Είναι Σάββατο πρωί, Αύγουστος στην Αθήνα. Γύρω στις 12. Μερικά ροδάκινα έχουν λιώσει στην Καλιδρομίου. Μία κοπέλα με ένα τατουάζ γοργόνα στον ώμο πατάει ένα με την παντόφλα της. Την ώρα που καταλαβαίνω πως τα καλοκαίρια, τελικά, τελειώνουν, συναντώ την Ιώ Βουλγαράκη.

Κάπου, λοιπόν, ανάμεσα σε ζευγάρια πιασμένα χέρι χέρι με σακούλες φρούτα για συνοδεία σε κάποια παραλία και σε ηλικιωμένες κυρίες με άσπρα καπέλα που θα φάνε τα κολοκυθάκια τους μόνο βραστά, κάναμε μια κουβέντα μακριά από ζαρζαβατικά και παραλίες, αλλά πολύ κοντά στη θεατρική επικαιρότητα.

Με αφορμή, το θεατρικό δρώμενο, το «Κοιμητήριο» που θα παρουσιαστει στο Διαχρονικό Μουσείο της Λάρισας, 31 Αυγούστου και 1 Σεπτεμβρίου, η κουβέντα μας ξεκίνησε από τη σχέση της γενιάς μας με το πενθος για να φτάσει στην πάλη του καλλιτέχνη με την εξουσία.

Φωτογραφίες: Karol Jarek

Πως προέκυψε η ιδέα να ασχοληθείς με το πένθος σ’ αυτή σου τη δουλειά;

Ξεκίνησε προς το τέλος της καραντίνας, όταν φάνηκε ότι επιστρέφουμε σε αυτή την περίφημη «κανονικότητα». Είχα πάρα πολλή θλίψη. Αρχικά, με επηρέασε το γεγονός ότι οι άνθρωποι, όπως σε κάθε μαζικό χαμό, είχαν μετατραπεί από ονόματα, σε νούμερα. Από την άλλη,  εγώ είχα για πρώτη φορά χρόνο μέσα στον οποίο αναδύθηκαν συναισθήματα τα οποία στην κανονική μου καθημερινότητα «μπαζώνω» και πάω παρακάτω. Και όταν σε επίπεδο κοινωνικού τοπίου προέκυψε αυτή η καταναγκαστική επιστροφή,  αναρωτήθηκα αν τελικά σήμερα παίρνουμε χρόνο για να βιώσουμε το πένθος. Πραγματικό, όμως, χρόνο αφούγκρασης, όχι χρόνο για να το ποστάρουμε, να το αναρτήσουμε, να το κραυγάσουμε, να το ξεράσουμε πάνω σε κάτι και να συνεχίσουμε. Εγώ, ένιωσα ότι δεν τον παίρνω αυτόν τον χρόνο γιατί ο μηχανισμός επιβίωσης που μου έχουν μάθει, είναι να προχωράω δυναμικά, να φοράω την πανοπλία μου και να συνεχίζω περιχαρής παρακάτω. Και ταυτόχρονα συνειδητοποίησα ότι το προσωπικό αυτό πένθος, έχει, σίγουρα, να κάνει και με τη δουλειά μας και με το γεγονός ότι η συνάντηση ανθρώπων ζωντανά σε ένα τόπο που λέγεται θέατρο, με την ευρεία έννοια, επλήγη και πλήττεται.

Η σχέση μας με το πένθος, σήμερα, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, έχει μετασχηματιστεί;

Νομίζω πως έχουμε ξεχάσει να θρηνούμε για την απώλεια και πως το πένθος έχει γίνει ταμπού, το φοβόμαστε. Έχει διαμορφωθεί ένα κοινωνικό τοπίο που μας επιβάλλει να είμαστε ελαφρείς και δυναμικοί. Στη σχέση μας με την απώλεια και με το θάνατο κάτι έχει αποσυνδεθεί. Προσωπικά, αποφάσισα ότι αφού το ζήτημα της απώλειας μου δημιουργεί τόσο έντονα συναισθήματα και ταυτόχρονα με κάνει να  φοβάμαι την προσωπική μου σχέση μαζί του, θέλω να μιλήσω γι’ αυτό και πρέπει να βρω έναν τρόπο να το κάνω.

