Μία απολύτως σκεπτόμενη, πρωτότυπη και κοινωνικά χρήσιμη παράσταση με αφορμή την ιστορία του οδηγού του τανκ, που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο.
«Ήμουν κι εγώ ένας φασίστας. Μέχρι που μπήκα μέσα πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου». Με αυτά τα λόγια έσπασε τη σιωπή του το 2003 ο οδηγός του τανκ που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου του 1973. Το τανκ βαφτίστηκε από τους χουντικούς «Ο Μορφωμένος», εξαιτίας της εισβολής του σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, κι αυτός είναι και ο τίτλος ενός ιδιαίτερα ενδιαφέροντος μονολόγου, που παρουσιάζεται κάθε Παρασκευή και Σάββατο στο θέατρο 104 στο Γκάζι.
Ο Κωνσταντίνος Μωραΐτης, από τους πολύ ταλαντούχους νέους ηθοποιούς που κάνει εδώ το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, μαζί με τον Κωστή Καλλιβρετάκη στο ρόλο του ερμηνευτή και την Ελένη Τριανταφυλλοπούλου στη δραματουργία της παράστασης, δεν έμειναν στην αφήγηση της ιστορίας του οδηγού του περιβόητου τανκ. Αυτό θα ήταν το εύκολο. Η παράσταση «Ο Μορφωμένος» παίρνει ως αφορμή την ιστορία του συγκεκριμένου ανθρώπου, ενός πειθήνιου οργάνου μίας απολυταρχικής εξουσίας, για να μιλήσει για κάτι πολύ πιο ουσιαστικό, τη διαχρονική επένδυση ενός ολόκληρου συστήματος στον πόλεμο και το μίσος.
Από τα στρατιωτάκια, με τα οποία είναι απολύτως αποδεκτό – αν όχι πρέπον – να παίζουν τα μικρά αγόρια μέχρι τη στρατιωτική εκπαίδευση, που επίτηδες παραμένει τόσο αναχρονιστική και αρτηριοσκληρωτική, μία ολόκληρη κοινωνία, όσο κι αν το αρνείται επικαλούμενη τα δημοκρατικά της αντανακλαστικά, στοχεύει στη διαμόρφωση μίας νοοτροπίας, που βλέπει τον πόλεμο και τις όποιες εχθροπραξίες ως κάτι το θεμιτό στο όνομα της διαφύλαξης της εθνικής ταυτότητας, με το τελευταίο να το μεταφράζει ο καθένας όπως το επιθυμεί. Εν ολίγοις ενθαρρύνεται η ύπαρξη και διατήρηση ενός «στρατόκαυλου» συστήματος, φασιστικών καταβολών, που μέσα από μία άλλοτε απροκάλυπτη κι άλλοτε λιγότερο φανερή προπαγάνδα, που ασκείται συντονισμένα από όλους τους φορείς της εξουσίας, επιδιώκει την κατασκευή συνειδήσεων που θα υπακούσουν πειθήνια στη βούληση της εκάστοτε φασιστικής εξουσίας όταν οι συνθήκες το απαιτήσουν.
Διότι, όπως πολύ εύστοχα σημειώνει και ο Κωνσταντίνος Μωραΐτης, «είναι προφανές ότι στον φασισμό οι προθέσεις του ηγέτη δεν έχουν και πολύ μεγάλη ισχύ, αν οι αξιωματικοί της αστυνομίας, οι στρατιωτικοί διοικητές, οι δικαστές και οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν έχουν τη διάθεση να υπακούσουν τις εντολές του». Κάπως έτσι, η παράσταση «Ο Μορφωμένος» διαπλέκοντας στοιχεία από την ιστορία του οδηγού του τανκ του Πολυτεχνείου με προσωπικά βιώματα από τη ζωή του ίδιου του ηθοποιού που ερμηνεύει, φωτίζει εκείνη την «αόρατη» κλωστή – και όσα την υφαίνουν - που συνδέει την εισβολή στο Πολυτεχνείο με την εισβολή στο Χαλέπι της Συρίας και την κάθε εισβολή, που καταπατά ζωές, ιδέες και αξιοπρέπειες.
Και μπορεί αυτό καθεαυτό για το οποίο μιλάει η παράσταση να είναι ούτως ή άλλως εξαιρετικά χρήσιμο – πολύτιμο θα μπορούσαμε να πούμε - και τώρα και πάντα, αλλά είναι ευφυής και ο τρόπος που μεταφράζεται σκηνικά τόσο ως προς το κομμάτι της δραματουργίας, όσο και ως προς αυτό της σκηνοθεσίας. Σε ένα εξαιρετικά λιτό σκηνικό, ουσιαστικά ένα τραπέζι και ένα τανκ – μινιατούρα, ο Κωνσταντίνος Μωραΐτης έστησε μία εμπνευσμένη παράσταση που άφησε χώρο στον ηθοποιό της, τον Κωστή Καλλιβρετάκη, να αυτοσχεδιάσει και να αφήσει το δικό του στίγμα στην παράσταση. Η σκηνοθεσία του Μωραΐτη έχει πολλά ευρήματα, αλλά δεν επιθυμεί να «καπελώσει» το μήνυμα της παράστασης ούτε να εγκλωβίσει σε συγκεκριμένες υποκριτικές φόρμες τον ηθοποιό. Η αξία της ερμηνείας του Καλλιβρετάκη είναι η αμεσότητα της, κάτι το οποίο είναι σαφές ότι ενθαρρύνθηκε από τη σκηνοθεσία, προκειμένου η παράσταση που ισορροπεί ανάμεσα στον μονόλογο και την performance χωρίς συγκεκριμένη πλοκή, να μην χάσει τη δυναμική της.
Το αποτέλεσμα δικαιώνει όλους τους συντελεστές της που μπορούν να είναι περήφανοι ότι πέρα από ένα αξιόλογο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δημιούργησαν μία σκεπτόμενη, πρωτότυπη και απολύτως κοινωνικά χρήσιμη παράσταση.