Τον προηγούμενο μήνα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη το νέο έργο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.

«Το σπίτι με τα φίδια» είναι ένα από τα τέσσερα έργα που γράφτηκαν από Έλληνα συγγραφέα με δραματουργική βάση μια αρχαιοελληνική τραγωδία ως ανάθεση του Φεστιβάλ Αθηνών και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Νεφέλη στη νέα θεατρική σειρά «Contemporary Ancients». Ο αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας (Λα Πουπέ, Μεταμφίεση, Κέικ κ.ά) ανέλαβε να γράψει ένα σύγχρονο έργο με αφορμή το όχι και τόσο συχνά παιγμένο δράμα Τραχίνιες του Σοφοκλή. Μπορεί να μην παίζεται τόσο συχνά, αλλά πραγματεύεται έναν πολύ γνωστό μύθο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τον θάνατο του ημίθεου Ηρακλή από το μανδύα που έλαβε από τη ζηλόφθονα γυναίκα του Δηιάνειρα, ποτισμένο από το δηλητήριο που έλαβε από τον Κένταυρο Νέσσο.

Η κυκλοφορία του έργου συνδυάστηκε όμως όλα τα έργα της σειράς από το πρώτο του ανέβασμα στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου. Συγκεκριμένα, η παράσταση Το σπίτι με τα φίδια σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη παρουσιάστηκε στις 9 και 10 Ιουλίου στη Μικρή Επίδαυρο. Τη διανομή της παράστασης αποτελούσαν οι ηθοποιοί: Αλεξία Καλτσίκη, Ράνια Οικονομίδου, Αριέττα Μουτούση, Μάρω Παπαδοπούλου, Ηρώ Πεκτέση, Μιχαήλ Ταμπακάκης, Αλέξανδρος Μανωλίδης.

Υπόθεση Σοφοκλή:

Η Δηιάνειρα περιμένει στην Τραχίνα μαζί με τον γιο της Ύλλο την επιστροφή του Ηρακλή, που βρίσκεται σε ξένα μέρη δεκαπέντε μήνες τώρα. Έρχεται ο κήρυκας Λίχας φέρνοντας σκλάβες και το μήνυμα ότι ο άνδρας της θα γυρίσει γρήγορα. Μία όμως από τις αιχμάλωτες, η Ιόλη, έχει κατακτήσει την καρδιά του Ηρακλή. Αυτό προκαλεί θλίψη στη Δηιάνειρα και αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ένα ερωτικό φίλτρο, που της είχε δώσει ο Κένταυρος Νέσσος, για να ξανακερδίσει την αγάπη του Ηρακλή. Με αυτό ποτίζει ένα μανδύα και του στέλνει με τον Λίχα ως δώρο. Το φίλτρο όμως είναι ποτισμένο με το φοβερό φαρμάκι της Λερναίας Ύδρας και αργά πια η Δηιάνειρα ανακαλύπτει ότι το μαλλί που χρησιμοποίησε για να αλείψει το ρούχο, διαλύθηκε στο φως. Τότε έρχεται ο Ύλλος και της αφηγείται ότι μόλις ο πατέρας του φόρεσε τον μανδύα, προσβλήθηκε από φρικτούς πόνους. Τον φέρνουν ετοιμοθάνατο στην Τραχίνα. Η Δηιάνειρα σιωπηλά αποχωρεί και η τροφός λίγο αργότερα περιγράφει την αυτοκτονία της. Ύστερα από αυτό μεταφέρουν σε φορείο, εξαθλιωμένο από τον πόνο, τον Ηρακλή. Ξεσπά σε θρήνους, ζητά να εκδικηθεί τη γυναίκα του, αλλά όταν μαθαίνει από το γιο του την αλήθεια, δέχεται τη μοίρα του και δίνει στον Ύλλο οδηγίες, να ετοιμάσει την ταφική πυρά στην Οίτη και να παντρευτεί την Ιόλη.

Υπόθεση Το σπίτι με τα φίδια:

Η δράση του έργου λαμβάνει χώρα στα τέλη της δεκαετίας του ’70, στον κήπο μιας έπαυλης έξω από την Τραχίνα, μια μικρή πόλη κάπου στη Φθιώτιδα. Η Διάνα μια μεσήλικη (για την εποχή) γυναίκα ενός ευκατάστατου και γυναίκα άντρα, του Ηρακλή, ζει σ’ ένα πολυτελές σπίτι, με τον ομοφυλόφιλο γιο της Ύλλο και την υπηρέτρια της Νάγια. Στο γεμάτο φίδια και φαντάσματα (οι δύο Τραχίνιες) σπίτι έρχεται να φιλοξενηθεί μια νεαρή κοπέλα, η Ιόλη, κόρη πλούσιου πατέρα και κατά πάσα πιθανότητα ερωμένη του Ηρακλή. Ο Ηρακλής απουσιάζει καιρό για να λύσει κάποιες υποθέσεις στην Εύβοια. Η Διάνα αποφασίζει να του στείλει δώρο με τον Φύλακα μια κολόνια που παρασκεύασε η Νάγια για να κερδίσει πίσω την αγάπη του άντρα της. Η κολόνια αυτή όμως αποδεικνύεται θανατηφόρα και στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του Ηρακλή, η Διάνα απαγχονίζεται. Η Ιόλη προτείνει στον Ύλλο να φύγουν και να ζήσουν μαζί στο νέο κτήμα του Ηρακλή.