Το συνειδητοποίησες από την αρχή ότι το θέατρο πλήττεται;

Όχι. Στην αρχή, όταν έγινε το lockdown, είπα στους ηθοποιούς να πάρουν δυο τρεις μέρες χρόνο και μετά από Δευτέρα να ξεκινήσουμε πάλι πρόβα. Μέρα τη μέρα συνειδητοποιούσα τη μεγάλη εικόνα. Προσωπικά, νιώθω ότι είναι μια κρίση που εργαλειοποιείται με έναν πολύ επικίνδυνο τρόπο. Είμαστε σε μια εξαιρετικά συντηρητική στιγμή παγκοσμίως. Εγώ είμαι πάρα πολύ προσεκτική όλο αυτό το διάστημα, βάζω μάσκα, κρατώ αποστάσεις, όλα τα κάνω αλλά δεν μπορώ να μη διαπιστώσω ότι ο κοινωνικός ιστός αποδυναμώνεται. Οδηγούμαστε σε μια απομόνωση η οποία είναι βούτυρο στο ψωμί για όλες τις μορφές εξουσίας. Αντί να ψάξουμε τον τρόπο και από τον ιό να προστατευτούμε και την κοινωνία να κρατήσουμε ζωντανή και ελεύθερη. Αυτές τις μέρες ακυρώνονται παραστάσεις η μία μετά την άλλη, την στιγμή που το θέατρο είναι ίσως ο μόνος χώρος όπου τηρούνται ευλαβικά τα μέτρα προστασίας. Δεν υπάρχει κλάδος που να προσέχει περισσότερο, κι όμως δεν μπορούμε να δουλέψουμε, την ίδια ώρα που οι αεροπορικές πετάνε. Αδιανόητα πράγματα.

Πιστεύεις ότι έχει νόημα να αναρωτιόμαστε αν το θέατρο θα «πεθάνει»; Ή με την ερώτηση αυτή δίνουμε επιχειρήματα σε όσους το επιβουλεύονται;

Δεν συζητάμε το θάνατο αυτής της μορφής τέχνης. Το θέμα είναι με ποιον τρόπο θα συνεχίσουμε να συναντιόμαστε. Για μένα υπάρχει στο ζωντανό θέατρο μία πράξη πολιτική που λέγεται ντύνομαι, σηκώνομαι και βγαίνω από το σπίτι μου, την ίδια ώρα και μέρα που βγαίνεις κι εσύ από το σπίτι σου, και συναντιόμαστε εκεί με κάποιους άλλους και υπάρχει μία κοινωνία. Υπάρχει κάτι στην συνάντηση το οποίο δεν είναι τόσο αυτονόητο όσο νομίζουμε. Είναι κατάκτηση, είναι δικαίωμά μας. Με το να καθίσω σπίτι μου και να δω κάτι από την οθόνη μου,  υιοθετώ ένα σύστημα που μου επιβάλλουν. Εγώ, ο υπολογιστής μου και το σκυλί μου, κλεισμένοι στους τέσσερις τοίχους, ενώ έξω αποφασίζεται η τύχη μου.

Υπάρχει, όμως, πολιτική χροιά και στο θέατρο ως αστικό lifestyle;

Αυτό είναι ένα κομμάτι μίας συνολικής εικόνας. Αυτό που κάνει πολύτιμο το θέατρο, είναι η πολυφωνία του. Αυτό πρέπει να το διασώσουμε. Μόνο έτσι παράγεται ελεύθερη σκέψη. Το πρόβλημα είναι όταν θα καταλήξουμε να έχουμε μόνο το Δελφινάριο ή μόνο τον μεγάλο οργανισμό με το πολύ συγκεκριμένο brand. Όταν χάνεις την πολυφωνία, τότε η τέχνη που παράγεται είναι μονόδρομος και θα εργαλειοποιηθεί σίγουρα. H μαγεία σ’ αυτή τη δουλειά είναι το πόσο διαφορετικά επικοινωνούμε, το ότι είμαστε ο καθένας ένας άλλος κόσμος και συνδιαλεγόμαστε μεταξύ μας. Αυτό είναι υγεία. Το θέατρο είναι η γιορτή της υποκειμενικότητας.

