Τελευταία Νέα
Από τη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη στην παιδοκτόνο της Πάτρας Ζητούνται ηθοποιοί από το Εθνικό Θέατρο Πέθανε η σπουδαία τραγουδίστρια Ειρήνη Κονιτοπούλου-Λεγάκη Είδα τους «Προστάτες», σε σκηνοθεσία Γιώργου Κιουρτσίδη (Αποστολή στη Θεσσαλονίκη) Ανακοινώθηκε το Πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Είδα το «Hyperspace ή αλλιώς…» , σε σκηνοθεσία Δανάης Λιοδάκη   «Καραϊσκάκενα, O Θρύλος» Της Σοφίας Καψούρου στον Πολυχώρο VAULT «Μπες στα παπούτσια μου - Ταυτίσου με τη διαφορετικότητα αυτοσχεδιάζοντας» στο Θέατρο Όροφως Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2022 – Το μήνυμα του Peter Sellars Ο Βασίλης Μαυρογεωργίου ανοίγει Mοτέλ στη Φρυνίχου Η πρώτη δήλωση του Νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή του ΚΘΒΕ Δράσεις του Εθνικού Θεάτρου για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Ακρόαση ηθοποιών για την νέα παράσταση του Γιάννη Κακλέα Είδα το «Γράμμα στον πατέρα», σε σκηνοθεσία Στέλιου Βραχνή (Αποστολή στη Θεσσαλονίκη) Κερδίστε διπλές προσκλήσεις για την παράσταση «Η σιωπηλή Λίμνη»
 

Είδα τον «Χρύσιππο», σε σκηνοθεσία Θάνου Σαμαρά Κύριο

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη 

Μετά το υποδειγματικό ανέβασμα για το «Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας» ο Θάνος Σαμαράς επιστρέφει στη δραματουργία του Δημητριάδη, φέρνοντας για πρώτη φορά στην σκηνή τον «Χρύσιππο».

Γραμμένο ανάμεσα στο 1996 και το 1999, το έργο «Χρύσιππος» φαίνεται να απασχόλησε τον κορυφαίο δραματουργό Δημήτρη Δημητριάδη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, τόσο πριν το συγγράψει όσο και κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίνδικτος το 2008, μα δεν είδε ποτέ τα φώτα της σκηνής ως τώρα, δηλαδή 20 χρόνια μετά την πρώτη του γραφή. Λαμβάνοντας δε υπόψη, ότι ο Θάνος Σαμαράς επανέρχεται στη δραματουργία του Δημητριάδη για δεύτερη φορά τον ίδιο χρόνο (Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας έκανε πρεμιέρα τον Μάιο του 18 στο Μπάγγειον), έχουμε στη διάθεσή μας μια νέα τάση στην πρόσληψη του συγγραφέα, μετά τις πολύ οξυδερκείς σκηνοθεσίες του Δημήτρη Καραντζά στον Κυκλισμό του Τετραγώνου στον Φάεθοντα και του Δημήτρη Τάρλοου στη Λήθη.

Ο μύθος: Στην ελληνική μυθολογία ο Χρύσιππος, διάσημος για το σπάνιο κάλλος του, ήταν νόθος γιος του Πέλοπα και της Νύμφης Αξιόπης. Σύμφωνα με την παράδοση, επειδή ο Πέλοπας υπεραγαπούσε τον Χρύσιππο, η γυναίκα του η Ιπποδάμεια, φοβήθηκε ότι τον προόριζε για διάδοχό του οπότε εξώθησε τους γιους της Θυέστη και Ατρέα να τον δολοφονήσουν. Ο Πέλοπας τότε εξόρισε τους Θυέστη και Ατρέα. Μια άλλη παράδοση αναφέρει πως ο Χρύσιππος απήχθη από τον Λάιο βασιλιά των Θηβών και σύναψε μαζί του ερωτικές σχέσεις. Σε αυτή την εκδοχή, ο ανήλικος Χρύσιππος αυτοκτονεί από την ντροπή του και η Θεά Ήρα έστειλε τη Σφίγγα που προκάλεσε ασθένειες και λιμό στην πόλη, ως νέμεση για την Ύβρη που προκάλεσε ο βασιλιάς τους. Αυτή η πράξη περιγράφεται ακροθιγώς στη σωζόμενη αρχαιοελληνική γραμματεία, κυρίως στις τραγωδίες του θηβαικού μυθολογικού κύκλου. Από τις πηγές ωστόσο που έχουμε στη διάθεσή μας, δείχνεται πως ο Ευριπίδης είχε γράψει έργο με τίτλο «Χρύσιππος».