Πλοκή

Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης έγραψε ένα μονόπρακτο έργο που εξελίσσεται σε 8 σκηνές με καθαρότητα κι εμφανείς συνδέσεις με το αρχέτυπό του. Μεταφέρει τη δράση του στη Φθιώτιδα της δεκαετίας του ’70, στην Τραχίνα, την αρχαιότερη πόλη της Λαμίας. Η διάταξη της πλοκής θυμίζει αρκετά τον σκελετό της σοφόκλειας τραγωδίας, με μια καθοριστική διαφορά, την απουσία του Ηρακλή, του καταλυτικού επεισοδίου του θανάτου του επί σκηνής και της «πατρικής επιθυμίας». Ο Χορός εδώ αντί για τον πολυπληθή Χορό Τραχίνιων, είναι δύο γυναίκες-φαντάσματα, ορατές μόνο στη Διάνα (Δηιάνειρα). Η Ιόλη γίνεται δρων πρόσωπο και μάλιστα σχεδόν το πρωταγωνιστικό πρόσωπο απέναντι στη Διάνα. Ο Λίχας γίνεται Φύλακας κι απουσιάζουν ο Αγγελιοφόρος (τη λειτουργία του αναλαμβάνει ο Ύλλος) κι ο Γέροντας/Πρέσβυς, αφού δεν εμφανίζεται κι ο Ηρακλής που συνοδεύει.

Ο τίτλος

Το έργο τιτλοφορείται «Το σπίτι με τα φίδια» και μπορούμε να κάνουμε διάφορες ερμηνείες για την επιλογή αυτού του τίτλου. Καταρχάς, επειδή η έπαυλη στην οποία λαμβάνει χώρα η δράση είναι απομακρυσμένη σε πυκνή βλάστηση, κυκλοφορούν φίδια. Η θέα των φιδιών είναι συνηθισμένη στους ήρωες του έργου. Όλα ξεκινούν από μια διήγηση της Ιόλης (Σκηνή Τρίτη), στην οποία είδε «ένα μεγάλο φίδι ανάμεσα στα πόδια της, τρομαχτικό αλλά πολύ όμορφο». Μάλιστα, η Διάνα αναπολεί μια ανάμνηση από τον πρώτο καιρό της διαμονής τους στην έπαυλη –παιδική ανάμνηση του Ύλλου-: «Και ξαφνικά βλέπω επάνω στο πεζούλι της στέρνας μια μαύρη οχιά. Μπήγω τις φωνές. […] Βρίσκει κι αρπάζει μια πέτρα. Αρχίζει να το πλησιάζει. […] και με αστραπιαία κίνηση το βουτάει με το ελεύθερο χέρι του από τον λαιμό. Το σηκώνει ψηλά και το σφίγγει, το σφίγγει, το σφίγγει. Χυθήκανε τα μάτια της οχιάς απόξω». Η συγκεκριμένη διήγηση είναι μια ευθεία αναφορά στα παιδικά χρόνια του μύθου του Ηρακλή, αφού σύμφωνα με το μύθο η Ήρα που έβλεπε στο πρόσωπο του Ηρακλή την απιστία του Δία έστειλε δύο φίδια να τον πνίξουν όσο ήταν βρέφος, εκείνος άρπαξε τα φίδια με τα δύο του χέρια και τα έπνιξε. Αργότερα αναφέρονται φιδοπουκάμισα, και ότι γύρω από το σπίτι βρίσκονται πολλά φίδια. Η επιλογή του συγκεκριμένου φιδιού που εκκρίνει δηλητήριο, συνάδει και με το δηλητήριο από το αίμα της Λερναίας Ύδρας αλλά και τον επικείμενο θάνατο του Ηρακλή από το «δώρο» της συζύγου του. Οχιά συχνά αποκαλούμε ένα ραδιούργο πρόσωπο, που στο έργο είναι η Νάγια, η αφοσιωμένη υπηρέτρια του σπιτιού και προγενέστερα ερωτική αντίζηλος της Διάνας προς τον Ηρακλή.

