Στο πλαίσιο του ElaiΩnas Festival η Μαρία Ξανθοπουλίδου παρουσιάζει το «Μικρό Σχόλιο Μετά την Επιστροφή της Ιφιγένειας», ένα πείραμα που χωρίζεται σε δύο δράσεις.

Η πρώτη έλαβε ήδη χώρα με επιτυχία στην Ακαδημία Πλάτωνος, όπου διαβάστηκε από τον Αλέξανδρο Μυλωνά το κείμενο «Μικρό Σχόλιο για την Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Δημήτρη Χατζή. Επίσης, ακούσαμε το «Ιφιγένεια blues» για πρώτη φορά, ενώ  παράλληλα είχαμε την τύχη να απολαύσουμε τη Μυρτώ Δελημιχάλη σε μια αυτοσχεδιαστική performance σύγχρονου χορού.

Έχοντας αποκομίσει τις καλύτερες εντυπώσεις από αυτή τη μαγική βραδιά στον Ελαιώνα, περιμένουμε με αγωνία το Σάββατο (10/6) να παρακολουθήσουμε μια σκηνική σύνθεση βασισμένη στο κείμενο η «Επιστροφή της Ιφιγένειας» του Γιάννη Ρίτσου, που θα παρουσιαστεί στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης αυτή τη φορά. Συμμετέχουν οι Θοδωρής Οικονόμου, Στέλλα Αντύπα, Αλέξανδρος Κακλαμάνος, Μυρτώ Δελημιχάλη, Μαρία Ξανθοπουλίδου, Μαριέλα Νέστορα, Θωμαΐς Τριανταφυλλίδη, Κατερίνα Φωτιάδη και Αλέξανδρος Μυλωνάς.

Λίγα εικοσιτετράωρα νωρίτερα τρυπώσαμε στις πρόβες για να πάρουμε μια μικρή γεύση από αυτό το εγχείρημα και συνομιλήσαμε με τους συντελεστές.

Το Φεστιβάλ του Ελαιώνα συμπληρώνει φέτος τρία χρόνια και η σκηνοθέτις Μαρία Ξανθοπουλίδου είναι παλιά του γνώριμη. Τι την ελκύει όμως στο συγκεκριμένο θεσμό ώστε να συμμετέχει κάθε χρόνο; «Το Φεστιβάλ του Ελαιώνα είναι μια κίνηση που οργανώνεται τα τρία τελευταία χρόνια στην Αθήνα, με πρωτεργάτες τη Φένια Παπαδόδημα και τον Γιώργο Παλαμιώτη, και σημείο αναφοράς την περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος. Τη φετινή χρονιά η ευρύτερη θεματική ήταν η ‘‘Νεότερη Ελλάδα’’, κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον, αφού είναι τόσο ευρύ, το πώς δηλαδή κάθε καλλιτέχνης το αντιλαμβάνεται αυτό και τι επιλέγει να φωτίσει».

Παρακολουθώντας κανείς τις πρόβες καταλαβαίνει αυτό που επισημαίνει ο ηθοποιός Αλέξανδρος Μυλωνάς, ο οποίος φαίνεται να απολαμβάνει ιδιαιτέρως να παίζει κιθάρα. «Η παράσταση είναι μια σκηνική σύνθεση εικαστικών, μουσικής, λόγου, χορού», λέει φανερά ικανοποιημένος από το όλο εγχείρημα. Και συμπληρώνει όσον αφορά αυτή την πρώτη δημιουργική «ανάσα» και συνδιαλλαγή με το κοινό: «Αναγκαστικά υπάρχει υλικό για ανατροφοδότηση. Ωστόσο κάποια πράγματα είναι προκαθορισμένα στο δεύτερο σχεδίασμα».

Τα κείμενα όμως; Πώς συνδύασαν δραματουργικά την «Ιφιγένεια» της «Τέταρτης Διάστασης» του Ρίτσου με το έργο του Δημήτρη Χατζή και το απόσπασμα της αυτοβιογραφίας της Ζακυνθινής Ελισάβετ Μαρτινέγκου; Η Μαρία Ξανθοπουλίδου, που είχε και την αρχική ιδέα γι’ αυτό το σκηνικό πείραμα, εξηγεί: «Η πρώτη Ελληνίδα λογοτέχνιδα που κείμενό της εκδόθηκε ήταν η Ελισάβετ Μαρτινέγκου. Η Μαρτινέγκου έζησε πολύ περιορισμένη σε ένα σπίτι, από το οποίο βγήκε ελάχιστες φορές, και αυτό για να πάει στα κτήματα του πατέρα της. Αγαπούσε πολύ τα γράμματα και μπόρεσε να μεταφράσει τους αρχαίους τραγικούς, να μεταφράσει από τα ιταλικά κείμενα και να γράψει και η ίδια τα δικά της ‒ με πιο σημαντικό την ‘‘Αυτοβιογραφία’’. Για εκείνη τα γράμματα ήταν ο σκοπός και ο λόγος της ύπαρξής της. Η προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τις επιλογές που είχε κάνει ο πατέρας της γι’ αυτή και να βρει το δικό της σκοπό για τη ζωή της, σε εποχές που οι γυναίκες δεν είχαν φωνή, την καθιστά ξεχωριστή και τη συνδέει με το μύθο της Ιφιγένειας ‒ που πραγματεύονται τόσο το κείμενο του Ρίτσου όσο και αυτό του Χατζή (και τα δύο γράφτηκαν σε περιόδους κρίσης, στη χούντα και στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο). Η Ιφιγένεια προσπάθησε κι εκείνη να βρει το σκοπό στο θάνατό της και από θυσία τον μετέτρεψε σε εθελούσιο θάνατο για να φυσήξει ούριος άνεμος και να φύγουν τα πλοία των Αχαιών για την Τροία. Η έννοια του σκοπού, τι σημαίνει, από πού έρχεται για τον καθένα μας και πώς πολύ συχνά προκύπτει η μεταστροφή μας σε σχέση με αυτόν, όπως και το τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε, αλλά και το αν είναι πραγματικά δικός μας ο όποιος σκοπός είναι όσα ‘‘συνομιλούν’’ με την παράστασή μας».