Αντικειμενικότητα στο αν μια παράσταση είναι καλή ή όχι, υπάρχει;

Η ιδιαιτερότητα αυτής της δουλειάς είναι το ότι καταπιανόμαστε με κάτι αόρατο. Αυτό που εγώ μπορώ να αντικειμενικοποιήσω, είναι ο επαγγελματισμός. Και πάλι, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το θέατρο με το ένα πόδι πατάει στην επιστήμη και με το άλλο πόδι σε κάτι υπερβατικό. Η Κάλας έλεγε σε μια συνέντευξη «Υπάρχουν φορές που το κοινό είναι μαζί μου και πάμε μαζί και τότε συμβαίνει ένα θαύμα. Και άλλες φορές που δεν θα συναντηθούμε και τότε είναι ένα μαρτύριο και για τους δυο». Η μόνη εγγύηση που μπορείς να δημιουργήσεις για τον εαυτό σου, είναι εάν έχεις πετύχει τον στόχο που είχες βάλει. Αυτή είναι η μόνη πυξίδα.

Πέρα από υλικό αντλημένο από το ποίημα του Σολωμού «Η τρελή μάνα ή το Κοιμητήριο», η δραματουργία του «Κοιμητηρίου» τι άλλο περιλαμβάνει;

Πατάει πάνω στο ποίημα του Σολωμού, αλλά και σε μια σειρά από συνεντεύξεις που πήραμε από αγνώστους στην Αθήνα και στη Λάρισα ρωτώντας τους για το πένθος. Συλλέξαμε αυτές τις αφηγήσεις και μετά από μία δραματουργική επεξεργασία κρατήσαμε ό,τι έχει το μεγαλύτερο συγκινησιακό φορτίο. Αυτό το υλικό θα το μοιραστούμε με τον κόσμο μέσα στο δρώμενο, με την ελπίδα κάποιος από το κοινό να θελήσει να αφηγηθεί κι εκείνος μια προσωπική ιστορία, να τη μοιραστεί μαζί μας. Εξαρχής δεν μας ενδιέφερε να χρησιμοποιήσουμε την «υψηλή» λογοτεχνία ως δραματουργικό υλικό, όσο να συζητήσουμε περισσότερο εμπειρικά το τι είναι το πένθος, πώς βιώνεται και πώς επικοινωνείται.

Είδες κάτι στις απαντήσεις των ανθρώπων σε σχέση με το πένθος που να σε εξέπληξε;

Μέσα στις συνεντεύξεις, βλέπω ότι το πένθος δεν τελειώνει. Είναι μέρος της βιογραφίας σου. Υπάρχουν άνθρωποι που μας μιλάνε για απώλειες που είχαν πριν 20 χρόνια. Επίσης αυτό που με εντυπωσίασε είναι η έντονη ανάγκη να επικοινωνηθεί. Μια ανάγκη, όμως, η οποία συνδυάζεται με ένα απίστευτο «μπλοκάρισμα». Οι άνθρωποι πολύ συχνά μας εξέφρασαν τη δυσκολία που βιώνουν στο να εξωτερικεύσουν το πένθος τους. Η δυσκολία αυτή είναι, σίγουρα, και ένας μηχανισμός προστασίας. Οι ισορροπίες, όμως, ανάμεσα στο μηχανισμό προστασίας και στην απώθηση είναι πολύ λεπτές.

Το θεατρικό, αυτό, δρώμενο θα παρουσιαστεί στο Διαχρονικό Μουσείο στη Λάρισα; Πιστεύεις ότι θα έπρεπε η επαρχία να παίζει μεγαλύτερο ρόλο στη θεατρική σκηνή της χώρας;

Το ότι στην Αθήνα παίζονται 1500 παραστάσεις το χρόνο και υπάρχουν 26 δραματικές σχολές είναι μια γιγάντωση παθογενής. Η πραγματική αλλαγή μπορεί να έρθει από την επαρχία. Πρέπει να επενδύσουμε στην αποκέντρωση και στη δημιουργία θεάτρων και δραματικών σχολών στην περιφέρεια. Είναι πολύ παράδοξο σε μια τόσο μικρή χώρα να μην στηρίζεται η καλλιτεχνική παραγωγή σε άλλες πόλεις. Η πολιτεία θα έπρεπε να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι πολλοί ενδιαφέροντες άνθρωποι είναι σε θέσεις διευθυντών ΔΗΠΕΘΕ ανά τη χώρα αυτή την στιγμή. Χρειάζεται χάραξη σοβαρής πολιτιστικής πολιτικής που να δημιουργήσει κίνητρο σε ανθρώπους της δικής μου γενιάς να θέλουν να πάνε στα Γιάννενα ή στη Λάρισα. Να νιώθουν ότι έχουν τα πλαίσια και το χώρο να δημιουργήσουν κάτι που τους αφορά.