Υπάρχει ασφαλώς και μια μεγάλη σύνδεση του φιδιού με σεξουαλικές/φαλλικές ερμηνείες. Το φίδι συνδέεται με τον πρωτογονισμό, την αμαρτία, την σεξουαλικότητα, ό,τι πιο άπληστο και αηδιαστικό κρύβουμε μέσα μας, τα ένστικτά μας. Φίδι που σηκώνεται για να επιτεθεί συχνά ερμηνεύεται ως φαλλός σε στύση, στοιχείο που συνδέεται με το φίδι ανάμεσα στα πόδια της Ιόλης. Μπορεί επίσης να σημαίνει τον πειρασμό, τον κίνδυνο και την απαγορευμένη σεξουαλικότητα. Ιδιαίτερα, αν δούμε ένα φίδι στο κρεβάτι μας δείχνει ότι έχουμε μεγάλη σεξουαλική δύναμη ή απειλούμαστε σεξουαλικά. Μπορεί να είμαστε άπειροι, νευρικοί ή ανίκανοι να ακολουθήσουμε. Αν φοβόμαστε το φίδι, τότε δείχνει φόβους για το σεξ, την οικειότητα ή/και τη δέσμευση (astrologer.gr). Ο Ύλλος μάλιστα, το αγαπημένο παιδί του Ηρακλή και της Διάνας, εξομολογείται πως φοβόταν τα φίδια μικρός: «Μικρός φοβόμουνα ότι όλα αυτά τα οργισμένα φίδια θα συνωμοτούσαν κάποια φορά όταν εκείνος έλειπε και θα μας έκαναν επίθεση τη νύχτα. Θα έρχονταν στα κρεβάτια μας και θα τυλίγονταν στο λαιμό μας σφιχτά, σφιχτά, ώσπου να πεταχτούν και τα δικά μας μάτια έξω. Μόνο όταν βρισκόταν ο μπαμπάς στο σπίτι κοιμόμουν πραγματικά ήσυχος. Δηλαδή σπάνια.» Αν λάβουμε υπόψη την ομοφυλοφιλία του Ύλλου στη συγκεκριμένη εκδοχή του μύθου, μπορούμε να ενισχύσουμε την ερμηνεία μας για την απαγορευμένη κι επικίνδυνη σεξουαλικότητα – το έργο διαδραματίζεται στη συντηρητική δεκαετία του ’70 και δη στην ελληνική επαρχία, ο Ύλλος δεχόταν απειλές από τον πατέρα του εραστή του-.

Τέλος, μπορεί να δοθεί κι η σύνδεση του φιδιού με τον θεό Ασκληπιό, που κατά την παράδοση ερχόταν με μορφή φιδιού στον ύπνο αυτών που του είχαν ζητήσει βοήθεια κάνοντας θυσία και μια τελετουργία εξαγνισμού. Δε χρειάζεται να επεκταθούμε περαιτέρω στη σύνδεση των αρχαίων θεάτρων με Ασκληπεία, με την Επίδαυρο να έχει ένα από αυτά.

Οι χαρακτήρες

Η Δηιάνειρα σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν κόρη του Οινέα και της Αλθαίας. Ο Ηρακλής είχε υποσχεθεί στον αδερφός της Μελέαγρο να την παντρευτεί όταν τον συνάντησε στον Κάτω Κόσμο. Μάλιστα, για να τα καταφέρει ο Ηρακλής έπρεπε να παλέψει με τον ποταμό Αχελώο που μεταμορφωνόταν σε φίδι, ταύρο ή άνθρωπο. Η ετυμολογία του ονόματός προέρχεται από το επίθετο δηιος/διαος (καταστρεπτικός φοβερός) και το ουσιαστικό ανήρ (άντρας) και σημαίνει φοβερή για τους άντρες, με αναφορά στο τραγικό τέλος του θρυλικού Ηρακλή. Ο Χατζηγιαννίδης μετονομάζει την ηρωίδα του σε Διάνα, διώχνοντας το αντρικό στοιχείο από το όνομά της, ενώ πλέον προσομοιάζει με το όνομα της θεάς Άρτεμης (Diane/a), θεάς του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και των ζώων, ορκισμένη παρθένα. Το έργο ούτως ή άλλως έχει θηλυκοκεντρικό χαρακτήρα, αφού έχουμε γυναικείο Χορό (Τραχίνιες), την αφοσιωμένη Νάγια (η Τροφός στον Σοφοκλή), την πρωτοκαθεδρία της Διάνας σε σύγκριση με τον Ηρακλή –απόντα εδώ, περιορισμένο σκηνικά και σωματικά αδύνατο στον Σοφοκλή) και φυσικά με τη νέα διευρυμένη παρουσία της Ιόλης από βουβό πρόσωπο σε βασικό –αν όχι πρωταγωνιστικό- πρόσωπο του δράματος. Ακόμη κι η παρουσία του Ύλλου που φαινομενικά ακολουθεί την ίδια γραμμή με το αρχέτυπό του, διαφοροποιείται, αφενός με την ομοφυλοφυλία και τη μη πατρική εντολή για γάμο με την Ιόλη κι αφετέρου με τον αποκλίνοντα βίο του, που διαφέρει από το κλειστό πατριαρχικό μοντέλο της Αρχαίας Ελλάδας.

