Το τελευταίο έργο του Μάρτιν Σέρμαν, ένα θεατρικό δωματίου σκηνοθετεί ο έμπειρος Γ. Λεοντάρης στο Θέατρο Σταθμός.

Η παράσταση Όπως πάει το ποτάμι επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ρούφους συναντάμε τον Μάνο Καρατζογιάννη, την ψυχή του Θεάτρου Σταθμού, ενώ τον Μπο υποδύεται ο μεγάλος ηθοποιός Περικλής Μουστάκης. Το αθηναϊκό κοινό είναι εξοικειωμένο με τη δραματουργία του Σέρμαν, αφού τις σεζόν 2012-2014 ο Δημήτρης Καρατζιάς παρουσίασε το Bent στο Vault, στο οποίο πρωταγωνιστούσε κιόλας, ενώ το 2020 ο Νίκος Καραγέωργος σκηνοθέτησε την υπέροχη Δέσποινα Μπεμπεδέλη στο Ρόουζ.

Ο Σέρμαν είναι ένας ανοιχτά ομοφυλόφιλος Εβραίος και πολλά από τα έργα του ασχολούνται με τις διακρίσεις και την περιθωριοποίηση των μειονοτήτων είτε είναι ομοφυλόφιλοι, γυναίκες, ξένοι, ανάπηροι, διαφορετικοί ως προς τη θρησκεία, την τάξη ή το χρώμα. Το Gently down the stream γράφτηκε το 2014 και είναι το τελευταίο του έργο.

Το έργο

Υπόθεση: O Μπο, ένας Αμερικανός πιανίστας που ζει στο Λονδίνο και πιστεύει ακράδαντα πως όλες οι ερωτικές σχέσεις έχουν ημερομηνία λήξης, συναντάει στα 62 του μέσω διαδικτύου τον Ρούφους, έναν 29χρονο διπολικό δικηγόρο ο οποίος γοητεύεται από το παρελθόν που ο Μπο αντιπροσωπεύει. Γίνονται ζευγάρι και ζουν μαζί για δεκατρία χρόνια. Η σχέση τους φωτίζεται από αφηγήσεις για όλη την ιστορία του gay κινήματος, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και σήμερα. Βαθαίνει, δυναμώνει και βρίσκεται μπροστά στα μεγάλα διλήμματα της ερωτικής συμβίωσης: αντισυμβατικότητα ή «κανονικότητα»; Κίνδυνος ή ασφάλεια; Εξέγερση ή ενσωμάτωση; Στο τέλος, το τρίτο πρόσωπο, ο νεαρός drag performer Χάρυ, θα επιδράσει καταλυτικά στο ζευγάρι… Στο μικροσκόπιο του βραβευμένου συγγραφέα, οι ανασφάλειες, οι εγωισμοί, τα όνειρα, το γήρας, η φθορά, η αναζήτηση ταυτότητας, η αφοσίωση, ο γάμος, η υιοθεσία και βέβαια η αποδοχή.

Ο Σέρμαν στο «Όπως πάει το ποτάμι» καταθέτει μια μεγάλη παρακαταθήκη, μια «εποποιία της διαφορετικότητας» καταφέρνοντας, με αφετηρία τον ομόφυλο έρωτα, να μιλήσει με τόλμη για όλα τα ζευγάρια, όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τη σεξουαλική ταυτότητα που επιλέγει ο καθένας. Η παράσταση αξιοποιώντας τόσο τη θεατρική, όσο και την κινηματογραφική φόρμα, θέτει στην πραγματικότητα τα αμείλικτα και δύσκολα ερωτήματα που αφορούν όλες και όλους τους ερωτευμένους.

Η πλοκή εξελίσσεται σε διάστημα 12 χρόνων από το 2002 ως το 2013 περιγράφοντας τη γνωριμία του Μπο με τον Ρούφους μέσω εφαρμογής γνωριμιών. Ανάμεσα στις διαλογικές σκηνές παρεμβάλλονται μονόλογοι του Μπο που περιγράφουν τη Νέα Ορλεάνη της δεκαετίας του 1950 και του 1960, με τις εγκληματικές ομοφοβικές επιθέσεις, το καρναβάλι διαφορετικότητας, τις διαδηλώσεις της ΛΟΑΤ κοινότητας, τον ρατσισμό και το κοινωνικό στίγμα της ομοφυλοφιλίας και φυσικά τη μουσική της εποχής. Μέσω του Ρούφους, έχουμε μια ανάγλυφη περιγραφή της διπολικής συναισθηματικής διαταραχής και της μανιοκατάθλιψης. Η μεταξύ τους σχέση εξερευνά και μια όχι τόσο συχνή θεματική των γκέι έργων, αυτό του ηλικιακού ρατσισμού και την αδυναμία συμβιβασμού με το γήρας. Ο Μπο είναι ένας 62χρονος άντρας που παλεύει με τους προσωπικούς του δαίμονες, έχει χάσει αρκετούς συντρόφους, ενώ πλέον αποδέχεται τον χαρακτηρισμό «daddy», ζώντας μια νέα εποχή στην ερωτική του ζωή.