Η διαχείριση του Δημητριάδη: Ο Δημήτρης Δημητριάδης, αεικίνητος δημιουργός και λάτρης της αρχαίας μας και αιωνόβιας μυθολογικής παράδοσης, καταπιάνεται εδώ με έναν θεμελιώδη μύθο (η αρχή της κατάρας του γένους των Λαβδακιδών), μ’ έναν πολύ σύγχρονο τρόπο. Έλεγα πρόσφατα σε μια φιλική συζήτηση, πως όταν σκέφτομαι τους τραγικούς μας Ποιητές, μου έρχεται ο αριθμός 4 κι όχι 3, αφού μετά τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, προσθέτω πάντα τον Δημητριάδη. Αν μη τι άλλο, ο Δημητριάδης έχει καταφέρει μ’ έναν πολύ γόνιμο όχι μόνο να πάρει αφορμή από το μυθολογικό πρόσωπο αλλά και να συνθέσει έναν μύθο με διαχρονική ισχύ, που χτυπάει κατευθείαν στον πυρήνα πολλών φυσιολογικών και σεξουαλικών εκδοχών του ανθρώπου. Ακόμα και η δομή που συνέθεσε λειτουργεί στο μέσα του θεατή με μια εξαιρετική ρυθμολογία, με αποκαλυπτικά νοήματα.

Ο Δημητριάδης μεταφέρει τον μύθο του στο σήμερα (πρόσφατο παρελθόν ή διαρκές μέλλον), διατηρώντας το αρχέτυπο του Χρύσιππου, ενός νεαρού καλλονού, που γίνεται η αφορμή για έριδες ανάμεσα στους γονείς του αλλά και στους ερωτικούς του συντρόφους. Ένα πανσεξουαλικό ον που ήδη από την ηλικία των 15 φαίνεται να έχει ολοκληρωμένες σεξουαλικές εμπειρίες και σύντομα αρχίζει να εκδίδεται, με τη μητέρα του να είναι κάτι σαν προαγωγός γι’ αυτόν. Απαντάει στα τηλεφωνικά ραντεβού, του οργανώνει το πρόγραμμα, καθαρίζει – όταν της επιτρέπεται – την κάμαρα του Χρύσιππου μετά τις επισκέψεις των εραστών του.

Μέσα από τα τρία «επεισόδια» του έργου ή τους τρεις «κύκλους» μέσα από τους οποίους περνάει τον μύθο του ο συγγραφέας, γίνεται μια ενδελεχής σκιαγράφηση των σχέσεων των γονέων νοσηρών ή μη με τα παιδιά τους, με τους ίδιους τους εαυτούς αλλά και με όσους σχετίζονται με τα παιδιά τους. Με κίνδυνο να με μεμφθεί ο κύριος Δημητριάδης, μέσα από τους χαρακτήρες του έργου και κυρίως μέσα από τις ζυμώσεις που προκαλεί η τριβή τους, γίνεται μια πρώτης τάξεως ψυχανάλυση της βιολογικής και κοινωνικής παθολογίας της ελληνικής οικογένειας. Η τόσο έντονη προσκόλληση της μητέρας στον γιο, τα λεπτά όρια ανάμεσα στην τρυφερότητα και την ηδονοβλεψία, η ερωτική ζήλεια, το παιχνίδι της διεκδίκησης, η αναζήτηση του αντρικού φαινοτύπου ως φυσική συνέχεια του αντρικού γεννήτορα οδηγούν εδώ σε βίαια εκτόνωση των σαρκικών ενστίκτων με συνέπειες όπως η αιμομιξία κι η δολοφονία των αντεραστών. Κι αν αυτές οι «λύσεις» είναι δάνεια από την αρχαία τραγωδία (δεν γράφω «ελληνική» γιατί την πατρότητα τους πια την μοιράζεται το Παγκόσμιο Θέατρο), δε θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως είναι αναχρονιστικά στη σύγχρονη πολιτική και οικογενειακή πραγματικότητα. Αν μην τι άλλο, με το διαδίκτυο και τις τηλεοπτικές μυθοπλασίες, φτάνουν στ’ αυτιά μας πολλές ανάλογες ιστορίες. Ο Δημητριάδης όμως δεν αναλώνεται σε μια κοινότυπη ηθογραφία ή σε εύκολες στιχουργίες για να γίνει προσιτός, αλλά επειδή ακριβώς έχει αφιερώσει χρόνο για να διερευνήσει τον πυρήνα τον πραγμάτων, γίνεται προσεγγίσιμος από τον θεατή, ασκημένο ή μη στην μια στο είδος της θεατρική γραφή.

