Από τη Γιώτα Δημητριάδη 

Το 408 π.Χ., ο Ευριπίδης έγραψε και παρουσίασε την τραγωδία με τίτλο «Φοίνισσαι». Το έργο ήταν μέρος τριλογίας μαζί με την «Υψιπύλη» και «Αντιόπη»  και είναι το μόνο από τα τρία που διασώθηκε ολόκληρο.

Η υπόθεση του έργου είναι ίδια με τους  «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου (γραμμένο το 476 π.Χ.). Ωστόσο, εδώ, ο Ευριπίδης συνέλεξε  τα πιο δυσάρεστα γεγονότα του θηβαϊκού μύθου για τον Οιδίποδα και τη γενιά του.

Στο δράμα δεν υπάρχει πρωταγωνιστής αλλά ένα πλήθος προσώπων και γεγονότων. Παράλληλα, τα πολλαπλά αφηγηματικά επίπεδα, οι αναχρονίες, οι εναλλαγές του ρυθμού της αφήγησης, η παρουσίαση των ίδιων γεγονότων από διαφορετική οπτική γωνία αλλά και οι διακειμενικοί συνειρμοί με άλλες τραγωδίες (Αντιγόνη, Επτά επί Θήβας, Οιδίπους επί Κολωνώ), που αναδεικνύουν τη συγγένεια τόσο με εκείνες όσο και  με τα έπη, ανάγουν τη συγκεκριμένη τραγωδία σε μια από τις πολυπλοκότερες του είδους.

Οι Φοίνισσες, παρόλο που ανεβαίνουν έπειτα από χρόνια, στο παρελθόν είχαν παρουσιαστεί πολλές φορές από το Εθνικό Θέατρο στην Επίδαυρο (1960, 1965, 1978, 1988), όλες σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή.

Η Υπόθεση

Η ιστορία στηρίζεται στην αντιπαράθεση των δύο γιων του Οιδίποδα, Ετεοκλή και Πολυνείκη, οι οποίοι αναλαμβάνουν τη βασιλεία του πατέρα τους και συμφωνούν να μοιράζονται την εξουσία. Το πρόβλημα ξεκινά όταν ο Ετεοκλής αρνείται να παραδώσει στον αδερφό του τη διακυβέρνηση των Θηβών κι έτσι ο Πολυνείκης, αγανακτισμένος από την αδικία, ξεσηκώνει στρατό για να εκδικηθεί. Η μητέρα τους Ιοκάστη, προκειμένου να συμφιλιώσει τα παιδιά της, επιτρέπει την είσοδο του Πολυνείκη στην πόλη και τότε τα δυο αδέλφια αλληλοσκοτώνονται και εκείνη αυτοκτονεί.

Η αδερφή τους, η Αντιγόνη, παίρνει τους νεκρούς και γυρίζει στ’ ανάκτορα των Θηβών με τους τρεις σωρούς και ξεκινάει τον κόμμο. Λίγο αργότερα βγαίνει από το παλάτι ο Οιδίποδας και ξεκινάει και εκείνος να θρηνεί. Ο Κρέοντας, ο νέος βασιλιάς της χώρας, τους διατάζει να σταματήσουν και υποχρεώνει τον Οιδίποδα να φύγει από  τη Θήβα.

Στην Αντιγόνη λέει να αφήσει τους νεκρούς και κλεισμένη στο παλάτι να περιμένει τη μέρα του γάμου της με το γιο του, τον Αίμονα (ξάδερφό της και γιο του Κρέοντα), και διατάσσει να παραμείνει άταφο το σώμα του Πολυνείκη. Το φινάλε της τραγωδίας είναι «ανοιχτό», με την Αντιγόνη να παίρνει τον τυφλό πατέρα της και να φεύγουν για την εξορία.