Θεωρείς ότι η Αθήνα είναι συνδεδεμένη και με το κομμάτι της διασημότητας; Η νέα γενιά αναζητά, ακόμα, αυτή την αναγνωρισιμότητα;

Προ εικοσαετίας υπήρχε το παραμύθι της τηλεόρασης. Η νέα, όμως, γενιά -το βλέπω στους  μαθητές μου- μεγάλωσε στα χρόνια της κρίσης. Είναι μια γενιά πολύ πιο συνειδητοποιημένη και καταρτισμένη που βγαίνει με άλλα ζητούμενα. Αν τους εμφανιστεί το κίνητρο μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα κατάσταση στη χώρα και όχι, μόνο, στην πόλη. Ψάχνουν κάτι στη σχέση τους με το θέατρο που δεν είναι ούτε τα χρήματα ούτε η αναγνωρισιμότητα. Πρέπει, ως χώρα, να το αξιοποιήσουμε αυτό το δυναμικό.

Θεωρείς ότι τέχνη είναι μία «τεχνική» ανεξάρτητη από κοινωνικό πρόσημο; Ή μοιραία έχει να  κάνει με κοινωνικό πρόσημο;

Ένας καλλιτέχνης δεν πέφτει από τον Άρη, είναι κομμάτι της κοινωνίας στην οποία ζει. Χρησιμοποιεί κάποια εργαλεία για να αφουγκραστεί την κοινωνία και την ύπαρξή του μέσα σ’ αυτή μ’ έναν άλλο από τον συνήθη τρόπο. Η διαδικασία αφούγκρασης είναι σε συνεχή διάλογο με την κοινωνία. Δεν έχει, όμως, να κάνει με ιδεολογικά πρόσημα. Ούτως ή άλλως ο καλλιτέχνης είναι μία αντισυμβατική ύπαρξη, μία ύπαρξη διαρκώς σε αναζήτηση. Οι άνθρωποι «κανονικά» θέλουν να τακτοποιηθούν. Οπότε μία ύπαρξη που θέλει να έχει διαρκώς τα πράγματα ανοιχτά και να συγκρούεται μ’ αυτά είναι μία ανήσυχη περίπτωση που ξεπερνάει την τεχνική και το εργαλείο. Είναι σαν να προσπαθείς να μην ησυχάζεις ποτέ το μέσα σου. Να σε ξεβολεύεις διαρκώς.

Ένας άνθρωπος συντηρητικός μπορεί να δημιουργήσει;

Όχι, δεν μπορεί. Αυτό, όμως, δεν θα το τοποθετούσα με όρους δεξιάς και αριστεράς. Εξάλλου ακόμα και ο συντηρητισμός είναι σχετικός. Σίγουρα δεν έχει να κάνει με το τι ψηφίζεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Χατζηδάκις που ήταν ένας «αναρχικός» δεξιός. Νομίζω ότι δεν καταλαβαίνω τον καλλιτέχνη που δεν δημιουργεί τον αντίλογο σε κάθε μορφή εξουσίας. Από τη στιγμή που δεν την «τσιγκλάς», όποια και να ‘ναι, είναι επικίνδυνο για την καλλιτεχνική σου δημιουργία. Είναι ανάγκη να είσαι σε μια τέτοια επαγρύπνηση. Δεν γίνεται να είσαι καλλιτέχνης χωρίς να είσαι ενεργός πολίτης.