Η Μυρτώ Δελημιχάλη, η χορεύτρια της παρέας, που εντυπωσίασε με τον αυτοσχεδιασμό της την Παρασκευή (2/6), τονίζει: «Αλληλοεπιδρώντας με τη μουσική και το κείμενο η κίνηση στο έργο ενυπάρχει ως εν δυνάμει λόγος».

Ο Ρίτσος στη δική του «Ιφιγένεια» φέρνει και πάλι μαζί τα δύο αδέρφια, αποδεσμευμένα από όλα τα αξιόλογα γεγονότα του παρελθόντος, εγκλωβισμένα ωστόσο «μέσα στη νέα σκλαβιά» ‒μεταφορική πλέον‒, που αφορά κυρίως έναν κόσμο διαφορετικό από εκείνον του διανοούμενου: πρόκειται για μια ωμή αλήθεια, που συνίσταται στη σκλαβιά της ένδειας, της φτώχειας και της πείνας. («Μουσκεύει τ’ αλεύρι, γρομπιάζει, δε γίνεται ψωμί ούτε πίτες».) Πόσο πιο κοντά μάς έχει φέρει η οικονομική κρίση στις ταλαιπωρίες και στις εμπειρίες του ίδιου του ποιητή; Αυτό έχει αντίκτυπο καλλιτεχνικά; Το λόγο παίρνει ο Θοδωρής Οικονόμου, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια της πρόβας παλεύει με τα πλήκτρα του πιάνου του, χαρίζοντας μαγικές μελωδίες: «Η κατάσταση αυτή που βιώνουμε οι περισσότεροι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι άσχημη, πολύ άσχημη. Ο κοινωνικός ιστός έχει τραυματιστεί ανεπανόρθωτα και ο χαρακτήρας μας έχει αλλοιωθεί, είτε κυρίως από φόβο είτε απλά από το έντονο πια αίσθημα της αυτοσυντήρησης. Η τέχνη μπορεί να βοηθήσει. Ναι! Ιδίως τις νεότερες γενιές που ακόμη αναπνέουν, αλλιώς θα γεμίσουν με έναν άλλο αέρα, που είναι απαραίτητος για να συνεχίσεις να δημιουργείς, να ζεις, να ονειρεύεσαι».

«Μεγάλο απάγκιο για εμάς. Τεράστιο», προσθέσει η ηθοποιός Στέλλα Αντύπα. Και συμπληρώνει: «Ποια τέχνη όμως, έχει σημασία. Ναι, συμβαίνουν εξαιρετικά πράγματα στην πόλη. Ιδίως από ομάδες ανθρώπων που ανακαλύπτουν ότι μπορούν να συνεννοηθούν με μικρότερη προσπάθεια από όσο νόμιζαν και που κοινός στόχος είναι η συγκίνηση. Έτσι κι αλλιώς όλοι μας ξέρουμε βαθιά μέσα μας με πόση αλήθεια προσφέρουμε. Η τέχνη δεν μπορεί να υπάρχει αλλιώς. Έχουμε σκληρύνει αυτά τα χρόνια. Κι αυτό είναι εμπόδιο».

Τελικά στην Ελλάδα του σήμερα θυσιαζόμαστε για πράγματα που δεν επιλέξαμε; Όπως η Ιφιγένεια και ο Ορέστης για μια θυσία που τους «φορέθηκε»; Ο Θοδωρής αναφέρει: «Ακριβώς. Παρ’ όλα αυτά, δεν νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι ένα αμιγώς ελληνικό πρόβλημα. Προφανώς και καλύπτονται όλα ‒οι αιτίες, οι φερόμενες ως λύσεις, πόσο μάλλον οι διασώστες μας‒ από ένα πέπλο υπερβολής και μη καθαρότητας ως προς τις προθέσεις. Μακάρι όλη αυτή η κατάσταση να μπορούσε να μας πάει επί της ουσίας πιο μπροστά. Είναι πολύ προσωπικό, κάποιοι θα βελτιωθούν και θα βοηθήσουν έτσι και το σύνολο και κάποιοι όχι. Η πραγματικότητα ενώ φαντάζει ένα τοπίο καθαρό για ορισμένους είναι θολή».

Σάββατο 10 Ιουνίου, Θέατρο Τέχνης-Υπόγειο, 21:00
Είσοδος ελεύθερη
Ιδέα-Σκηνοθεσία: Μαρία Ξανθοπουλίδου
Μουσική και επί σκηνής στο πιάνο: Θοδωρής Οικονόμου
Κίνηση: Μαριέλα Νέστορα
Βίντεο: Θωμαΐς Τριανταφυλλίδη
Εικαστικός και επί σκηνής: Αλέξανδρος Κακλαμάνος
Χορεύει: Μυρτώ Δελημιχάλη
Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Στέλλα Αντύπα, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Κατερίνα Φωτιάδη