 

Η παράσταση

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος προχώρησε σε κάποιες δραματικές παρεμβάσεις. Θα σταθώ στις πιο ουσιαστικές: πρώτον, ο πρόλογος του έργου αποδόθηκε πολυφωνικά από τον Χορό και όχι από την Ιοκάστη. Δεύτερον, προστέθηκε η παρουσία ενός βωβού προσώπου που δεν εμφανίζεται κανονικά στο έργο, της Σφίγγας. Τρίτον, παίρνει μια γενναία απόφαση για το φινάλε, κρατώντας την Αντιγόνη στη Θήβα για να ακολουθήσουν όσα γνωρίζουμε ήδη από την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή.

Παρεμβάσεις που κατά τη γνώμη μου ωφέλησαν το κείμενο, χωρίς να του στερήσουν τίποτα από τη δυναμική του ενώ παράλληλα η επιλογή της Σφίγγας -πολύ καλή η Σεσίλ Μικρούτσικου-  να είναι παρούσα, ως βουβό πρόσωπο, επί σκηνής δείχνει ξεκάθαρα και την άποψη της εποχής ότι η Μοίρα είναι πάνω από όλα, ακόμη και από τους Θεούς. Ο Γιάννης Μόσχος, αδιαμφισβήτητα, δούλεψε πολύ πάνω στο κείμενο του Ευριπίδη και η παράστασή του είχε κάτι πολύ σημαντικό, που όλο και πιο σπάνια βλέπουμε τελευταία: σαφές σκηνοθετικό στίγμα και όραμα.

Επιπλέον, αν και σκηνοθέτησε για πρώτη φορά στην Επίδαυρο, ενώ μας έχει χαρίσει πολύ ωραίες δουλειές σε κλειστά θέατρα, δείχνει ότι είχε πάντα στο μυαλό του ότι η παράσταση θα έκανε πρεμιέρα στο αργολικό θέατρο, αξιοποιώντας πολλά σημεία και πέρα από την ορχήστρα.

Δυστυχώς, όμως, οι καλές προθέσεις, το δυνατό καστ των ηθοποιών και οι εξαιρετικά ταλαντούχες κοπέλες του Χορού,  δεν απέδωσαν τα δέοντα.

Ο Γιάννης Μόσχος επέλεξε  να προβάλει  στο λιτό αλλά λειτουργικό σκηνικό  της Τίνας Τζόκα, βίντεο με κοντινά πλάνα των πρωταγωνιστών ή κάποιων σημαντικών ενσταντανέ (Video Design: Αποστόλης Κουτσιανικούλης). Εύρημα που ενώ έχουμε δει πολλές φορές στο παρελθόν, έμοιαζε αρχικά να έχει κάποιο ενδιαφέρον.

Η υπερβολική χρήση του, όμως, σε συνδυασμό με τα ατελείωτα πήγαινε-έλα του Χορού μαζί με τους πρωταγωνιστές  (κίνηση:Αμαλία Μπένετ), αλλά και τη δυσανάλογη αξιοποίηση της ενδιαφέρουσας  μουσικής (Θοδωρής Οικονόμου), είχαν ως αποτέλεσμα μια άσκοπα φορτωμένη παράσταση που απέτυχε να μεταδώσει τόσο την ιστορία όσο και τον λόγο του Ευριπίδη (στη σπουδαία μετάφραση του Νικηφόρου Παπανδρέου). Για συγκίνηση δε, ούτε λόγος... Οι ηθοποιοί έμοιαζαν εγκλωβισμένοι. Και το κοινό, αντί για την παράσταση, παρακολουθούσε την ακτινογραφία της, όλα υπογραμμισμένα, όλα έτοιμα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της υπερβολής,  η σκηνή που ο Παιδαγωγός του έμπειρου ηθοποιού Κώστα Μπερικόπουλου ερμηνεύει τα λόγια του Αγγελιοφόρου (μια ακόμη επέμβαση στη δραματουργία από την πλευρά του σκηνοθέτη), και ο θεατής καλείται να δημιουργήσει στου μυαλό του τις εικόνες της μάχης, την ίδια ακριβώς στιγμή που πίσω από τον ηθοποιό προβάλλονται πλάνα και μπροστά από αυτά ο χορός κινείται έντονα και ψάλλει μια μελωδία(!)