Η παράσταση

Ο Γιάννης Λεοντάρης έδειξε ιδιαίτερη ευαισθησία στην προσέγγιση του έργου και των ιδιαίτερων θεμάτων του. Επέλεξε μια ρεαλιστική υποκριτική γραμμή, αξιοποιώντας το πολύ καλό ερμηνευτικό υλικό που είχε στη διάθεσή του, τον Μ. Καρατζογιάννη και τον Π. Μουστάκη. Ανάμεσα στις δραματουργικές σκηνές, παρεμβάλλονται βιντεοσκοπημένοι μονόλογοι του Μπο, που αναφέρονται στο παρελθόν και τη μακρά ερωτική του ζωή (σχεδιασμός βίντεο: Μικαέλα Λιακατά) Στη σκηνή βλέπουμε το εσωτερικό του σπιτιού του Μπο, μ’ έναν μεγάλο καναπέ, μια γιγαντοοθόνη, μια βιβλιοθήκη κι ένα σκεπασμένο πιάνο (σκηνικά-κοστούμια: Μ. Λιακατά). Ωραία και η ρετρό μουσική που ακούγεται στο πρώτο μέρος της παράστασης, αν και θα ήταν προτιμότερο να απουσίαζαν οι ελληνικοί υπότιτλοι.

Το έργο δίνει ορατότητα σε μια σειρά από περισσότερο ή λιγότερες γνωστές πτυχές της ΛΟΑΤ κοινότητας, που μπορεί να φαίνονται ξένες από τα ελληνικά δεδομένα, αλλά σίγουρα κάθε γκέι ή μη άτομο μπορεί να κάνει προβολές από τη δική του ζωή. Χρόνια μετά το Bent, ο Σέρμαν δίνει ένα έργο ωριμότητας που έχει πολλά να πει στο θεατρικό κοινό. Οι χαρακτήρες του με τα καλά και τις ρωγμές τους, είναι ολοζώντανοι και βγαλμένοι από την πραγματικότητα. Ο λόγος ρέει και έχουμε ένα ύφος «κλασσικά» θεατρικό.

Το μεγάλο ατού της παράστασης είναι σίγουρα η σκηνική συνάντηση του Περικλή Μουστάκη με τον Μάνο Καρατζογιάννη. Από τη μία έχουμε έναν κορυφαίο ερμηνευτή, τον Μουστάκη –που όλοι θαυμάσαμε στον Φαέθοντα και σε πολλές άλλες παραστάσεις- να υποδύεται έναν μεσήλικα ομοφυλόφιλο με ψυχική γενναιοδωρία κι από την άλλη έναν Μάνο Καρατζογιάννη σε μια από τις ωριμότερες και πιο έμμετρες τεχνικά ερμηνείες της καριέρας τους. Είναι συγκινητικό πως όσο αταίριαστοι φαίνονται οι ρόλοι που υποδύονται, άλλο τόσο ταιριαστοί φαίνονται στην σκηνή που μοιράζονται και στη σχέση που περιγράφουν.

Δυσκολεύομαι να θυμηθώ άλλο queer θεατρικό έργο με υπερήλικα χαρακτήρα, κι ο Μουστάκης δίνει έναν γοητευτικότατο Μπο, με τα πάθη και τις αδυναμίες του, με κάθε βλέμμα του -ιδίως τα κοντινά στο φακό- να λέει περισσότερα ακόμη κι από τους πυκνογραμμένους μονολόγους του. Αντίστοιχα, ο Καρατζογιάννης μας έχει συνηθίσει σε διαφορετικούς «κουνημένους» χαρακτήρες, όπως τον Κρίστοφερ στο Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα ή τις Φυλές, που σκηνοθέτησε ο Τάκης Τζαμαργιάς, έτσι κι εδώ. Ο Ρούφους του φέρει την αστείρευτη ενέργεια και την ακραία έκφραση συναισθημάτων ενός διπολικού ατόμου, τον ερωτισμό και την ανάγκη για συντροφικότητα, ξεδιπλώνοντας μια ζηλευτή ερμηνευτική γκάμα.

Στο τελευταίο μέρος του έργου, βλέπουμε και τον Δημήτρη Ροΐδη, στο ρόλο του Χάρυ, το νεώτερο σύντροφο του Ρούφους. Ο Ροΐδης δίνει ίσως την πιο κουίρ ερμηνεία της παράστασης, αφού έχει ένα στιγμιότυπο ως drag queen, ενώ γενικότερα η γλώσσα του σώματος του θυμίζει πιο στερεοτυπικά έναν γκέι (ευδιάθετο) άντρα. Μέσω αυτού, ο Ρούφους θα καταφέρει να συνάψει την συντροφική σχέση που ονειρευόταν αλλά και να υιοθετήσει ένα παιδί. Στην Ελλάδα αυτό ακόμη δεν έχει θεσμοθετηθεί, πέραν από λίγες φωτεινές εξαιρέσεις που δίνουν την ελπίδα σε πολλά ομόφυλα ζευγάρια να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια στο μέλλον.

Με λίγα λόγια, το Όπως πάει το ποτάμι που παρουσιάζει ο Γιάννης Λεοντάρης στο Θέατρο Σταθμός είναι μια παράσταση που μου μίλησε πολύ, και νιώθω ότι θα μιλήσει και σε όποιον θεατή επιλέξει να την δει ακόμη κι αν νιώθει ότι δεν τον αφορά. Είναι πάντα συγκινητικό όταν ένα έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη χώρα μας κι ερμηνεύεται από φωτεινά ταλέντα όπως ο Μουστάκης κι ο Καρατζογιάννης.

Διαβάστε επίσης: 

Μάρτιν Σέρμαν:«Η Ελλάδα Πάντα Κάτι Μου Επιστρέφει»

Ο Γ. Καλαβριανός κι η Εταιρεία Θεάτρου Sforaris παρουσιάζουν τη νέα τους παράσταση στο Θέατρο Τέχνης στη Φρυνίχου.