Ένα ερώτημα που μου ανοίγει δυναμικά ο Χρύσιππος είναι το κατά πόσο μας ανήκει αυτός που αγαπάμε είτε είναι αίμα μας/παιδί μας/γονιός μας είτε είναι ερωτικός μας σύντροφος. Η Μητέρα δείχνει να ζηλεύει τους ερωτικούς συντρόφους/πελάτες του Χρύσιππου γιατί της παίρνουν κάτι από το παιδί της που δεν το έχει εκείνη. Αντίστοιχα, στη δεύτερη σκηνή του έργου, οι δύο σύζυγοι αψιμαχούν και πιάνονται τελικά στα χέρια για το ποιος έχει την αγάπη του Χρύσιππου, ενώ η δική τους πια φαίνεται μια αμυδρή ανάμνηση. Τελικά στον έρωτα, τι είναι αυτό που βρίσκουμε και τι είναι αυτό που χάνουμε;

Η πρόταση του Σαμαρά

Ο Θάνος Σαμαράς φαίνεται να έχει αναπτύξει μια πολύ προσωπική επικοινωνία με το μυθικό και δραματουργικό σύμπαν του Δημητριάδη κι αυτό φαίνεται τόσο από τις δύο σκηνοθετικές του δουλειές όπως προαναφέραμε, όσο κι από την πολύ καθαρή και κατασταλαγμένη του ματιά πάνω στην πρόσληψη της δραματουργίας. Ο ίδιος αναλαμβάνει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου την δημιουργία της παράστασης, υπογράφοντας πέρα από την σκηνοθεσία, την κίνηση, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τους φωτισμούς. Για το σκηνογραφικό κομμάτι, διατηρεί τις λιτές και περιεκτικές «απαιτήσεις» του έργου. Ένα λευκό μινιμαλιστικό σαλόνι, με δύο καρέκλες. Ωστόσο, δύο είναι οι βασικές του «επεμβάσεις» που δίνουν και την αισθητική ταυτότητα της παράστασης.

Η πρώτη είναι η κατάργηση της φυσικής παρουσίας του κεντρικού προσώπου του έργου του Χρύσιππου και η αντικατάσταση αυτής με μια κούκλα πιθήκου, στο μέγεθος ενός ενήλικου άντρα, με εμφανή στύση. Διαβάζοντας το έργο ή έστω το δελτίο τύπου της παράστασης, θα περίμενε κανείς να συναντήσει έναν νεαρό καλλονό, έναν έφηβο Άδωνι. Ανάλογες φυσιογνωμίες έχουμε συναντήσει σε πολλά έργα του Δημητριάδη, όπως στον Κυκλισμό του Τετραγώνου, στον Γύρο του Κόμπου και το Άγγιγμα του Βυθού. Αντ’ αυτού όμως, ο Σαμαράς επιλέγει μια κούκλα με πέος, αντικειμενικοποιώντας εντελώς τον Χρύσιππο. Φυσικά, με αυτό τον τρόπο δημιουργείται η ανάγκη μιας εναλλακτικής εκφορά των δραματουργικών του κομματιών. Μετατρέπει λοιπόν τους υπόλοιπους χαρακτήρες του έργου σε εγγαστρίμυθους εμψυχωτές κούκλες, που δίνουν φωνή και ψυχή, στον Χρύσιππο, που σχεδόν άβουλα τους δίνεται. Επιπλέον, δεν επέλεξε μια όμορφη κούκλα, ανάλογη με αυτές που προορίζονται για sex toys, αλλά μια γελοιότερη, αυτή ενός πιθήκου, που έρχεται σε εκ διαμέτρου αντίστιξη με αυτήν που φέρει μυθολογικά και δραματουργικά ο χαρακτήρας του Χρύσιππου. Το αποτέλεσμα σύντομα είναι πειστικό και όλο και λιγότερο weird, όσο εξελίσσεται το δράμα, σχεδόν αποκαλυπτικό για την βαθύτερη κατασκευή των χαρακτήρων του έργου