Ας ξεκινήσουμε από τη Διάνα και τη Νάγια, τις δύο βασικές γυναικείες φυσιογνωμίες του σπιτιού. Η Διάνα κι η Νάγια (Τροφός) έχουν παρελθόν ερωτικής αντιζηλίας προς τον Ηρακλή, που εξηγεί το θανατηφόρο «δώρο» που αποτελεί τον καταλύτη της πλοκής: «Μικρές ήμασταν φίλες. Αυτή ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτερη και μου έκανε κουμάντο σε όλα. Ο Ηρακλής τα είχε φτιάξει μ’ εκείνη στην αρχή. Έτσι τον γνώρισα εγώ τον Ηρακλή. Ήταν πολύ όμορφη τότε Αλλά εκείνος προτίμησε εμένα. Για πολλούς μήνες δε μου μιλούσε. Εγώ ένιωθα τύψεις κι έκανα προσπάθειες να την πλησιάσω. […] Έβαλα στο σπίτι μου μια γυναίκα που με μισούσε. Μια μάγισσα.». Η Νάγια τώρα είναι 53 ετών, ηλικία αταίριαστη ίσως για ένα νέο έρωτα, πόσο μάλλον τώρα που ο Ηρακλής έχει φέρει στο σπίτι τη νέα του ερωμένη, την Ιόλη. Η Διάνα όμως έχει ένα κακό προαίσθημα, και δίνει στα προαισθήματα δαιμονική διάσταση. Αυτή είναι άλλη μια αισθητή διαφοροποίηση του Χατζηγιαννίδη, αντί να συνδέσει το δηλητήριο με κάποιον άθλο του Ηρακλή, την Λερναία Ύδρα και τον Κένταυρο, τη συνδέει με μια γυναικεία αντιζηλία, ενισχύοντας αυτό το χαρακτηριστικό του Ηρακλή. Στο Σπίτι με τα φίδια, συνυπάρχουν στο ίδιο σπίτι 3 ερωτικά υποκείμενα, η Διάνα, η Νάγια κι η Ιόλη. Αν συμπεριλάβουμε τον Ύλλο, ερμηνεύοντας ψυχαναλυτικά την ασφάλειά του όταν ήταν ο «σηκωμένος φαλλός» στο σπίτι, κοινώς ο πατέρας του. Τότε διαβάζουμε Το σπίτι με τα φίδια, ως το σπίτι με τις επικίνδυνες σεξουαλικότητες.

Η διαχείριση του Ύλλου και της Ιόλης είναι πολύ ενδιαφέρουσα και …τολμηρή στο έργο του Β. Χατζηγιαννίδη. Όπως προείπαμε, στις Τραχίνιες, η Ιόλη ήταν απλώς η πολύ όμορφη και απονήρευτη απόγονος του Ινάχου, μια από τις πολλές «παλλακίδες» του Ηρακλή, του A Male της αρχαιότητας κι επρόκειτο για ένα μη ομιλών πρόσωπο. Η Δηιάνειρα μάλιστα την δέχεται με καλοσύνη και φροντίδα, παρά την ζήλεια της. Στο Σπίτι με τα φίδια, η Ιόλη εμφανίζεται από την αρχή του έργου, είναι ιδιαιτέρως ομιλητική και φαίνεται να ξέρει περισσότερα πράγματα για την τωρινή κατάσταση του Ηρακλή από τα υπόλοιπα δρώντα πρόσωπα. Κι εδώ η παρουσία της συνδέεται με μια ζημιά του πατέρα της από τον Ηρακλή, αλλά φαίνεται να είναι μια συνειδητή επιλογή κι ένα κοινό σχέδιο για το μέλλον. Κυκλοφορεί στο σπίτι με άνεση σα να είναι οικοδέσποινα κι όχι φιλοξενούμενη. Δύο βασικές επισημάνσεις που χρειάζεται να κάνουμε. Στον Σοφοκλή, η Δηιάνειρα αποστέλλει ένα χιτώνα ποτισμένο με το δηλητήριο του Κένταυρου Νέσσου –το οποίο νομίζει για ερωτικό φίλτρο- μέσω του Λίχα. Στο Χατζηγιαννίδη, η Διάνα αποστέλλει μια κολόνια αγορασμένη από το Μιλάνο –επιβλαβές φίλτρο της Νάγια- μέσω του Ύλλου. Με αυτό τον τρόπο, ενισχύεται η τραγικότητα της πράξης, αφού είναι ένα υγρό που φτιάχτηκε εντός του οίκου, και δόθηκε στον Ηρακλή μέσω του ίδιου του γιου, άρα του αίματός του. Παράλληλα όμως, έχουμε κι ένα δεύτερο δώρο προς τον Ηρακλή, ένα μαυροκόκκινο βραχιόλι κατασκευασμένο από την Ιόλη. Το (κόκκινο) αίμα όταν δεχτεί το δηλητήριο μέσα του μαυρίζει.

Ο Ύλλος είναι το κύριο αντρικό πρόσωπο του έργου Το σπίτι με τα φίδια, με το έτερο να είναι ο Φύλακας, με καθαρά επιτελεστική λειτουργία. Ο Ύλλος δεν κάθεται για πολύ καιρό στην έπαυλη της Φθιώτιδας, αλλά αποδρά συχνά με το αυτοκίνητό του προς την Αθήνα, και πραγματοποιηθεί ερωτικές επαφές με άντρες. Η ελευθεριάζουσα συμπεριφορά του διαφέρει αισθητά από τον Ύλλο όπως εμφανίζεται στον Ηρακλή. Εκτελεί κι ο ίδιος χρέη αγγελιοφόρου, ενώ αντί να βοηθήσει τον πατέρα του να «πεθάνει στη φωτιά», τον συντρέχει στο Κέντρο Υγείας. Μεγάλη διαφορά είναι και το τέλος του έργου, αφού στις Τραχίνιες υπόσχεται στον Ηρακλή να παντρευτεί την Ιόλη, ενώ εδώ η Ιόλη είναι αυτή που προτείνει στον Ύλλο να ζήσουν μαζί στη νέα περιουσία του Ηρακλή στην Εύβοια.

Το σπίτι με τα γερά δόντια

Θα μπορούσε να ήταν ένας εναλλακτικός τίτλος του έργου, αφού καθ’ όσον φαίνεται, η στοματική υγιεινή είναι ζητούμενη στο συγκεκριμένο σπίτι. Χρησιμοποιώντας τα λόγια του συγγραφέα από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης: «… οι κάτοικοι σε ορισμένα ζητήματα είναι απόλυτοι, όπως για παράδειγμα, σε αυτό της υγιεινής του στόματος. Άνθρωπος με γερά δόντια δεν γερνάει ποτέ, πιστεύουν. Κι είναι σημαντικό για όλους τους αυτό, καθώς όλοι τους είναι ερωτευμένοι. […] Το δάγκωμα, το μοιραίο δηλητηριώδες δάγκωμα, τελικά δε θα προέλθει από ένα ύπουλο ερπετό. Μια φαρμακωμένη καρδιά είναι εξίσου φαρμακερή.». Στην πρώτη σκηνή το έργου, η Νάγια καθώς τακτοποιεί την Ιόλη στον ξενώνα, της δειγματίζει οδοντόβουρτσες, με την δεύτερη να προτιμά τις σκληρές. Ακόμη κι όταν είναι ν’ αναχωρήσει για το αγωνιώδες του ταξίδι ο Ύλλος, η Διάνα τον ρωτά αν πήρε οδοντόβουρτσα (καθ’ αναλογίαν με το σημερινό «ζακέτα να πάρεις») κι ακολουθεί η εξής στιχομυθία: -Διάνα: Ξέρεις καλά πόσο σημαντική είναι η περιποίηση του στόματος, - Ύλλος: Ο καθρέφτης της υγείας μας. –Διάνα: Ένας άνθρωπος με γερά δόντια, - Ύλλος: δε γερνά ποτέ, μένει για πάντα νέος. Ένα γερό αστραφτερό χαμόγελο σίγουρα προσδίδει στην εξωτερική ομορφιά κάποιου. Ωστόσο, τα δόντια κρύβουν μεγάλους συμβολισμούς συχνά συνδεδεμένους με την καλή υγεία, ενώ το δάγκωμα φέρει άλλο φορτίο ερμηνειών. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα δόντια του Δράκοντα, ήρθαν οι πρώτοι «σπαρτοί» Έλληνες, οι Σπαρτιάτες ή ότι από το δάγκωμα ενός μήλου χάθηκε ο Παράδεισος για τους πρωτόπλαστους.