Μετά από την επιτυχημένη παράσταση Η Φαίδρα καίγεται της Αμάντας Μιχαλοπούλου Η Φαίδρα καίγεται της Αμάντας Μιχαλοπούλου που παρουσίασε στη Μικρή Επίδαυρο τον Ιούλιο που μας πέρασε, ο Γιάννης Καλαβριανός προτείνει μια νέα δραματουργία πάνω στο «Μίχαελ Κόλχαας» του Χ. Φ. Κλάιστ. Ο τίτλος της παράστασης είναι «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα» κι αφορά την ασυγκράτητη αυτοδικία του Κόλχαας, όταν διαπίστωσε την αδικία που έγινε εις βάρος του σχετικά με τ’ άλογά του. Παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Τέχνης στη Φρυνίχου.

Αφετηρία του νέου έργου του Γιάννη Καλαβριανού, αποτέλεσε η ιστορία του «Μίχαελ Κόλχαας», του Χ. Φ. Κλάιστ, ένα από τα σημαντικότερα έργα της γερμανικής γλώσσας. Πρότυπο για τον Κόλχαας ήταν η αληθινή ιστορία του ληστή Χανς Κολχάζε, ο οποίος έδρασε στην περιοχή της Σαξονίας, από το 1534 έως το 1540.

Υπόθεση: Ένας φιλήσυχος και νομοταγής πολίτης, ο Μίχαελ Κόλχαας, καλός οικογενειάρχης και θεοσεβούμενος άνθρωπος, αδικείται από τον Άρχοντα της Σαξονίας, ο οποίος του παρακρατά δύο μαύρα άλογα και τα υποχρεώνει σε εξαντλητικές εργασίες. Ο Κόλχαας ζητά να αποζημιωθεί. Ο Άρχοντας τον ταπεινώνει, τον διώχνει και σκοτώνει τη γυναίκα του. Ο Κόλχαας προσπαθεί με κάθε έννομο τρόπο να δικαιωθεί. Το Κράτος, ο Νόμος και η Εκκλησία δεν τον προστατεύουν. Παίρνει λοιπόν, τον Νόμο στα χέρια του, μετατρέπεται σε ανάλγητο ληστή και πυρπολεί τη Βιτεμβέργη. Το μέτρο και η λογική γρήγορα καταλύονται και διάφοροι άνθρωποι, απογοητευμένοι από την αδικία που βιώνουν καθημερινά, συντάσσονται δίπλα του και φτιάχνουν έναν μικρό στρατό που καίει, δολοφονεί και λεηλατεί. Ο Κόλχαας, εξαιτίας της φανατισμένης εμμονής του για δικαιοσύνη, μετατρέπεται στον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο για όλους και η υπόθεση δύο αλόγων απειλεί πλέον, να καταστρέψει τη χώρα.

Η παράσταση

Η παράσταση Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα δεν ακολουθεί το μοτίβο του αναγνωρισμένου δημιουργού, γνωστού κυρίως για τα έργα που συνθέτει και σκηνοθετεί (Γιοι και Κόρες, Γρανάδα, Hotel Eternite), αλλά είναι μια δευτερογενής δραματουργία με βάση ένα κλασικό ανάγνωσμα. Η παράσταση επιμένει με μια αφηγηματικότητα άρτια εκτελεσμένη από τους ηθοποιούς της και μ’ εύστοχα δουλεμένη κίνηση από την Αλεξία Μπεζίκη. Εδώ ο Καλαβριανός καταθέτει μια πρόταση που μας ξενίζει αν λάβουμε υπόψη την έως τώρα παραστασιογραφία του, αφού είναι έντονα σωματική κι αφηγηματική, ενώ διαφέρει και σαν κατασκευή η δραματουργία του, η οποία φαίνεται ξένη. Σε αρκετά σημεία δινόταν η αίσθηση μιας παράστασης θεατρικής ομάδας σε κάποιο blackbox. Προκύπτουν λοιπόν θέματα ταυτότητας κι ύφους, σε μια παράσταση που κυλάει λέγοντας μια ιστορία, αλλά σε σημεία φαίνεται επιδερμική, αρκετά στυλιζαρισμένη κι επιτηδευμένη.

Τα βασικά θέματα της παράστασης είναι το δίπολο δίκαιο-αδικία, οι μηχανισμοί που λειτουργούν για την απόδοση της δικαιοσύνης, η σχέση εξουσίας κι αλήθειας που εκφράζονται στο πρόσωπο το Μίχαελ Κόλχαας.

Οι τέσσερις ηθοποιοί της διανομής συνεργάστηκαν άριστα σε μια τεχνική παρτιτούρα, ερμηνεύοντας τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, με κεντρική φιγούρα τον Γιώργο Γλάστρα ως Μίχαελ Κόλχαας. Ο εμπειρότατος ηθοποιός δίνει μια πολύ καλή ερμηνεία, που έχει πολλαπλά στάδια, από τον φιλήσυχο κτηνοτρόφο μέχρι τον μανιασμένο άντρα που τα βάζει με τους πάντες και τα πάντα. Εξαιρετική –όπως πάντα- η Χριστίνα Μαξούρη, που υποδύεται τη γυναίκα του, ιδίως στον ένθετο μονόλογό της λίγο προτού πεθάνει (εδώ φαίνεται η δυνατή πένα του Καλαβριανού). Τους υπόλοιπους ρόλους της διανομής εναλλάσσουν επαρκέστατα ο Μάνος Πετράκης κι ο Γιώργος Σαββίδης.

Τα κοστούμια της Βάνας Γιαννούλα με την κυριαρχία του μαύρου, είναι άρτια φτιαγμένα και δίνουν μια κομψή πινελιά πάνω σε «φορεσιές ιππασίας». Εκφράζουν ανάγλυφα το ζοφερό περιβάλλον του έργου, που δεν απεικονίζεται στον σκηνικό χώρο αφού έχουμε απουσία σκηνικών. Αυτή η σκηνική ένδεια υποκαθίσταται από την έντονη κινησιολογία και την εξαιρετικής ποιότητας μουσική του Θοδωρή Οικονόμου που ερμηνεύεται ζωντανά με πιάνο.

Με δύο λόγια, η παράσταση Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα δεν είναι μια δουλειά που έχουμε συνηθίσει από τον Καλαβριανό, αλλά έχει μια καλή πρώτη βάση, που με λίγο μεγαλύτερη τριβή, μπορεί να γίνει μια ενδιαφέρουσα παράσταση.

Μετά από συνεχείς αναβολές λόγω της πανδημίας, η πολυαναμενόμενη ταινία του Steven Spielberg κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2021.

Πρόκειται για το θρυλικό μιούζικαλ West Side Story του 1957 των J. Robbins, L. Bernstein, Stephen Sondheim και A. Laurents που έγινε μια επιτυχημένη ταινία –για πολλούς το πιο επιτυχημένο μιούζικαλ όλων των εποχών- το 1961 από τους Robert Wise και Jerome Robbins. Το έργο είναι μια διασκευή του κλασικού σαιξπηρικού έργου Ρωμαίος κι Ιουλιέτα μεταφερμένο στη Νέα Υόρκη του ’50 όπου συμμορίες νέων βρίσκονταν σε σύγκρουση κυριαρχίας. Από τη μία έχουμε τους Jets μια ομάδα λευκών Αμερικανών κι από την άλλη έχουμε τους Sharks μια ομάδα Πορτορικανών. Ενώ μαίνεται η έχθρα ανάμεσα στις δύο συμμορίες, ο (λευκός) Tony ερωτεύεται την πορτορικανή Maria και προσπαθούν να ονειρευτούν μια ζωή γεμάτη έρωτα και καθόλου μίσος. Η πραγματικότητα όμως τους συνθλίβει.

Η κλασσική ταινία του 1961

Στις 18 Οκτωβρίου του 1961 έκανε πρεμιέρα το West Side Story κερδίζοντας αμέσως κριτικούς και κοινό, αποτελώντας την πιο επιτυχημένη εισπρακτική ταινία για το 1961 αλλά και το μεγάλο νικητή των Oscars την επόμενη χρονιά, κερδίζοντας 10 από τα 11 βραβεία για τα οποία προτάθηκε, αριθμός-ρεκόρ για ταινία μιούζικαλ. Μεταξύ των βραβείων που πήρε: Καλύτερη Ταινία, Καλύτερη Σκηνοθεσία, Καλύτερη Ερμηνεία Β Αντρικού (George Tsakiris) και Β Γυναικείου (Rita Monero) και Καλύτερης Μουσικής σε Μιούζικαλ. Να σημειώσουμε εδώ ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 40 ως τα μέσα της δεκαετίας του ’80 το είδος του κινηματογραφικού μιούζικαλ μεσουρανούσε στο Χόλυγουντ, ενώ σήμερα δεν ακούγονται πάνω από 1-2 ταινίες τον χρόνο από αυτό το είδος.

Η ταινία του Steven Spielberg

Το φθινόπωρο του 2021, δηλαδή 60 ακριβώς χρόνια μετά την πρώτη ταινία, κυκλοφόρησε η πολύ ηχηρή πρόταση από την Disney –μέσω της εξαγορασμένης 20^th Century Studios- σε μια υψηλού προϋπολογισμού παραγωγή από τον Steven Spielberg. Η ταινία κόστισε στην κινηματογραφικό κολοσσό 100 εκατομμύρια δολάρια (έναντι των σχεδόν 5 εκατομμυρίων που είχε κοστίσει η κλασσική του ’61), αποσπώντας τελικά λίγο παραπάνω από τα μισά, δηλαδή 54 εκατομμύρια, θεωρούμενη ως εισπρακτική αποτυχία. Γιατί συνέβη αυτό; Δεν θα το αποδώσουμε στην πανδημία και την επιφύλαξη του κοινού να δει μια ταινία σε κλειστή αίθουσα, αφού η ταινία Spider-Man: No Way Home ξεπέρασε το 1.547 δισεκατομμύριο εισπράξεις παγκοσμίως το ίδιο ακριβώς διάστημα. Ούτε στο γεγονός ότι είναι remake παλιότερης επιτυχίας μπορούμε να εξηγήσουμε το χλιαρό ταμείο, αφού το A Star is born πριν μερικά χρόνια ήταν μεγάλη επιτυχία. Νομίζω πως αυτό οφείλεται στα μη γνωστά ονόματα στη διαμονή και στο ότι η ιστορία του έργου δύσκολα περνάει στο σημερινό κοινό, όπου οι περισσότερες χώρες είναι πολυπολιτισμικές.

Να πούμε, ωστόσο, παρά το χαμηλό ταμείο, η ταινία είναι άρτια εκτελεσμένη, με πολύ δυνατή διαμονή, ένα υπέροχο μουσικό score, ισοδύναμο αν όχι καλύτερα ερμηνευμένο από το παλιό. Οι κριτικοί κινηματογράφου όπως φάνηκε από τις Χρυσές Σφαίρες αναγνώρισαν την αξία της ταινίας, δίνοντάς της τα βραβεία για Καλύτερη Ταινία – Κωμωδία ή Μιούζικαλ, Α’ Γυναικείος Ρόλος για την Rachel Zegler, Β’ Γυναικείος Ρόλος για Ariana DeBose. Συγκεκριμένα, για τη διάκριση της Rachel Zegler που είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Maria να πούμε πως πρόκειται για την πρώτη Λατίνα ηθοποιό που διακρίνεται στη συγκεκριμένη κατηγορία και μάλιστα τη νεώτερη νικήτρια στην Ιστορία του θεσμού αφού είναι μόλις 20 ετών. Επίσης, η ταινία έχει βαθμολογία 8.30/10 (92% των κριτικών) στο Rotten Tomatoes και σχεδόν 8 στο IMDB.

Γιατί πιστεύουμε ότι η ταινία West Side Story αξίζει να ξαναπάρει Oscar;

Η ταινία του Steven Spielberg μας άρεσε για πολλούς και διαφορετικούς λόγους που θα παραθέσουμε εδώ.

1)Καταρχάς, στην παλιά ταινία –όπως συνηθιζόταν τότε- δεν τραγουδούσαν οι πρωταγωνιστές, αλλά έπαιζαν από πάνω από τις φωνές τους, άλλες φωνές, ενώ στην καινούργια ταινία τραγουδούν –και κατά τη γνώμη μου καλύτερα- οι ηθοποιοί.

2)Οι ηθοποιοί που παίζουν είναι πραγματικά χαρισματικοί, δίνοντας την αίσθηση ενός θεατρικού ensemble με πιο πιθανή τη διάκριση της Ariana DeBose που υποδύεται την Anita. Η συγκεκριμένη ηθοποιός μάλιστα δηλώνει περήφανη Afro-latina και queer, που δίνει μια έξτρα σημασία σε μια ενδεχομένη διάκριση.

3)Και μιας κι αναφερθήκαμε στην Anita, τον ρόλο που είχε ερμηνεύσει με επιτυχία η Rita Monero στην ταινία του 1961, να μιλήσουμε και για την επιστροφή της Moreno στον κόσμο του West Side Story 60 χρόνια μετά. Η Moreno υποδύεται –σε ηλικία 90χρονών!- έναν καινούργιο πολύ ενδιαφέροντα χαρακτήρα, αυτόν της Valentina και μάλιστα ερμηνεύει το Somewhere, τραγούδι που κανονικά ερμήνευαν οι πρωταγωνιστές.

4)Το σενάριο της ταινίας (Tony Kushner) δεν ακολουθεί τα συγγραφικά στερεότυπα της χρυσής εποχής του Χόλυγουντ, αλλά δίνει πολλές πτυχές του θέματος και συναισθηματικές αμφιταλαντεύσεις στους χαρακτήρες. Τέτοια παραδείγματα είναι ο ρόλος της Valentina που συμβουλεύει και αποτελεί πρότυπο και για τον Tony κι ο βοηθητικός ρόλος που υποδύεται το Iris Menas, ένα non-binary ηθοποιός στο ρόλο ενός trans άντρα που θέλει ενταχθεί στη συμμορία. Έτσι ταυτόχρονα, με την εκπροσώπηση των πορτορικανών, έχουμε και θέματα φύλου, σεξουαλικότητας, ηλικία που ανοίγουν την θεματική βεντάλια.

5)Είναι ξεκάθαρο πως έχουμε μια πρώτης τάξεως παραγωγή ακόμη κι αν δεν ξέρουμε (όχι πως γίνεται) ποιος είναι ο Steven Spielberg ή η Disney, από τους τίτλους έναρξης ως τις κομμώσεις, κι από τη φωτογραφία στα πλάνα με τα χορευτικά νούμερα ως το δραματικό φινάλε.

Από κάθε άποψη, το West Side Story είναι μια ταινία που αξίζει να δείτε και πιστεύουμε ότι μπορεί να πάρει Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Β’ Ρόλου και μερικά βραβεία σε τεχνικές κατηγορίες όπως Κοστούμια, Κομμώσεις και Φωτογραφία.

Στο Ρεξ παρουσιάζεται το εμβληματικό μυθιστόρημα «Αιολική Γη» του Ηλία Βενέζη σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά.

Ο Σάββας Κυριακίδης (εμβληματική φιγούρα στο δραματολόγιο του Εθνικού για χρόνια, στη συνέχεια υπηρέτησε στον ΘΟΚ) και ο Δημήτρης Χαλιώτης υπογράφουν τη θεατρική διασκευή του κειμένου, που συμπίπτει με τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το μυθιστόρημα Αιολική Γη κυκλοφόρησε το 1943 από τις εκδόσεις Άλφα και θεωρείται από πολλούς ως το σημαντικότερο μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη. Ο συγγραφέας καταγράφει με νοσταλγία τις παιδικές του αναμνήσεις από τις Κυδωνίες της Μικρασίας, βάζοντας ως πρωταγωνιστές δύο αδέρφια, τον Πέτρο και την Άρτεμη. Γι’ αυτό θα μπορούσαμε να κατατάξουμε το μυθιστόρημα στην εφηβική λογοτεχνία –όχι με τα σημερινά εμπορικά κριτήρια-, ενώ ν’ αναφέρουμε πως απόσπασμα του έργου αποτελεί αυτή την στιγμή διδακτική ύλη της ΣΤ’ Δημοτικού.

Υπόθεση: Η Αιολική Γη ξεπηδάει από τις ρίζες των δέντρων της Ανατολής, από τα βουνά της Μικρασίας που τα λένε Κιμιντένια και ταξιδεύει από το κτήμα του παππού και της γιαγιάς στα κύματα του Αιγαίου. Έτσι όπως ταξιδεύει και η ψυχή του μικρού Πέτρου, που παρέα με την αγαπημένη αδελφή του, ακούει τις μυστικές φωνές της φύσης, τα καλέσματα των σπηλιών και των φαραγγιών και αφουγκράζεται τους ήχους της γης και του νερού. Κοντά στα τσακάλια, τα αγριογούρουνα, τις αρκούδες και τους αετούς ο Πέτρος θα γνωρίσει μαζί με τα παραμύθια της γιαγιάς, τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα. Θα γνωρίσει την τραχιά και άγρια φύση του τόπου και των ανθρώπων και θα μάθει για τους προγόνους του, που ξεχέρσωσαν την άγονη γη κάνοντάς τη ζωή και πεπρωμένο τους.

Το υποστατικό του παππού είναι ανοιχτό και φιλόξενο. Σαν ομηρικός βασιλιάς, φιλοξενεί τους περαστικούς κι εκείνοι σαν αντάλλαγμα για τη φιλοξενία αφηγούνται στην οικογένεια ιστορίες και παραμύθια από τον μαγικό κόσμο της Ανατολής. Αυτά τα παραμύθια, ντυμένα με ήχους, χρώματα και μυρωδιές θα είναι οι ανεξίτηλες μνήμες που θα συνοδεύουν τον νεαρό ήρωα για πάντα.

Η παράσταση

Ο Τάκης Τζαμαργιάς φέτος έχει μια από τις πιο δραστήριες χρονιές του αφού παίζονται ταυτόχρονα τρεις σκηνοθεσίες του: Το Μινόρε της Αυγής (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά), Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου), Αιολική Γη (Ρεξ). Όλες οι δουλειές του φέρουν έναν αέρα νοσταλγίας και ιστορικής συνείδησης. Απ’ ό,τι φαίνεται το είδος του πηγαίνει πολύ κι ο ίδιος το υποστηρίζει. Στην Αιολική Γη έχει στη διάθεσή του μια ομάδα εξαιρετικών ηθοποιών που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τους Μ. Συριόπουλο, Γ. Χατζηπασχάλη, Α. Αλεξανδράκη, Θ. Κατσαφάδο, Δ. Παπαδόπουλο, Μ. Μουμούρη, Γ. Κηλαηδόνη και Κ. Μάρκου.

Το σκηνικό περιβάλλον της παράστασης (Παντελής Μάκκας) είναι ιδιαίτερα λιτό μα ανάγλυφο του περιβάλλοντος του έργου με δυσανάλογα μικρές βουνοκορφές που εξυπηρετούν τις δράσεις των ηθοποιών, δωρικού τύπου σανίδες στους τοίχους, δίνοντας την αίσθηση σπιτιών. Πάνω σε αυτές προβάλλονταν οπτικά εφέ όπως δάση, δέντρα, θάλασσα ακολουθώντας τη δραματουργία και (υπερ)περιγράφοντας την. Στα κοστούμια δεν είχαμε τόσο καλαίσθητο και δουλεμένο αποτέλεσμα με μικρές εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, για να δούμε ότι η Αγάπη είναι «επιμελής», φορούσε γυαλιά μυωπίας, κρατούσε ένα τεφτέρι και μολύβι. Πολύ σημαντική η παρουσία της μουσικής του Λευτέρη Βενιάδη που εκτελείται ζωντανά επί σκηνής από διάφορα παραδοσιακά όργανα, μεταφέροντας αμέσως στην Αιολία, τη Μικρασία και την παράδοση των προσφύγων. Στη συνολική αισθητική της παράστασης συμβάλλουν κι οι φωτισμοί του Αλέκου Γιάνναρου.

Η διανομή της παράστασης είναι πολύ δυνατή, με τους ηθοποιούς να είναι στα λόγια...και στην πράξη ένας κι ένας. Δηλαδή, απολαύσαμε τον κάθε ηθοποιό ως μονάδα, αλλά κάπου δεν έδενε το αποτέλεσμα. Εξαιρετικοί πρωταγωνιστές ο Μιχάλης Συριόπουλος ως Πέτρος κι η Γαλήνη Χατζηπασχάλη ως Άρτεμη, δυο ηθοποιοί με αρκετά διαφορετική διαδρομή, που συναντιούνται ωραία σε αυτή την παράσταση. Ο βραβευμένος με Χορν ηθοποιός απουσίασε για ένα μεγάλο διάστημα από τις παραστάσεις λόγω ενός θέματος υγείας που είχε στο πόδι του, κι επέστρεψε πριν μερικές μέρες. Από αυτή την ατυχή συγκυρία για τον ίδιο, για εμένα είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα σκηνική απόδοση, αφού ο νάρθηκας στο πόδι του, δίνει μια έξτρα «ιδιαιτερότητα» στο ρόλο και συνάδει και με το ατύχημα που παθαίνει κάποια στιγμή στην πλοκή. Ο ηθοποιός δίνει μια πολύ συγκινητική και γνήσια ερμηνεία στον κεντρικό ρόλο που είναι και διαρκώς παρών, μπαινοβγαίνοντας στις ένθετες ιστορίες του έργου. Έχω μια μικρή ένσταση μόνο για τα γένια του που δε συνάδουν με την ηλικία του ρόλου, αλλά φαντάζομαι ήταν επιλογή για τον τηλεοπτικό του ρόλο στη Σκοτεινή Θάλασσα (όπου είναι εξαιρετικός, όπως κι η σειρά).

