Ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, συγγραφέας από την Τανζανία, είναι το πρόσωπο στο οποίο απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2021, σύμφωνα με την απόφαση της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας. Είναι ο πρώτος Αφρικανός που τιμάται με Νόμπελ από το 2003 και έπειτα, και ο πέμπτος κατά σειρά συγγραφέας με αφρικανική καταγωγή στον οποίο απονέμεται τέτοιο βραβείο. Η επιλογή αυτή, αν και ξάφνιασε τους δημοσιογράφους που παρευρέθηκαν στη σχετική τελετή, αιτιολογήθηκε από τον Γραμματέα της Ακαδημίας, ο οποίος αναφέρθηκε στη «διεισδυτική και με μεγάλη ευαισθησία παρουσίαση των επιπτώσεων της αποικιοκρατίας και της μοίρας των προσφύγων στον μεταιχμιακό χώρο μεταξύ ηπείρων και πολιτισμών», όπως αυτή αποτυπώθηκε στα έργα του τιμώμενου Λογοτέχνη.

Ποιος είναι, όμως, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα; Ο συγγραφέας γεννήθηκε στη Ζανζιβάρη το 1948. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την επανάσταση του 1964, επέβαλλαν τρόπον τινά τη μετοίκησή του στην Αγγλία, η οποία αποτελεί τον τόπο διαμονής του έως και σήμερα. Σημειώνεται πως, την τριετία 1980-1983 μετέβη στη Νιγηρία.

Το 21ο έτος της ηλικίας του αποτέλεσε την αφετηρία της συγγραφικής του δραστηριότητας. Αν και μητρική του γλώσσα είναι τα σουαχίλι, ο Γκούρνα επέλεξε να χρησιμοποιεί την αγγλική για τα κείμενά του.

Ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα διατέλεσε Ακαδημαϊκός του Τμήματος Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Κεντ στο Καντέρμπουρι, διδάσκοντας Αγγλική και Μετα-αποικιακή Λογοτεχνία . Η έρευνά του επικεντρώθηκε στις αποικιοκρατικές τάσεις που εκδηλώθηκαν στην Αφρική, στην Καραϊβική και την Ινδία. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την επιμέλεια δύο τόμων με έργα Αφρικανών Λογοτεχνών και ενός για τον Σάλμαν Ράσντι. Έχει μελετήσει το έργο του Ουόλε Σογίνκα από τη Νιγηρία και Νγκούγκι βα Τιόνγκο από την Κένυα.

Το γνωστότερο μυθιστόρημά του φέρει τον τίτλο «Παράδεισος» («Paradise»), το οποίο και συγκαταλέχθηκε στην ταχεία λίστα του Βραβείου International Booker για το 1994. Στο έργο αυτό, είναι σαφές οι καταβολές του Γιόζεφ Κόνραντ. Πρόκειται ένα κοινωνικοπολιτικό μυθιστόρημα που συγκεράζει μια ιστορία αγάπης με μια ιστορία ωρίμανσης. Ο Γκούρνα έχει, επίσης, εκπονήσει και άλλα έργα, ανάμεσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα: «Memory of Departure» (1987), «By the Sea» (2001), «Desertion» (2005), «My Mother Lived on a Farm in Africa (2006), «The Last Gift» (2011), «Gravel Heart» (2017), και «Afterlives» (2020).

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας, Άντερς Όλσον, αναφερόμενος στο έργο του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, επεσήμανε πως, «απέχει από τις στερεοτυπικές περιγραφές και ανοίγει το βλέμμα μας σε μια Ανατολική Αφρική με μεγάλη πολιτισμική ποικιλομορφία, εντελώς ανοίκεια στους ανθρώπους που ζουν σε άλλα μέρη του κόσμου. Ο Γκούρνα έχει μελετήσει συστηματικά και με πολλή ευαισθησία τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας στις χώρες της Ανατολικής Αφρικής και τις επιδράσεις της στη ζωή των ξεριζωμένων μεταναστών». Επιπλέον, ο Πρόεδρος σημείωσε πως, «στο λογοτεχνικό σύμπαν του Γκούρνα τα πάντα είναι ρευστά, οι αναμνήσεις, τα ονόματα και οι ταυτότητες. Πρόκειται για μια διερεύνηση αυτών των ζητημάτων που δεν τελειώνει ποτέ, που διακινείται από ένα διανοητικό πάθος το οποίο διακρίνει όλα τα βιβλία του, από το πρώτο ως το τελευταίο».

Όσον αφορά την αντίδραση του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, μιλώντας στο Reuters δεν έκρυψε τη χαρά και την ευγνωμοσύνη του αλλά και την έκπληξή του για την απόφαση της Βασιλικής Ακαδημίας να τον τιμήσει με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Μάλιστα, ο ίδιος δήλωσε σχετικά: «Ήταν τέτοια απόλυτη έκπληξη που έπρεπε πραγματικά να περιμένω μέχρι που άκουσα να ανακοινώνεται πριν μπορέσω να το πιστέψω».