Γιατί θεατρικό δρώμενο και όχι παράσταση;

Δεν είναι παράσταση. Είναι δρώμενο γιατί έχει μια εξωθεατρική λειτουργία. Από τη μία συμβαίνει σε ένα χώρο που δεν είναι θεατρικός και από την άλλη προσπαθεί να φτιάξει μία άλλου τύπου συνάντηση με τον κόσμο. Το ζητούμενο μας είναι να υπάρξει σ’ αυτή τη συνάντηση κάποιος χρόνος στον οποίο όσοι θα είναι παρόντες θα μπορέσουν να έρθουν μέσα τους σε μια επαφή με όποιον και με ό,τι έχουν χάσει. Είναι μια sui generis τελετή και ένα αντάμωμα με τον κόσμο. Είναι μία μάζωξη που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιοδήποτε δημόσιο χώρο. Και μακάρι στο μέλλον να παιχτεί και σε σημεία που θα έχει κι ακόμα μεγαλύτερη περαντζάδα. Να περνάει ο κόσμος και να δούμε τι θα γίνει.

Το Κοιμητήριο

31 Αυγούστου, 1 Σεπτεμβρίου, Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας (Περισσότερα εδώ)

Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη

Ερμηνεύουν: Δημήτρης Γεωργιάδης

                       Αλεξάνδρα Καζάζου

Από τα μέσα Ιουνίου, όταν οι αυλές των σχολείων λίγο μετά τη λήξη της σχολικής χρονιάς μένουν ορφανές από μαθητές, σε κάποιες περιπτώσεις γίνονται μάρτυρες μιας θεατρικής μυσταγωγίας. Συχνά οι θίασοι πραγματοποιούν εκεί τις πρόβες τους, αναζητώντας μια προσομοίωση ανοιχτού χώρου.

Σε μια τέτοια αυλή, κάπου στο Νέο Ηράκλειο, η Ιώ Βουλγαράκη και η ομάδα ΠΥΡ βάζουν τις τελευταίες πινελιές στην «Άφιξη» που θα παρουσιάσουν στις 7 και στις 8 Ιουλίου στο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου. Πρόκειται για τις ραψωδίες φ και χ της «Οδύσσειας».

Είκοσι χρόνια μετά την αναχώρησή του από την Ιθάκη τίποτα δεν θυμίζει πια την παρουσία του Οδυσσέα στο νησί. Αυτό που αντικρίζει επιστρέφοντας στον τόπο του είναι ένα φάντασμα ονείρου. Έτσι το χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Όμηρος. Από το παλάτι
‒στο δικό του φαντασιακό‒ έχει μείνει μόνο ο σκελετός. «Η παράσταση είναι ένα μεγάλο υποκείμενο του Οδυσσέα, δηλαδή βλέπουμε τα πάντα μέσα από τα μάτια του. Το τέλος της ‘‘Οδύσσειας’’, στο οποίο εστιάζει η παράσταση, δεν έχει καμία σχέση με happy end. Είναι πολύ σκοτεινό. Ο Οδυσσέας δεν παίρνει καμία ανάσα ανακούφισης με την άφιξή του. Νιώθει ξένος στον τόπο του και ξεκινά αμέσως έναν αγώνα επιβίωσης και κυριαρχίας», θα μου πει η Ιώ Βουλγαράκη θέλοντας να μου δώσει ένα πρώτο στίγμα.

Οι ηθοποιοί έχουν ήδη πάρει τις θέσεις τους, ανάμεσα σε μια σειρά από ράβδους με led που σχηματίζουν την κάτοψη ενός σπιτιού, το οποίο όμως, αν το δεις από ψηλά, μοιάζει με οφθαλμαπάτη. Ακούγονται οι τελευταίες παρατηρήσεις. Η πρόβα ξεκινά… Η συνέντευξη μπορεί να περιμένει.

Σε τι φάση βρίσκεστε τώρα, δουλεύοντας πάνω σε ένα τόσο απαιτητικό κείμενο;
Είμαστε στην τελική ευθεία και αυτό είναι μια φάση που, ενώ είναι εξαιρετικά απαιτητική, είναι και ανακουφιστική συνάμα γιατί η παράσταση έχει πλέον μορφή. Φυσικά, δουλεύοντας πάνω σε ένα τέτοιο κείμενο, στο οποίο μια εικόνα μπορεί να ολοκληρωθεί σε οκτώ με δέκα στίχους και το βασικότερο εργαλείο είναι η προοπτική στο λόγο, απαιτείται μεγάλη εγρήγορση όταν συνθέτεις τη συνύπαρξη όλων των σκηνικών μέσων για να μην αφήσεις τον ήχο, τη σωματική παρτιτούρα, τις προβολές να το κατακερματίσουν. Απαιτείται τεράστια συγκέντρωση και από μένα και από τους ηθοποιούς.