Συνοπτικά, ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης συνέθεσε ένα σύγχρονο οικογενειακό δράμα ξέχειλο από σεξουαλικότητα, φόβο και οικογενειακή παθογένεια, που μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Το σπίτι με τα φίδια δεν είναι ένα αρχετυπικό ήρωα που εξυμνεί τον τοξική αρρενωπότητα και το μυθικό μεγαλείο του Ηρακλή, αλλά μια ωδή στη γυναικεία σεξουαλικότητα, ένα έργο βαθιά ανθρώπινο που δίνει χώρο στην πολυμορφία των θεμάτων του, με τρόπο διαυγή και στοχευμένο.

Info:

Το σπίτι με τα φίδια κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη σε δίγλωσση έκδοση (ελληνικά- αγγλικά) σε βιβλιοπωλεία και τα πωλητήρια του Φεστιβάλ Αθηνών

Διαβάστε επίσης:

Αριέττα Μουτούση: «Όταν Κάποιος Επιθυμεί Κάτι Διακαώς, Όλο Του Το Είναι Τον Οδηγεί Σε Αυτό Και Τολμά»

Αλεξία Καλτσίκη:«Μου Πήρε Πολλά Χρόνια Να Καταλάβω Τι Σημαίνει Να Είσαι Ηθοποιός»

Την Τετάρτη 30 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε ειδική εκδήλωση του Φεστιβάλ Αθηνών και των εκδόσεων Νεφέλη για την παρουσίαση των ολοκαίνουργων θεατρικών έργων «Contemporary Ancients».

Η εκδήλωση έλαβε χώρα στο Αίθριο του Μουσείου Μπενάκη κι αφορούσε την ταυτόχρονη κυκλοφορία επτά νέων εκδόσεων θεατρικών έργων από τις εκδόσεις Νεφέλη. Υπεύθυνη επιμέλειας της σειράς είναι η αεικίνητη Δήμητρα Κονδυλάκη, η οποία έχει ασχοληθεί αρκετά με τη μετάφραση θεατρικών έργων από ή προς τα γαλλικά και είναι μια από τις σημαντικότερες αναλύτριες του έργου του Δημήτρη Δημητριάδη. Η ιδέα της σειράς οφείλεται στην Κατερίνα Ευαγγελάτου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ αρωγός της νέας αυτής φιλόδοξης προσπάθειας είναι ο εκδοτικός οίκος Νεφέλη.

Πρόκειται ουσιαστικά για την ταυτόχρονη κυκλοφορία 7 έργων, εκ των οποίων 4 είναι πρωτότυπα σύγχρονα έργα που γράφτηκαν μετά από ανάθεση, 2 νέες μεταφράσεις και 1 σπάνια έκδοση των Ιχνευτών, του μοναδικού (κι όχι ολόκληρου) σωζόμενου σατυρικού δράματος του Σοφοκλή. Τα έργα της σειράς είναι: Βάτραχοι του Αριστοφάνη (μτφ. Ν. Παναγιωτόπουλος), Οιδίποδας (εκδοχή της Maja Zade), Ιχνευταί του Σοφοκλή, Γάλα, αίμα της Αλεξάνδρας Κ, Το σπίτι με τα φίδια του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, Κρεουργία του Γιάννη Μαυριτσάκη και Η Φαίδρα καίγεται της Αμάντας Μιχαλοπούλου. Να σημειώσουμε δύο πολύ σημαντικά στοιχεία για την συγκεκριμένη κυκλοφορία: 1) Η έκδοση των έργων είναι δίγλωσση (ελληνικά- αγγλικά), επιλογή που ανοίγει τα συγκεκριμένα έργα σ’ ένα ευρύτερο κι εκτός συνόρων κοινό και 2) Και τα 7 κείμενα θα παρασταθούν στο φετινό Φεστιβάλ, 5 στη Μικρή Επίδαυρο και 2 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου (Βάτραχοι, Ιχνευταί). Μιλάμε λοιπόν για μια πρωτοφανή και πολύ σημαντική πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών και μια σπάνιας ποιότητας σύμπραξη μ’ έναν εκδοτικό οίκο όπως τον Νεφέλη.

Την τράπεζα της παρουσίασης καθοδηγούσαν η Κατερίνα Ευαγγελάτου κι η Δήμητρα Κονδυλάκη, ενώ παρών ήταν κι ο Περικλής Δουβίτσας των εκδόσεων Νεφέλη. Ομιλητές ήταν 3 από τους 4 Έλληνες συγγραφείς της σειράς, η Αμάντα Μιχαλοπούλου (πεζογράφος), η Αλεξάνδρα Κατσαρού κι ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης. Στο κοινό βρίσκονταν και δύο σκηνοθέτες των επερχόμενων παραστάσεων των έργων, ο Γιάννης Καλαμβριανός που θα σκηνοθετήσει το Η Φαίδρα καίγεται κι ο Γιώργος Σκεύας που θα σκηνοθετήσει την Κρεουργία. Οι περίπου 50 παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία ν’ ακούσουν τους συγγραφείς να μιλούν για τα έργα τους και να διαβάζουν αποσπάσματα αυτών σε avant-premiere αφού η κυκλοφορία των κειμένων αναμένεται από σήμερα στα βιβλιοπωλεία.