Κανένας από τους ηθοποιούς της παράστασης δεν κατάφερε να παρουσιάσει μια αξιομνημόνευτη ερμηνεία για το βιογραφικό του. Από το σύνολο, ξεχώρισε  η Ιοκάστη της  Μαρίας Κατσιαδάκη, η Αντιγόνη της Λουκίας Μιχαλοπούλου και ο Ετεοκλής του Αργύρη Ξάφη. Οι τρεις τους είχαν κάποιες δυνατές σκηνές.

Από εκεί και πέρα, οι υπόλοιποι του θιάσου ήταν από μέτριοι (ο Πολυνείκης του Θάνου Τοκάκη, ο Κρέοντας του  Χρήστου Χατζηπαναγιώτη, ο Τειρεσίας του Αλέξανδρου Μυλωνά, ο Μενοικέας του Βασίλη Ντάρμα), έως κακοί όπως ο  Αγγελιαφόρος του  Γιώργου Γλάστρα και ο Οιδίποδας του Δημήτρη Παπανικολάου.

Για το τέλος,  αφήνω αυτόν τον υπέροχο Χορό, που αν δεν είχε χαθεί στη φλυαρία και την ανέμπνευστη κίνηση της χορογράφου, θα ήταν από τους καλύτερους των τελευταίων ετών!

Η Νεφέλη Μαϊστράλη, η Ζωή Μυλωνά, η  Ελπίδα Νικολάου,  η Σταύρια Νικολάου, η  Κατερίνα Παπανδρέου, η  Κατερίνα Πατσιάνη, η Ελίνα Ρίζου, η Μαριάμ Ρουχάτζε, η Θάλεια Σταματέλου και η  Στυλιανή Ψαρουδάκη έδρασαν μοναδικά σαν ένα σώμα, με εντυπωσιακή άρθρωση λόγου, συντονισμό και εξαιρετικές φωνές (Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου). Κορίτσια που το μέλλον του θεάτρου τους ανήκει και κάποιες ήδη έχουν δώσει σπουδαία δείγματα γραφής, ξεχωρίζοντας σε παραστάσεις.

Εκείνες φορούσαν και τα μόνα κοστούμια που είχαν κάποιο εικαστικό ενδιαφέρον (σκηνογράφος Ιωάννα Τσάμη), ενώ των υπόλοιπων ερμηνευτών έμοιαζαν με αποκριάτικες στολές.

Συνολικά, την πιο δύσκολη χρονιά στην ιστορία του Εθνικού Θεάτρου με το φάντασμα του σκανδάλου Λιγνάδη ακόμα νωπό, και η δεύτερη φετινή παραγωγή δεν καταφέρνει να ανταπεξέλθει στις προσδοκίες μας.

 

φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

 

Aναλυτικά η περιοδεία:

7 Aυγούστου, Καβάλα, Αρχαίο Θέατρο Φιλόππων

27 Αυγούστου Κατράκειο Θέατρο

3 Σεπτεμβρίου, Θεσσαλονίκη, Θέατρο Δάσους

6-9 Σεπτεμβρίου, Υπαίρθιο Θέατρο Αττικό Αλσος (οι παραστάσεις διοργανώνονται από την Περιφέρεια Αττικής)

12 Αυγούστου, Ελευσίνα, Παλαίο Ελαιουργείο

15 Σεπτεμβρίου Θέατρο Πέτρας

18 Σεπτεμβρίου Θέατρο Βράχων - "Μελίνα Μερκούρη"

22-26 Σεπτεμβρίου «Σχολείον της Αθήνας Ειρήνη Παπά»

 

 

Διαβάστε επίσης:

«Ιχνευταί»: Είδα Την Παράσταση, Σε Σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού

 

Είδα Την «Ιφιγένεια Η Εν Ταύροις», Σε Σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη