Συμμετέχοντας στον παγκόσμιο εορτασμό για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν (1918-2007), το Θέατρο της Οδού Κυκλάδων - Λευτέρης Βογιατζής ανεβάζει το έργο «Μετά την πρόβα» σε σκηνοθεσία Περικλή Μουστάκη, που ξεκίνησε ως τηλεοπτική ταινία το 1984, με ένα ξεχωριστό επιτελείο ηθοποιών: Ερλαντ Γιόζεφσον, Λένα Ολίν, Ινγκριντ Τούλιν. Έκτοτε το «Μετά την πρόβα», του Ινγκμαρ Μπέργκμαν, έγινε ένα από τα πιο αγαπητά κείμενα παγκοσμίως, στον κόσμο του θεάτρου.
Κείμενο, ξεκάθαρα, αυτοβιογραφικό, στο οποίο αποτυπώνεται όλη η αντίληψη του Μπέγκμαν για το θεατρικό γίγνεσθαι. Με πρωταγωνιστές έναν ηλικιωμένο σκηνοθέτη τον Χένρικ Βόγκλερ (Περικλή Μουστάκη), ο οποίος ανεβάζει για πέμπτη φορά στην καριέρα του, το «Ονειρόδραμα» του Στρίντμπεργκ, αγαπημένου θεατρικού συγγραφέα του ίδιου του Μπέργκμαν, ο οποίος δεν σταμάτησε ποτέ να τον διαβάζει και να τον μελετά, ενώ συνήθιζε να λέει: «δεν κατάφερα να γράψω ούτε μια φράση αντάξιά του», η παράσταση ξεκινάει με τον σκηνοθέτη μόνο σ’ ένα χώρο μετά την πρόβα, όταν ξαφνικά εισβάλλει στη σκηνή η Άννα Έγκερμαν (Πηνελόπη Τσιλίκα), η νεαρή ηθοποιός που παίζει τον ρόλο της Άγκνες στο «Ονειρόδραμα». Η συζήτηση μεταξύ τους εξελίσσεται σ’ ένα ψυχογράφημα του δίπολου ηθοποιού- σκηνοθέτη, με πολλά παράπλευρα και ενδιαφέροντα δίπολα να τροφοδοτούνται από αυτό το κυρίαρχο, καθώς ο συγγραφέας μεγαλουργεί, ως ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής αφοπλίζοντας με τις αλήθειες του υποσυνειδήτου, που αναδίδονται στην επιφάνεια τόσο άμεσα κι ωμά.
Το παρόν στη σκηνή, ως κυρίαρχη μορφή, δίνει κι η 46χρονη Ράκελ (Μαρία Ναυπλιώτου) - η νεκρή πια μητέρα της Άννας και πρώην ερωμένη του σκηνοθέτη - μια ωραία, νευρωσική κι αλκοολική γυναίκα. Έτσι, το παρόν και το παρελθόν των ηρώων μπλέκονται σε ένα επίπονο ταξίδι καλλιτεχνικής, αλλά κι εσωτερικής αναζήτησης.
Ο Περικλής Μουστάκης, έχοντας ως οδηγό του την εξαιρετική μετάφραση του Χρήστου Μαρσέλλου, μοιάζει να έχει εντρυφήσει στον Σουηδό σκηνοθέτη κι ανεβάζει το έργο με χειρουργική ακρίβεια. Δεν είναι τυχαίο που τοποθετεί στο κέντρο της σκηνής ένα μεταλλικό χειρουργικό τραπέζι (σκηνικά: Νίκη Ψυχογιού), πάνω στο οποίο διαδραματίζονται οι πιο αποκαλυπτικές σκηνές των δύο ηρωίδων, όλες οι ενδόμυχες σκέψεις και τα πιο βαθιά τους «θέλω».
Εξάλλου, ο ίδιος ο Μπέργκμαν εξομολογείται ότι αντιμετώπιζε τις πρόβες σαν «εγχειρήσεις», μέσα σε χώρους όπου επικρατούσε «η αυτοπειθαρχία, η καθαριότητα, το φως»: «Η πρόβα είναι μια σοβαρή δουλειά και όχι προσωπική θεραπεία για τον σκηνοθέτη και τον ηθοποιό». Η παράσταση κερδίζει με τον καλοδουλεμένο ρυθμό της και τις εκπληκτικές παύσεις της.
Το σκηνοθετικό εύρημα με την εμφάνιση του αγοριού (Σπύρος Γουλιέλμος ή Άγγελος Τσενέκος) σε καίρια σημεία, ως δρον υποσυνείδητο κι υπόμνημα μιας παιδικότητας, που δεν ήταν ποτέ ανέμελη κι ευτυχής, λειτουργεί έξοχα, χωρίς να αποπροσανατολίζει από την κύρια δράση. Ενώ, στο δεύτερο μέρος, το παιχνίδι με τους φωτισμούς (Αλέκος Αναστασίου) και τις γρήγορες επανεμφανίσεις των ηθοποιών βάζει τον θεατή σε μια μαγική χρονοκάψουλα και σ’ ένα συναρπαστικό παιχνίδι, προκειμένου αυτός να παρακολουθήσει τις μύχιες σκέψεις ενός ερωτικού τριγώνου.
Ο Περικλής Μουστάκης, ως Χένρικ Βόγκλερ, επεσήμανε με εξαιρετική ενάργεια και πειστικότητα τις φάσεις και τα διαδοχικά στάδια ενός καλλιτέχνη, πριν ολοκληρωθεί ένα παραστατικό γεγονός. Πολλές φράσεις του σε κάνουν τόσο πολύ να ταυτιστείς, που δεν σου αφήνουν περιθώριο παρά να συγκινηθείς βαθιά.
Η Πηνελόπη Τσιλίκα, από τα πρώτα λεπτά στη σκηνή, κερδίζει το στοίχημα με την αφοπλιστική της αμεσότητα και με μια παλλόμενη εσωτερική ένταση, που εκρήγνυται στις σωστές δόσεις.
Αποφεύγοντας τον σκόπελο η ερμηνεία της να μοιάζει με αυτή της Μπλανς, καθώς κι εκείνη ακροβατούσε μεταξύ λογικής και τρέλας, η Μαρία Ναυπλιώτου σχεδίασε πειστικά την Ράκελ της σαν ένα πλάσμα που η έλλειψη πίστης στους ανθρώπους το οδήγησε στην απελπισία. Η αλαφράδα, η χάρη της ηρωίδας από τη χρήση αλκοόλ, αλλά κι η ανησυχία που εμφανίζεται με τη συνειδητοποίηση του μικρού ρόλου που οδηγεί στο τέλος μιας καριέρας για να υψωθεί, στη συνέχεια, σε θανάσιμη αγωνία σε συνδυασμό μ’ έναν υποβόσκοντα ερωτισμό απογείωσαν την ερμηνεία της.
Η παράσταση, όπως προαναφέρθηκε, εντάσσεται στο αφιέρωμα του θεάτρου στο «Έτος Μπέργκμαν», ενώ θα ακολουθήσουν το «Σχετικά με τις μαριονέτες και τη ζωή τους» και το «Μπροστά σ’ έναν κλόουν», σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου και Γιώργου Σκεύα αντίστοιχα. Ευχή μας να μας χαρίσουν μια ανάλογα συναρπαστική θεατρική εμπειρία.
Από τη Γιώτα Δημητριάδη