Ο συγγραφέας ενημερώθηκε για την απόφαση της Επιτροπής τηλεφωνικά, ενώ ο ίδιος βρισκόταν στην κουζίνα του σπιτιού του. Τα μέτρα που λαμβάνονται ανά τον κόσμο κατά της πανδημίας, αναστέλλουν την πραγματοποίηση της δια ζώσης απονομής στη Στοκχόλμη. Η εκδήλωση θα λάβει χώρα διαδικτυακά, με την υπόσχεση πως οι βραβευθέντες της περσινής και φετινής χρονιάς, θα προσκληθούν καιρού και κορονοϊού επιτρέποντος. Σημειώνεται πως, ο Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, πέραν του βραβείου θα λάβει και δέκα εκατομμύρια σουηδικές κορόνες.

Ας σημειωθεί πως, το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται ετησίως στους εν ζωή συγγραφείς για τη συνολική τους προσφορά. Ο εμπνευστής του, Άλφρεντ Μπέρναντ Νόμπελ, με τη διαθήκη που άφησε το 1895, κληροδότησε το 94% της αμύθητης περιουσίας του για τη διεξαγωγή των διαδικασιών απονομής της παγκόσμιας αυτής τιμητικής διάκρισης. Το πρώτο Νόμπελ Λογοτεχνίας αποδόθηκε στον Γάλλο Συλί Προυντόμ το 1901. Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως ο Γεώργιος Σεφέρης και ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκαν με Νόμπελ το 1963 και το 1979 αντίστοιχα.

Το Νομπέλ Λογοτεχνίας για το 2016 απονεμήθηκε από τη Σουηδική Ακαδημία στον Μπομπ Ντίλαν.

Η Ακαδημία ανέφερε πως ο μουσικός και συγγραφέας έχει «δημιουργήσει νέες μορφές ποιητικής έκφρασης μέσα στη σπουδαία αμερικανική μουσική παράδοση».

Ο ανταγωνισμός για το φετινό βραβείο ήταν μεγάλος, καθώς πολλά μεγάλα ονόματα ήταν ανάμεσα στα «φαβορί» για το πολυπόθητο βραβείο. Η αγωνία φέτος παρατάθηκε σε σχέση με άλλες χρονιές, καθώς η ανακοίνωση του βραβείου καθυστέρησε μία εβδομάδα.

Παραδοσιακά, το Νομπέλ Λογοτεχνίας ανακοινώνεται την ίδια εβδομάδα με τα Νομπέλ των θετικών επιστημών, φέτος όμως το βραβείο προγραμματίστηκε μία εβδομάδα αργότερα, κάτι που σύμφωνα με τους αναλυτές υποδείκνυε διαφωνία μεταξύ των κριτών για την επιλογή του νικητή.

Το χρονικό έως τη στιγμή της απονομής

Για το 2016, τα «φαβορί» παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ίδια με το 2015.

Ο αγαπημένος της Ευρώπης, Ιάπωνας συγγραφέας Χαρούκι Μουρακάμι, γνωστός για τα σουρεαλιστικά έργα του, βρισκόταν στην κορυφή των στοιχημάτων. Το όνομα του Μουρακάμι ακούγεται συχνά παραμονές του βραβείου, ενώ η δημοτικότητα του συγγραφέα αυξάνει χρόνο με το χρόνο. Όμως οι ειδικοί επέμεναν ότι παρότι εμφανίζεται πρώτος στα στοιχήματα, ο Μουρακάμι δεν θα λάβει, ακόμα, την πολυπόθητη διάκριση.

Άλλοι φιναλίστ θεωρούνταν ο Σύρος ποιητής 'Αδωνι, ο Κενυάτης μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Ngugi Wa Thiong'o, ο Νορβηγός μυθιστοριογράφος Jon Fosse, ο Νοτιοκορεάτης ποιητής Ko Un και φυσικά το διαχρονικό «φαβορί» Φίλιπ Ροθ. Κριτικοί λογοτεχνίας βέβαια σχολιάζουν πως ο Ροθ δεν είχε πιθανότητες, καθώς εδώ και κάποια χρόνια έχει δηλώσει πως θα σταματήσει εντελώς τη συγγραφή.

Για πρώτη φορά εμφανίστηκε στις λίστες το όνομα της Ιταλίδας Έλενα Φεράντε. Μάλιστα η Φεράντε «ανέβηκε» στα στοιχήματα μετά από δημοσίευμα αμερικανικού περιοδικού που αποκάλυψε την ταυτότητά της, η οποία παρέμενε επί χρόνια άγνωστη, καθώς η δημοφιλής συγγραφέας χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο.

Δικαιώθηκαν όσοι πίστευαν ότι φέτος είχε έρθει η ώρα το Νομπέλ να ταξιδέψει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, δεδομένου ότι έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από την απονομή του βραβείου σε αμερικάνο συγγραφέα. Τα υπόλοιπα ονόματα των ΗΠΑ που ακούγονταν ήταν οι συγγραφείς Μέριλιν Ρόμπινσον, Ντον Ντελλίλο και Τόμας Πύντσον, η διηγηματογράφος Λύντια Ντέιβις και ο ποιητής Τζον 'Ασμπερι.

Φυσικά μόνο υποθέσεις μπορεί να κάνει κανείς για τους «φιναλίστ», αφού η λίστα των φιναλίστ είναι μυστική, και δημοσιοποιείται 50 χρόνια μετά την τελετή απονομής. Ακόμα και τα ακριβή κριτήρια επιλογής παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό. 

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/