Σκηνοθετικά είναι ένα στοίχημα για σας το Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου;
Ποια παράσταση δεν είναι ένα στοίχημα; Οι λόγοι βέβαια κάθε φορά είναι διαφορετικοί (δραματουργίας, φόρμας, χρονικής στιγμής στην οποία ανεβαίνει η παράσταση). Αναμετριόμαστε με το άγνωστο, προκαλούμε τον εαυτό μας. Το πιο ενδιαφέρον εδώ είναι, νομίζω, το στοίχημα της Μικρής Επιδαύρου συνολικά φέτος. Το φεστιβάλ επιχειρεί μια συνομιλία του Μεγάλου και του Μικρού Θεάτρου, μαζί και με το Λύκειο Επιδαύρου, πάνω σε ενιαία θεματική. Ταυτόχρονα δίνει στο Μικρό Θέατρο ένα θεατρικό στίγμα και όχι μουσικό, όπως κυρίως είχε.

Δραματουργικά πώς δουλέψατε πάνω στις δύο ραψωδίες του Ομήρου;
Η φ («Τόξου θέσις») έχει κοπεί αρκετά και η χ («Μνηστήρων φόνος»), που αποτελεί τον κύριο κορμό της παράστασης, παίζεται ολόκληρη. Το κείμενο δεν έχει υποστεί διασκευή, δεν έχει άλλες λογοτεχνικές προσθήκες, είναι Όμηρος και Μαρωνίτης. Υπήρξε ένα πρώτο στάδιο δικής μου επεξεργασίας πριν από τις πρόβες, που αφορούσε κυρίως τη διανομή, τη διαχείριση του αφηγηματικού λόγου και την επιλογή των κειμένων που είναι χορική αφήγηση και επομένως λέγονται από όλους. Στη συνέχεια, στη διαδικασία της πρόβας πια, πάνω σε αυτό τον καμβά το κείμενο πήρε την τελική του μορφή. Το ζητούμενο σε μια τέτοια επεξεργασία είναι οι επιλογές που γίνονται να κάνουν την ιδέα της παράστασης πιο ανάγλυφη, διασώζοντας τον πυρήνα του κειμένου.

Ξαναβρίσκεστε, ως ομάδα ΠΥΡ, στο Φεστιβάλ Αθηνών. Τι αλλάζει στη λειτουργία της ομάδας με τα χρόνια;
Όταν τελειώνει μια δουλειά, νομίζω ότι νιώθουμε πως έχουμε μάθει πολλά σε όλα τα επίπεδα, τόσο στο ερευνητικό, καλλιτεχνικό κομμάτι όσο και στο επίπεδο της οργάνωσης παραγωγής, με την οποία αναγκαστικά ασχολούμαστε, θέλοντας και μη. Όταν ξεκινάμε την επόμενη παραγωγή, αισθανόμαστε όμως ξανά πρωτάρηδες. Οπότε δεν ξέρω τι αλλάζει... Συνεχίζουμε προσπαθώντας να εμπνέουμε, να εμπιστευόμαστε, να σεβόμαστε και να ακούμε ο ένας τον άλλο με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Προσωπικά πιστεύω πως με την πάροδο του χρόνου απαιτείται  μεγαλύτερη προσοχή προς το συνεργάτη, γιατί μπορεί και να τραβήξουμε διαφορετικούς δρόμους χωρίς να το πάρουμε είδηση. Απαιτούνται «κεραίες», όπως και σε μια σχέση.

Η παράστασή σας έχει κάτι σαν «προπαράσταση», ένα δρώμενο για 140 θεατές. Θέλετε να μας πείτε τι θα γίνει εκεί και πώς προέκυψε αυτή η ιδέα; Ως ένα «κοινό ζέσταμα» ηθοποιών και θεατών;
Θα τραγουδήσουμε την «Οδυσσέως ἄφιξιν εἰς Ἰθάκην». Και θα συνοδεύσουμε τους θεατές στο αρχαίο θέατρο με αφηγήσεις καθ’ οδόν διάφορων ραψωδιών της «Οδύσσειας», που προηγούνται των φ και χ. Την ιδέα μάς υπαγόρευσε ο ίδιος ο τόπος, και βέβαια η «Οδύσσεια». Το Μικρό Θέατρο βρίσκεται δίπλα στο λιμάνι της Παλιάς Επιδαύρου, ενώνονται με ένα πανέμορφο μονοπατάκι μέσα από περιβόλια και πορτοκαλιές που μοσχοβολάνε. Έμοιαζε αδύνατο λοιπόν να μην εκμεταλλευτούμε το λιμάνι, όταν η ιστορία μας είναι η επιστροφή του Οδυσσέα. Υπάρχει όμως σε όλο αυτό και μια βαθύτερη θεματική σύνδεση με την κυρίως παράσταση: το εναρκτήριο δρώμενο δημιουργεί τη γιορτινή και ονειρική αίσθηση μιας επιστροφής. Για να αφηγηθεί στη συνέχεια η παράσταση το ανέφικτο αυτής της επιστροφής. Για μένα υπάρχει κάτι αμείλικτα πραγματικό σε τούτη τη δράση. Είναι όπως όταν κατεβαίνεις από το αεροπλάνο ύστερα από χρόνια απουσίας και φιλάς το χώμα του τόπου σου, βλέπεις την ομορφιά του και βγάζεις φτερά. Όμως έπειτα από λίγο δεν αναγνωρίζεις τίποτα στη ζωή που βρίσκεις να σε περιμένει εδώ. Ακόμα και οι δρόμοι έχουν αλλάξει.

Η «Άφιξις» θα παρουσιαστεί μόνο στη Μικρή Επίδαυρο;
Ναι.

Ο Οδυσσέας στις ραψωδίες φ και χ είναι ουσιαστικά ένας ξένος όταν επιστρέφει στο ίδιο του το σπίτι. Η Ελλάδα σήμερα μπορεί να μας κάνει να βιώσουμε αυτό το συναίσθημα; Εσείς το έχετε νιώσει;
Έχω ουσιαστικά δύο χρόνια που είμαι μόνιμα πίσω στην Ελλάδα, ορίζοντας ως επιστροφή μου τη στιγμή που απέκτησα διεύθυνση εδώ, και νιώθω έτσι, ναι. Είναι βέβαια μια πολύ προσωπική αίσθηση αυτή, που δύσκολα μοιράζεται κανείς, γιατί το να νιώθεις ξένος ήδη σημαίνει μια αναπηρία επικοινωνίας. Πάντως, δεν έχω βρει τον εδώ εαυτό μου και είμαι σε διαρκή σύγκρουση με ένα ιδανικό «σπίτι», που τελικά δεν ξέρω αν υπήρξε ποτέ. Απλώς, αν προσπαθήσω να αντικειμενικοποιήσω αυτό το συναίσθημα, να το μετατρέψω σε «πορτρέτο» μιας χώρας, φοβάμαι πως θα ακουστώ είτε ισοπεδωτική είτε αφελής.

Η «Άφιξις» είναι μια παράσταση για το ανέφικτο της επιστροφής. Ο καθένας μας θέλει κάπου να επιστρέψει. Ποια είναι η δική σας «Ιθάκη»;
Είναι τα χρόνια των σπουδών μου στη Μόσχα, τα χρόνια που άρχισα να βρίσκω την ταυτότητά μου, το νόημα των επιλογών μου, τα όρια του εαυτού μου, το δικό μου κέντρο βάρους. Αυτή η εποχή σφραγίστηκε, παρά τις δυσκολίες και τη σκληρότητα ενός «πρωταθλητισμού» που απαιτούν οι Ρώσοι στην εκπαίδευση γενικότερα, από την ανιδιοτελή αφοσίωση των δασκάλων μας σε μας. Αυτή είναι μια αγάπη που δεν θα πάρεις ποτέ ξανά από κανέναν στο επάγγελμα και σε καθορίζει. Τη νοσταλγώ. Και νοσταλγώ αυτόν τον άλλο μου εαυτό, τον εκεί.

Σπουδάσατε σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Θεατρικής Τέχνης GITIS της Μόσχας. Τώρα διδάσκετε στο Ωδείο Αθηνών. Πώς ήταν για σας η φετινή εμπειρία της επίσκεψης των φοιτητών της παλιάς σας σχολής στο Ωδείο και η συνεργασία με τους Έλληνες φοιτητές στην αρχαία τραγωδία;
Καταρχήν να πω ότι η φετινή συνεργασία με το GITIS, που αυτή τη στιγμή έχει ορίζοντα τριετίας μπροστά της, είναι ένα κατόρθωμα, για το οποίο δουλέψαμε πολλοί άνθρωποι αλλά ξεκίνησε από τον αεικίνητο διευθυντή της σχολής, τον Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη. Η ανταλλαγή δεν έγινε με το δικό μου έτος, οπότε δεν την έζησα στενά ούτε συμμετείχα στις πρόβες της «Ηλέκτρας». Ωστόσο αυτή η σύμπραξη των σχολών είναι κάτι μεγαλύτερο από τον καθένα μας. Ανοίγει μια προοπτική πραγματικά εμπνευστική και γόνιμη για τα παιδιά, Έλληνες και Ρώσους. Δημιουργεί δεσμούς, καλλιτεχνικούς και προσωπικούς. Για μένα είναι φυσικά συγκινητικό. Ούτε που θα μπορούσα να το φανταστώ όταν ήμουν εκεί.

Πώς στέκονται οι Ρώσοι απέναντι στην αρχαία τραγωδία;
Νομίζω με τεράστια περιέργεια ως προς το σκηνικό τρόπο που έχει ανάγκη αυτό το είδος και μάλλον αμήχανα απέναντι στο χορό και τη λειτουργία του.

Πιστεύετε πως τέτοιες πρωτοβουλίες ανταλλαγής φοιτητών, καθώς και άλλες, όπως το Λύκειο Επιδαύρου, μπορούν να έχουν ουσιαστικές καλλιτεχνικές ζυμώσεις ή είναι ακόμη πολύ νωρίς και χρειάζεται αρκετός χρόνος για να είμαστε σε θέση να τις αποτιμήσουμε;
Πιστεύω πολύ σε αυτές τις πρωτοβουλίες. Η θεατρική τέχνη είναι πρώτα και πάνω από όλα επικοινωνία. Τέτοιες συνεργασίες και διοργανώσεις είναι καταρχήν συναντήσεις. Επίσης, προσφέρουν εμπειρίες, ανθρώπινο υλικό, ερεθίσματα, έκθεση στο άγνωστο... Δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη βασική εκπαίδευση, αλλά την πάνε παραπέρα, τη συμπληρώνουν και την αναζωογονούν.

Επόμενα επαγγελματικά σχέδια;
Η επόμενη δουλειά των ΠΥΡ είναι η «Μόλλυ Σουήνυ» του Μπράιαν Φρίελ. Θα παιχτεί στο Θέατρο του Νέου Κόσμου τον Οκτώβριο του 2017. Συγχρόνως θα επαναληφθεί για δεύτερη χρονιά το «Ορλάντο» της Βιρτζίνια Γουλφ με την Αμαλία Καβάλη στο Skrow Theater όπου παίχτηκε και πέρυσι, αφού δώσουμε τέσσερις παραστάσεις στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο τέλος του Σεπτέμβρη.

7 και 8 Ιουλίου στη Μικρή Επίδαυρο
Συντελεστές:
Μετάφραση: Δ. Ν. Μαρωνίτης
Σκηνοθεσία-Δραματουργική επεξεργασία: Ιώ Βουλγαράκη
Σκηνικά: Άννα Φιοντόροβα
Κοστούμια: Μαγδαληνή Αυγερινού
Μουσική: Σαβίνα Γιαννάτου
Κίνηση: Σοφία Πάσχου
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Παίζουν: Γιώργος Δικαίος, Δέσποινα Κούρτη, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Μαίρη Μηνά, Γιώργος Μπινιάρης, Αργύρης Ξάφης, Γιώργος Παπαγεωργίου
Συμπαραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου και Εθνικό Θέατρο
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου 2017