Η παρουσίαση

Τη συζήτηση ξεκίνησε η Κ. Ευαγγελάτου, η σκηνοθέτης και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ, η οποία μάλιστα ήταν κι εκείνη που επέλεξε ποια έργα θ’ αποτελούσαν τη βάση για μια σύγχρονη αρχαιόθεμη δραματουργία, ποιοι θα ήταν οι συγγραφείς αλλά κι οι σκηνοθέτες που θ’ αναλάμβαναν τα έργα. Όπως επεσήμανε «Το Φεστιβάλ μετρά σχεδόν 60 χρόνια ζωής. Στην παρούσα συγκυρία κρίναμε σκόπιμο να υπάρξει μια ανησυχία γύρω από τη δραματουργία νέων έργων, ένα πρόγραμμα στοχευμένο στη δραματουργία με κοινό άξονα. Κάνουμε μια νέα και σημαντική πρόταση να γίνουν αναθέσεις σε συγκεκριμένους συγγραφείς, τα έργα να κυκλοφορήσουν σε δίγλωσση έκδοση ώστε να είναι προσβάσιμα κι εκτός Ελλάδας και ταυτόχρονα να παρασταθούν όλα τα έργα της σειράς στο ίδιο Φεστιβάλ. Επιλέξαμε 4 συγγραφείς με εντελώς ξεχωριστή φωνή, ενώ τα κριτήρια της επιλογής των έργων ήταν ένα συνδυασμός πολύ γνωστών και λιγότερων γνωστών δραμάτων και η μεταγραφή τους από συγκεκριμένους Έλληνες συγγραφείς ή μεταφραστές». Όπως θα ξέρουν οι περισσότεροι, ο κόσμος των θεατρικών εκδόσεων ακολουθεί τους δικούς του ρυθμούς ενώ πολλά είναι εκείνα τα έργα, οι νέες μεταφράσεις ή δραματουργικές διασκευές που δε βρίσκουν το φως των εκδόσεων. Η πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών κρίνεται σημαντική και πολλά υποσχόμενη για το μέλλον των εκδόσεων και των νέων ελληνικών έργων ειδικότερα. Η καλλιτεχνική διευθύντρια απηύθυνε μπράβο στους σκηνοθέτες που ανέλαβαν να σκηνοθετήσουν έργα που δε γνώριζαν –καθώς πρόκειται για την πρώτη παρουσίασή τους- κάτι καθόλου δεδομένο.

Τα έργα κυκλοφορούν στα ελληνικά και τα αγγλικά. Με τη δίγλωσση κυκλοφορία τους τα έργα μπορούν ευκολότερα να ταξιδέψουν σε βιβλιοπωλεία, Πανεπιστήμια και βιβλιοθήκες τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού.

Η Δήμητρα Κονδυλάκη σχολιάζει σχετικά με τη νέα θεατρική σειρά πως «στόχος της σειράς έιναι τα έργα να ταξιδέψουν και ν’ ακουστούν και πέραν από τα όρια του Φεστιβάλ που τα δημιούργησε και τα προκάλεσε.». Η πολύ σημαντική θεωρητικός και μεταφράστρια του θεάτρου, από τη μεριά της υποστήριξε την επιστροφή στα κείμενα και την Ποίηση σε μια εποχή όπου κυριαρχούν η σκηνοθεσία κι η εικόνα.

Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό κι ελκυστικό για έναν θεατή είτε εκπαιδευμένο/εμπλεκόμενο με το θέατρο είτε απλώς φιλότεχνο, να μπορεί να έχει πρόσβαση σ’ ένα τυπωμένο κείμενο, το οποίο μπορεί να ξαναδιαβάσει όσες φορές το επιθυμεί, να το εντάξει στο δικό του εμπειρικό κόσμο και γιατί όχι να το επαναφέρει στα θεατρικά πράγματα με μια επόμενη παράσταση ή παρουσίαση αυτού.

Οι συγγραφείς

Όπως προείπαμε παρόντες στην εκδήλωση ήταν 3 εκ των 4 συγγραφείς της θεατρικής σειράς «Contemporary Ancients»: η Αλεξάνδρα Κ*, η Αμάντα Μιχαλοπούλου κι ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης.