Η δεύτερη πρόταση της σκηνοθεσίας του Θάνου Σαμαρά, είναι η χρήση μιας οθόνης, με video art που περιγράφει τα τεκταινόμενα στην κάμαρα του Χρύσιππου, ανοίγοντας την κλειδαρότρυπα στο φαντασιακό που θίγεται ακροθιγώς στο έργο. Αλλά κι εδώ, ο Σαμαράς μένει πιστός σε μια αφαιρετική και μη ρεαλιστική απεικόνιση των σεξουαλικών πράξεων, δείχνοντας μονοδιάστατες ή δυσδιάστατες φιγούρες που παραπέμπουν σε θέατρο σκιών (animation: Δημοσθένης Βάγιας και Φωτεινός Χιώλος). Μάλιστα, το τεχνικό κομμάτι απογειώθηκε από το συνδυασμό υποκριτικής και οθόνης, με τους ηθοποιούς να γίνονται το άβαταρ τους μπαίνοντας πίσω από την οθόνη.

Αυτό που με κέρδισε στην σκηνοθεσία του Σαμαρά ήταν ότι το έργο ήταν πολύ εύκολο να γίνει πορνογραφικό ή περιγραφικό σε μία σκηνοθετική του ανάγνωση, αλλά αντίθετα εκείνος επιλέγει μια πιο καθαρή και κομψή γραμμή, όπου δίνει έμφαση στις παραφορές της πραγματικότητας, δίνει κανονικότητα στο φαντασιακό και συνθέτει έναν λευκό καμβά με «ζωντανές» κούκλες τους ηθοποιούς του. Ένα άλλο παράδειγμα αυτής της λογικής, ήταν όταν η Μητέρα έδειχνε το στήθος της, κι αυτό δεν ήταν το φυσικό της, αλλά ένα sex toy. Να σχολιαστεί επίσης με θετικό πρόσημο ο εξαιρετικός σχεδιασμός φωτισμός και η στίξη που έδωσε στο στήσιμο της παράστασης.

Ο θίασος της παράστασης κατάφερε να ανταποκριθεί άριστα στην σκηνοθετική ζωγραφική του Θάνου Σαμαρά, δίνοντας σώμα κι εαυτόν στο τρισδιάστατο ερωτικό και ανθρωπο-πυρηνικό του έργο. Πολύ ενδιαφέρον είναι ο τρόπος που ακροβατούν ανάμεσα στο κωμικό και στο τραγικό της ύπαρξής του ερμηνευτικά οι ηθοποιοί. Ξεχωρίζει βεβαίως η σπουδαία Ράνια Οικονομίδου –την θαυμάσαμε πρόσφατα και στο Απόψε Αυτοσχεδιάζουμε του Μαυρίκιου- η οποία μάλιστα για ένα μεγάλο κομμάτι της πρώτης σκηνής, έπαιζε καθισμένη σε μια αιωρούμενη καρέκλα. Η Σοφία Κόκκαλη κι ο Θανάσης Δόβρης υποδύονται το ζευγάρι που βρίσκεται σε τέλμα μέχρι την εμφάνιση του Χρύσιππου. Τους υπόλοιπους ρόλους επωμίζονται ο Μιχαήλ Ταμπακάκης, ο Νικόλας Μίχας, ο Γιάννης Σιαμσιάρης, η Αγγελική Στελάτου και ο Νίκος Καραθάνος.

Εν κατακλείδι, η παράσταση «Χρύσιππος» του Θάνου Σαμαρά είναι η πρώτη σκηνική πρόταση του έργου, ανοίγοντας εκ νέου τον φάκελο Δημητριάδης και την πρόσληψή του από κοινού. Παραμένει νομίζω αιτούμενο να δούμε κάποιο έργο του (πχ την Εκκένωση ή το Άγγιγμα του Βυθού) στη Μικρή Επίδαυρο, στο εγγύς μέλλον ή σε μεταγενέστερο χρόνο.

popolaros banner

popolaros banner

lisasmeni mpalarina

Video

 

sample banner

 

τέχνες PLUS

 

Ποιοι Είμαστε

Το Texnes-plus προέκυψε από τη μεγάλη μας αγάπη, που αγγίζει τα όρια της μανίας, για το θέατρο. Είναι ένας ιστότοπος στον οποίο θα γίνει προσπάθεια να ιδωθούν όλες οι texnes μέσα από την οπτική του θεάτρου. Στόχος η πολύπλευρη και σφαιρική ενημέρωση του κοινού για όλα τα θεατρικά δρώμενα στην Αθήνα και όχι μόνο… Διαβάστε Περισσότερα...

Newsletter

Για να μένετε ενημερωμένοι με τα τελευταία νέα του texnes-plus.gr

Επικοινωνία