Από τη Μυρτώ Παπαϊωάννου
Δέκα χρόνια μετά από το πρώτο της ανέβασμα, το πολυσυζητημένο έργο του Γιώργου Χρονά «Γυναίκα της Πάτρας» ανεβαίνει στο Θέατρο Πόλη, σε σκηνοθεσία της Λένας Κιτσοπούλου. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο της πατρινής Πανωραίας έχει και πάλι η Ελένη Κοκκίδου, η οποία το 2010 για την παράσταση αυτή απέσπασε το βραβείο ερμηνείας Κάρολος Κουν.
«Η γυναίκα της Πάτρας» αναφέρεται στην καταγραφή της προσωπικής ιστορίας μιας πόρνης, όπως εκείνη την αφηγήθηκε σε μια σειρά συνεντεύξεων τη δεκαετία του 1980 στον συγγραφέα και ποιητή Γιώργου Χρονά. Εκείνος βασισμένος στα γεγονότα της βιογραφίας αυτής, έφτιαξε έναν θεατρικό μονόλογο για την ζωή της πόρνης Πανωραίας, ένα κείμενο γεμάτο πάθη, λάθη, έντονα συναισθήματα και ζοφερά βιώματα, μιας διόλου συνηθισμένης ζωής. Είναι μια εξομολόγηση σε βάθος, μιας δυναμικής γυναίκας που δεν ντρέπεται να μιλήσει για τις εμπειρίες και τα τραύματά της, δεν φοβάται να τσαλακωθεί, που δεν έχει τίποτα πια να χάσει. Παράλληλα είναι ένα κείμενο που φανερώνει γενικότερα τις συνθήκες ζωής στην επαρχιακή πόλη της Πάτρας της δεκαετίας του ΄50 και του ΄60, προσφέροντάς στους αναγνώστες και στη συνέχεια θεατές, έντονο ενδιαφέρον για την εποχή εκείνη και τα κοινωνικά της συμφραζόμενα, μέσω της βιογραφίας της Πανωραίας. Ο συγγραφέας στο σημείωμά του για το βιβλίο του αναφέρει ότι «Η γυναίκα της Πάτρας, είναι η πιο αληθινή, δηλαδή, γυμνή, ιστορία, που έχουμε διαβάσει, στην ελληνική γλώσσα, από την σταύρωση του Χριστού και τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη».
Το έργο
Μέσα από έναν χειμαρρώδη μονόλογο, η Πανωραία, μια πόρνη μεγάλης πλέον ηλικίας διηγείται με κάθε λεπτομέρεια την ζωή της, ξεκινώντας από την παιδική της ηλικία, και μεταπηδώντας χρονικά στα γεγονότα που ακολούθησαν ως εκείνη τη στιγμή. Αφηγείται τις σχέσεις της με τους άνδρες, τους συζύγους και τα παιδιά που απέκτησε. Περιγράφει στη όλες τις αιτίες που την ώθησαν στην πορνεία, με βασική παράμετρο την ομορφιά της, που λειτούργησε σύμφωνα με την γνώμη της ευνοϊκά και καταστροφικά συνάμα. Η αφήγησή της είναι ορμητική κι απροκάλυπτη, μια βουτιά στη λαϊκότητα, χωρίς διακριτικότητες κι ευγένειες, σε μια γλώσσα σκληρή, «της πιάτσας».
Η Παράσταση
Η Ελένη Κοκκίδου δεν πήρε τυχαία το βραβείο Κουν για την ερμηνεία της αυτή. Ξεδιπλώνει το ταλέντο της μέσα από ένα ρόλο που χρειάζεται πολύ πάθος κι ένταση. Υποδύεται μια γυναίκα πολύ έμπειρη στη ζωή, γεμάτη πόνους, βάσανα κι έρωτα. Είναι ωμή, αυθεντική κι αφηγείται απίστευτες ιστορίες που δεν θα πίστευε κανείς ότι θα μπορούσαν να είναι αληθινές, αν δεν γνωρίζαμε ότι πρόκειται για βιογραφία. Είναι πληγωμένη κι όμως ακόμα παθιασμένη για τη ζωή. Η Πανωραία εξομολογείται με μεγάλη φυσικότητα αστεία αλλά και τραγικά γεγονότα της ζωής της, πολύ θεατρικά και δραματικά, όχι όμως επιτηδευμένα. Ακολουθεί μεν ένα μοτίβο ομιλίας βαρύ και συχνά επαναλαμβανόμενο, ταιριαστό δε για την ιδιοσυγκρασία και τον τρόπο έκφρασης μιας λαϊκής γυναίκας μαθημένης στην σκληρή ζωή. Η ερμηνεύτρια μέσα από τη φωνή και το τραγούδι της, τις κινήσεις, τις σιωπές και τους αναστεναγμούς της, το γέλιο και τα δάκρυά της αποδίδει άρτια τον χαρακτήρα μιας γυναίκας που έζησε «άσωτα», ταξίδεψε, «έκανε τον έρωτα» όπως έλεγε με αμέτρητους άνδρες, δούλεψε σε δεκάδες δουλειές, αγάπησε και αγαπήθηκε. Φαίνεται ότι είναι ένας ρόλος που η Κοκκίδου έχει μελετήσει κι αγαπήσει. Είναι εκρηκτική, πληθωρική, αυθόρμητη και άμεση. Εναλλάσσει το δράμα με την κωμωδία με αριστοτεχνικό τρόπο. Πρόκειται πράγματι για μια αξιοσημείωτη ερμηνεία η οποία καταφέρνει να ξεχωρίσει και να επιβιώσει παρά την εμφανή σκηνοθετική αστοχία που διαποτίζει ολόκληρη την παράσταση, κι αυτό κάνει το εγχείρημά της περισσότερο δύσκολο αλλά κι αξιέπαινο. Ομολογουμένως και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, το συναίσθημα περνάει δύσκολα στον θεατή, αυτό όμως είναι περισσότερο αποτέλεσμα της σκηνοθετικής προσέγγισης που παίζει σημαίνοντα ρόλο στην αλληλεπίδραση με το κοινό.
Ως προς την σκηνοθετική ματιά της Λένας Κιτσοπούλου ,είναι γεγονός πως στην προσπάθειά του κανείς να πλαισιώσει έναν θεατρικό μονόλογο είναι πιθανόν να στερηθεί του ουσιαστικού νοήματος του έργου και να εστιάσει σε περιττά σκηνοθετικά ευρήματα για να εντυπωσιάσει. Η αρχική εξιστόρηση από την Πανωραία μέσω αλλοίωσης της φωνής υπήρξε από την αρχή κουραστική, χάνοντας λέξεις από την αφήγησή της. Ήταν φανερό ότι κάποιες σκηνοθετικές επιλογές όπως το μετακινούμενο κρεβάτι καθώς μιλούσε η Πανωραία, το αυτοσχέδιο τρέιλερ που τη μετέφερε για λίγα μέτρα, οι άβολες παύσεις και διακοπές έβγαζαν τον θεατή από το κλίμα, δημιουργώντας ένα κλίμα αμηχανίας, που ακόμα κι η Ελένη Κοκκίδου δεν μπορούσε κάθε φορά να εξουδετερώσει με την επιβλητική της παρουσία, γιατί και η ίδια προσπαθούσε να διαχειριστεί όλη αυτή την συνεχόμενη «δραστηριότητα» και παράλληλα να κρατήσει την ερμηνεία της αλώβητη από όλα αυτά. Έτσι το δραματικό στοιχείο του κειμένου δεν εξελίχθηκε έντονα, όχι λόγω της ωμότητας και του ρεαλισμού της αφήγησης, αλλά λόγω διαρκών παρεμβάσεων καθόλη τη διάρκεια της παράστασης, που διέκοπταν ενοχλητικά κι άσκοπα τη ροή του μονόλογου.
Το λιτό σκηνικό της Ελένης Βαρδαβά με τα ελάχιστα έπιπλα ήταν ταιριαστό με το φτωχικό περιβάλλον διαβίωσης της Πανωραίας όπως επίσης και τα κιτς ρούχα και αξεσουάρ της ηρωίδας.
Ένα ενδιαφέρον ψυχογράφημα, μια εξαιρετική ερμηνεία σε μια παράσταση που θα μπορούσε να απογειωθεί κάτω από άλλες συνθήκες.