Η Γαλήνη Χατζηπασχάλη δεν είναι καθόλου άγνωστη για το Εθνικό, αφού είχε ξεχωρίσει στις παραστάσεις του Καραθάνου (Δεκαήμερο, Οπερέτα). Εδώ, υποδύεται ένα μικρό κορίτσι, παρορμητικό και με έντονο χαρακτήρα, που είναι ό,τι πιο δροσερό στη διανομή. Αντίστοιχα, ξεχώρισε για το τραγούδι της η Κλεοπάτρα Μάρκου και ηΧαρά- Μάτα Γιαννάτου για τον ρόλο της Σκωτσέζας Ντόρις. Πολύ συγκινητικό και το ντουέτο των παππούδων, η Αλίκη Αλεξανδράκη κι ο Θοδωρής Κατσαφάδος, που εκπροσωπούν τη νοσταλγία των παππούδων της Μικρασίας, που πολλοί μπορεί να έχουν στο γενεαλογικό τους δέντρο.

Συνολικά όμως η παράσταση, παρά ήταν γραφική, συγκινησιακή και παλαιική ως λογική ερμηνείας που θυμίζει το Εθνικό παλιότερης δεκαετίας. Ίσως με ξένισε τόσο η παράσταση μετά από τις πολύ καλαίσθητες δουλειές Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου) και Ο Κοτζάμπασης του καστρόπυργου (σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου) που είδαμε πέρσι, που έδωσαν μια πιο φρέσκα και δημιουργική ερμηνεία δημοφιλών λογοτεχνικών έργων. Με έργα τέτοιου βεληνεκούς που συνδέονται με συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, ενέχεται πάντα ο κίνδυνος να κάνεις μια γραφική, άνευρη παράσταση που υπηρετώντας το νοσταλγικό εθνικό συναίσθημα, χάνει το πιο άμεσο, θεατρικό, ανοίγοντας μια συζήτηση με τον σημερινό θεατή. Σαν θεατής είχα απολαύσει το Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, που απευθύνεται σε ανήλικο κοινό, αλλά δυσκολεύτηκα να συνδεθώ με την Αιολική Γη. Η σκηνοθεσία της παράστασης δεν απέφυγε τις γραφικές mises-en-scene, την ιλαροτραγικότητα, το μελό και τα «τυράκια» της νοσταλγίας. Όσο καλή κι αν ήταν η διανομή, δεν ήταν ικανή να προσφέρει μια ατμοσφαιρική παράσταση που θα μπορούσε να ήταν βάσει του υλικού της. Στη δική μου οπτική, τέτοια έργα χρειάζονται μια συναισθηματική απόσταση, περισσότερη αφαιρετικότητα και λιγότερο διδακτισμό.

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη

Από το Νοέμβριο παρουσιάζεται στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΚΘΒΕ) η παράσταση «Η δολοφονία του Μαρά» σε σκηνοθεσία Κ. Δαμάτη.

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται Η δολοφονία του Μαρά του Πέτερ Βάις στο Κ.Θ.Β.Ε, ενώ είναι η τρίτη φορά που παρουσιάζεται το έργο από κρατική σκηνή. Το έργο του Πέτερ Βάις Η καταδίωξη και η δολοφονία του Ζαν-Πωλ Μαρά όπως παίχτηκε από τον θεατρικό όμιλο του Ασύλου του Σαραντόν, με τη διεύθυνση του κυρίου Ντε Σαντ, ανέβηκε για πρώτη φορά το 1963. Η βασική σύγκρουση του έργου προκύπτει από το φιλοσοφικό διάλογο των προσώπων που έλαβαν μέρος στα γεγονότα της Επανάστασης. Πρόκειται για ένα πολιτικό έργο διαχρονικής αξίας που εντάσσεται στο Επικό Θέατρο κι εφαρμόζει την μπρεχτική τεχνική της αποστασιοποίησης.

Το έργο Μαρά/Σαντ

Η πρώτη παράσταση της Δολοφονίας του Μαρά στην Ελλάδα δόθηκε από το Θέατρο Τέχνης το 1966. Στο Εθνικό Θέατρο έχει ανέβει δύο φορές, μια το 1989 (επετειακή για τα 200 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση) και μία το 2010. Στο Κρατικό ανεβαίνει τη φετινή χρονιά για πρώτη φορά – αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κανένα άλλο έργο του συγγραφέα δεν έχει παρουσιαστεί στο ΚΘΒΕ. Στη Θεσσαλονίκη πρώτη φορά ανέβηκε από θίασο της πόλης το 1980-1981 και συγκεκριμένα από το Θεατρικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης και άλλη μία το 2005 από την ομάδα Νέμεση*. Να κάνουμε δύο σημαντικές επισημάνσεις. Πρώτον, η παράσταση ανεβαίνει σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη, σταθερού μεταφραστή των παραστάσεων του Θεάτρου Τέχνης. Δεύτερον, ο Κοραής Δαμάτης είχε σκηνοθετήσει ξανά το έργο πριν από τρεις δεκαετίες στο πρώτο του ανέβασμα στο Εθνικό, συνεπώς είναι το πρόσωπο πίσω από τα πρώτα ανεβάσματα του έργου και στις δύο κρατικές μας σκηνές. Σημαντικό σταθμό στο σύγχρονο θέατρο, αποτελεί η προσέγγιση του Πήτερ Μπρουκ στο Royal Shakespeare Company του Λονδίνου, το 1964. Ο Μπρουκ στην παράσταση αυτή ωθεί τα πράγματα στα όριά τους και, αντλώντας στοιχεία από το θέατρο του Αρτώ ενδυναμώνει τον ρόλο της τρέλας μέσα στο επικίνδυνο και οριακό.

