα με το σχολείο.

Επίκεντρο της ζωής των παιδιών, το σχολείο με το απαιτητικότατο ωράριο του, με τους δασκάλους και τους συμμαθητές, με τα μαθήματα και τα διαλείμματα, μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα πηγή χαράς αλλά και άγχους και φόβου για κάθε παιδί. Χρόνο με το χρόνο η μετάβαση από τον Αύγουστο στον Σεπτέμβρη είτε είναι ευχάριστη είτε δυσάρεστη για το παιδί, είναι σίγουρα δύσκολη. Ακόμη και τα παιδιά που χαίρονται που θα ξαναξεκινήσει η ρουτίνα της σχολικής καθημερινότητας και θα συναντήσουν και πάλι τους συμμαθητές τους, ξέρουν ότι θα πρέπει για άλλη μια φορά να προσαρμοστούν στο καθημερινό πρωινό ξύπνημα, στο διάβασμα, στις ευθύνες και σε ένα πρόγραμμα που μπορεί να είναι από απλώς κουραστικό, μέχρι και εντελώς αβάσταχτο. Αυτές τις δυσκολίες, πολλά παιδιά δεν μπορούν να τις διαχειριστούν.

Κάπου εδώ έρχονται τα βασικά ερωτήματα: Από τι ακριβώς εξαρτάται το πώς θα ξεκινήσει η σχολική χρονιά για το παιδί; Εάν υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα, όπως το να αντιμετωπίζει άσχημες συμπεριφορές στο σχολείο από συμμαθητές ή δασκάλους, το πρόβλημα είναι εμφανές και εάν έχουμε φροντίσει να είμαστε συναισθηματικά κοντά του, μπορούμε εύκολα να το αντιμετωπίσουμε. Όταν όμως παρόλο που δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, τα παιδιά μας επιμένουν να μην θέλουν να τελειώσει το καλοκαίρι;

Γιατί ενώ άλλα παιδιά ξεκινάνε με θετικό βλέμμα και καλή διάθεση κάθε Σεπτέμβρη, το δικό μας συνεχίζει να κλαίει και να μην θέλει να πάει σχολείο; Και εμείς; Τι μπορούμε να κάνουμε όταν βρεθούμε αντιμέτωποι με κάτι τέτοιο;

Κατά συντριπτική πλειοψηφία, όταν συναντάμε ένα παιδί που δεν θέλει να ξεκινήσει το σχολείο, υποθέτουμε ότι δεν θέλει να κάνει την μετάβαση από την ξεγνοιασιά του καλοκαιριού, στο πρόγραμμα και τις υποχρεώσεις του χειμώνα. Κάποιες φορές ξεκινάμε τους χαρακτηρισμούς: «Τεμπέλης», «αχαϊρευτος», «ανεπρόκοπος». Άλλες προσπαθούμε να είμαστε υποστηρικτικοί: «Έλα δεν είναι τίποτα, θα τα καταφέρεις, όλα τα άλλα παιδιά πώς μπορούν; Τι είναι; Πιο έξυπνα;». Τέλος δεν λείπουν οι φορές που προσπαθούμε να το δελεάσουμε μέσω του καταναλωτισμού, με αστραφτερές καινούριες κασετίνες, φανταχτερές τσάντες και μολύβια με διαστημικές μαϊμούδες.

Η αλήθεια είναι ότι όλες οι παραπάνω παρεμβάσεις έχουν κάποιες πιθανότητες να πετύχουν βραχυπρόθεσμα το στόχο τους. Το πρόβλημα είναι ότι αφ’ ενός το ψυχικό κόστος για το παιδί είναι μεγάλο, και αφετέρου το ότι αν νιώθει άσχημα με το σχολείο, όποια από τις παραπάνω μεθόδους και να χρησιμοποιήσουμε, σιγά σιγά θα αρχίσει να χάνει την αποτελεσματικότητά της. Το θέμα είναι να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στην ρίζα του, δηλαδή στο πως νιώθει το παιδί για το σχολείο και ότι αυτό συνεπάγεται.

Μια από τις πιο πετυχημένες παρομοιώσεις που ακούμε για τα παιδιά είναι ότι είναι «καθρέπτες». Πράγματι οι άνθρωποι, πριν την είσοδο στην εφηβική ηλικία, έχουν τους γονείς τους μυθοποιημένους και εμφανίζουν την τάση να τους μιμούνται. Συνήθως όταν βλέπουμε το παιδί μας να αναπτύσσει μια συμπεριφορά, εάν κοιτάξουμε και ακούσουμε προσεκτικά μπορούμε να δούμε τον αντικατοπτρισμό μιας δικής μας συμπεριφοράς. Στις περισσότερες περιπτώσεις που το παιδί μας δεν θέλει να ξεκινήσει ο χειμώνας, είναι επειδή εμείς δε θέλουμε να ξεκινήσει ο χειμώνας. Και το παιδί μας το διαχειρίζεται άσχημα, και αντιδράει στην έναρξη της σχολικής χρονιάς, όταν εμείς αντιδράμε άσχημα στο τέλος της θερινής μας άδειας.

Προκειμένου να βοηθήσουμε το παιδί να πάει στο σχολείο με θετική διάθεση και με όρεξη, πρέπει να παρατηρήσουμε προσεκτικά τον εαυτό μας. Πόσες φορές μέσα στον Αύγουστο εκφράσαμε την δυσαρέσκειά μας για το τέλος των διακοπών; Πόσο συχνά γκρινιάζουμε στο σπίτι για το πόσο κουραστική είναι η δουλειά μας; Πόσες φορές μας άκουσαν τα μέλη της οικογένειάς μας να ευχόμαστε να είχαμε μία βδομάδα ακόμα, πριν επιστρέψουμε στα καθήκοντά μας; Τις περιόδους που εργαζόμαστε, πόσο ευχάριστες είναι οι εμπειρίες που φέρνουμε και αφηγούμαστε στο σπίτι, γυρνώντας από την δουλειά;

Προφανώς εάν οι απαντήσεις στα παραπάνω έχουν αρνητική χροιά, είναι παράλογο να περιμένουμε το παιδί μας να κάνει την μετάβαση από το καλοκαίρι στο χειμώνα, πιο ομαλά, χαρούμενα και υπεύθυνα από εμάς τους ίδιους. Παρόλα αυτά η άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο, μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ ευχάριστο και αισιόδοξο μήνυμα, ανοίγοντας μας τα μάτια, και βοηθώντας μας να αναρωτηθούμε κατά πόσο τελικά εμείς οι ίδιοι απολαμβάνουμε την εργασία μας και κατ’ επέκταση την χειμερινή καθημερινότητά μας.

Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, ότι εάν κάνουμε το πρώτο βήμα διορθώνοντας τα πράγματα για εμάς και φροντίζοντας να απολαμβάνουμε πραγματικά τις υποχρεώσεις που εμείς οι ίδιοι έχουμε επιλέξει να αναλάβουμε, το παιδί μας θα αρχίσει σιγά σιγά να κάνει το ίδιο με τις υποχρεώσεις που του έχουν επιβληθεί.

Για το συγκεκριμένο θέμα θα πραγματοποιηθεί σεμινάριο στο "Ροδάκινο" Κέντρο παιδαγωγικής και ψυχολογίας (Εμμανουήλ Μπενάκη 104β Εξάρχεια)

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.