Πρώτη μίλησε η Α. Μιχαλοπούλου, συγγραφέας που ως τώρα είχε ασχοληθεί αποκλειστικά με την πεζογραφία. Με αφορμή την τραγωδία Ιππόλυτος του Ευριπίδη συνέθεσε το έργο Η Φαίδρα καίγεται, με σύγχρονη φεμινιστική οπτική. Όπως δήλωσε κι η ίδια η συγγραφέας πρόκειται για την πρώτη της απόπειρα θεατρικής γραφής κι ήταν μια ευχάριστη διαδικασία για εκείνη, ιδίως για τη συνεργασία της με τον σκηνοθέτη της παράστασης Γιάννη Καλαμβριανό. «Στο δικό μου κείμενο η Φαίδρα δεν πεθαίνει. Έγραψα για μια ακόρεστη Φαίδρα, μια γυναίκα χωρίς ενοχές και τα πρέπει των γυναικών της μέσης ηλικίας, με έντονη την επιθυμία ζωτικότητας» δήλωσε χαρακτηριστικά.

Την σκυτάλη πήρε ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, ο συγγραφέας που μετράει ήδη 18 χρόνια δραματουργίας, ενώ αξίζει ν’ αναφερθεί πως και το πρώτο του θεατρικό έργο που ανέβηκε στην σκηνή ήταν ανάθεση, η Μεταμφίεση του 2003 (έργο που ξαναείδαμε τον Οκτώβρη του 2020 προτού ζήσουμε την εξάμηνη καραντίνα). Ο Χατζηγιαννίδης συνέγραψε το έργο Το σπίτι με τα φίδια με δραματουργική βάση τις Τραχίνιες του Σοφοκλή. Η επιλογή του έργου αποτέλεσε ένα κίνητρο γι’ αυτόν αφού δεν είναι ένα από τα δημοφιλή έργα του ποιητή και συνεπώς ο θεατής μπορεί να το δει ως αυτόνομο έργο. Ο πολυαγαπημένος συγγραφέας της εποχής μας, βλέπει την συνεργασία του Φεστιβάλ με τις εκδόσεις Νεφέλη ως μια ευκαιρία για το ελληνικό κείμενο κι ελπίζει να συνεχιστεί ώστε να έχουμε την παρουσίαση και την υποστήριξη νέων ελληνικών κειμένων που μπορεί ν’ αφήσουν ένα σημαντικό αποτύπωμα στον χρόνο.

Ταυτόχρονα, η σύμπραξη αυτή μπορεί ν’ αποτελέσει –κατά τα λεγόμενα του και συμφωνούμε- ένα χρήσιμο παράδειγμα να δίνονται αναθέσεις σε συγγραφείς και με αυτόν τον τρόπο να ενισχύεται η σύγχρονη ελληνική γραφή.

Η Αλεξάνδρα Κ* συνέγραψε το γάλα, αίμα με βάση τη Μήδεια του Ευριπίδη. Η συγγραφέας του επιτυχημένου έργου Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας και των πολυάριθμων πεζών, παρατηρεί πως ενώ σ’ επίπεδο σκηνοθεσίας στην Ελλάδα έχουμε δει πειραματισμούς πάνω στο ανέβασμα των αρχαίων δραμάτων, υστερούμε σε δραματουργικές μεταγραφές –τουλάχιστον σε σχέση με το εξωτερικό.

Σχετικά με το δικό της έργο, τοποθέτησε τη δράση στην Αργολίδα το 1958, θέλοντας να τοποθετηθεί η δράση του έργου στο φυσικό τοπίο. Να σημειώσουμε εδώ, πως σε μια τόσο συγκεκριμένη ανάθεση, όπου ο συγγραφέας ξέρει εκ των προτέρων που θα παρουσιαστεί το έργο του όχι μόνο ταιριάζει αλλά σχεδόν του λύνει τα χέρια να συνδυάσει/ή και να ταυτίσει τον δραματικό χώρο με τον σκηνικό. Η Αλεξάνδρα Κ* δήλωσε «Μεγάλωσα με σκληρές γυναίκες και πολύ θυμωμένες κι αυτές οι γυναίκες αναδείχτηκαν στο έργο μου». Την σκηνοθεσία του έργου έχει αναλάβει ο Γιάννος Περλέγκας.

Τέλος, ο Γιάννης Μαυριτσάκης δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην ειδική εκδήλωση για να παρουσιάσει το έργο του Κρεουργία. Το έργο είναι εμπνευσμένο από τις Βάκχες του Ευριπίδη, ενώ την παράσταση σκηνοθετεί ο Γιώργος Σκεύας. Η  Δ. Κονδυλάκη ανάγνωσε ένα αφήγημά του αντί άλλης παρουσίασης.

Ραντεβού στη σκηνή λοιπόν και στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Διαβάστε επίσης: 

Είδα Τις «Επαναστατικές Μεθόδους Για Τον Καθαρισμό Της Πισίνας Σας», Σε Σκηνοθεσία Σαράντου - Γεώργιου Ζερβουλάκου