Η παράσταση του Δαμάτη

Ο Κοραής Δαμάτης πολύ συνειδητά και με καθαρή αισθητική άποψη ανέλαβε να σκηνοθετεί τη Δολοφονία του Μαρά στην κλασσική μετάφραση του Πλωρίτη, αναδεικνύοντας την ιδεολογία του έργου και δουλεύοντας με τεχνικές επικού θεάτρου. Έχοντας στη διάθεσή του έναν 40μελή θίασο δημιούργησε μια μεγαλειώδη παράσταση με στοιχεία θεάτρου του δρόμου, παντομίμας και κλόουν, θιάσου ensemble, με γκροτέσκο εμφανίσεις, στοιχεία μπουρλέσκ κι έντονο θεατρικό μακιγιάζ αλλά και με μουσικότητα με πρωτότυπη μουσική από τη Δήμητρα Γαλάνη. Όλα αυτά συμβαίνουν στο χώρο ενός ψυχιατρείου, με τους τρόφιμους να έχουν έντονη σκηνική προσωπικότητα, θεατρικό μακιγιάζ που παραπέμπει στον κινηματογραφικό Τζόκερ, φίμωτρα και δεσμά (σκηνικά και γλυπτικές μάσκες η Άννα Μαχαιριανάκη).

Στα δεξιά της σκηνής δεσπόζει ο «θρόνος» του διευθυντή Μαρκησίου Ντε Σαντ (Κώστας Σαντάς), όπου παραπέμπει σε βασιλιά, ενώ στη δραματουργία αναφέρεται ο δολοφόνος του Λουδοβίκου. Οι λευκότριχες περούκες και τα κοστούμια θυμίζουν το γαλλικό μπαρόκ, ενώ η ξεπεσμένη αριστοκρατία, προιδεάζει την ανάδειξη μιας νέας τάξης πραγμάτων. Σε πλήρη αντίθεση, ο Μαράς που βρίσκεται στα αριστερά σε μια μπανιέρα, σε ευθεία αναφορά με τους διάσημους πίνακες ζωγραφικής όπως αυτόν του Ζακ-Λουί Νταβίντ, φιλοτεχνημένος το 1793, δηλαδή 4 μόλις χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση. Εκεί μέσα ο Μαράς προσπαθεί να ολοκληρώσει το μανιφέστο του. Να θυμίσουμε πως η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη έγινε την ίδια χρονιά. «Η ελευθερία είναι μια δύναμη που ανήκει στον άνθρωπο και που του επιτρέπει να ενεργεί χωρίς να βλάπτει τα δικαιώματα του άλλου. Για πηγή της έχει τη φύση, για κανόνα της τη δικαιοσύνη και για προστασία της τον νόμο.»

Στο φόντο, απ’ άκρη σε άκρη κάγκελα των κελιών του ψυχιατρείου, μπανιέρες σαν δεξαμενές που είναι μια αναφορά στην αναχρονιστική πρακτική της υδροθεραπείας ανάλογη των ψυχιατρικών ιδρυμάτων (τα είδαμε και στη σειρά Ratched) και τρόφιμοι που κάνουν διάφορες σκηνικές δράσεις. Στην παράσταση με έντονα τα στοιχεία δράματος μετ’ ασμάτων, όπου γίνεται μια απόπειρα αναβίωσης του είδους του Επικού θεάτρου, αλλά ταυτόχρονα με την φλυαρία των πολυπληθών παραστάσεων του ΚΘΒΕ, με την συγκινησιακή μουσική της Γαλάνη, για μένα ο πίσω «σιωπηλός» χώρος ζωγραφίζει καλύτερα την κατάσταση των ιδρυμάτων και λειτουργεί αντιστικτικά με τη ζωντάνια και το μπρίο των δρώντων προσώπων.

Η προσέγγιση του Δαμάτη σε πολλά σημεία καταφεύγει σε υπερβολές όπως η συνεχής έλευση κι αποχώριση προσώπων και γλαφυρών σκηνικών (σκηνικά ο Ανδρέας Βαρώτσος) όπως λαιμητόμο, το «αποκριατικό» κοστούμι του χάρου και τις μπανιέρες. Η μουσική επίσης παρόλο που ταιριάζει με το είδος που εκπροσωπεί το έργο, ενίοτε κάνει το έργο παραπάνω συγκινησιακό και «ψυχαγωγικό» κοντά στην παράδοση του ΚΘΒΕ, με τις παραστάσεις συνόλου που προσφέρουν θέαμα σ’ ένα ευρύτερο κοινό. Όμως, εδώ έχουμε μια «βαριά» δραματουργία που ταυτόχρονα είναι σ’ ένα περιβάλλον ανάμεσα στη λογική και στην παραφροσύνη, την «αριστοκρατία» και τη λαϊκή κυριαρχία, κι όχι ένα έργο του Καμπανέλλη. Επειδή έχουμε κι ένα ιδεολογικό πλαίσιο πολύ συγκεκριμένο, όπως αυτό της Γαλλικής Επανάστασης, με πρόσωπα-ορόσημα και με σύμβολα που ίσως δεν είναι γνωστά στο μέσο θεατή, θεωρώ πως η μουσική και τα σκετς καπέλωναν το κείμενο σε ορισμένες σκηνές.

Με την ίδια ακριβώς αισθητική και σκηνοθετική γραμμή παράσταση, νομίζω πως η παράσταση θα είχε καλύτερη ροή και πιο πιστά στην ιδεολογία και στο ύφος του έργου, αν ήταν 2-3 σκάλες κάτω από αυτό που παρουσιάστηκε στην παράσταση του Δαμάτη. Από όλη την κλοουνερί/μπουρλέσκ ατμόσφαιρα, ξεχωρίζουν οι ερμηνείες της Μαριάννας Πουρέγκα (Σαρλόττα Κορνταί) και του Δημήτρη Σιακάρα (Ζαν Πωλ Μαρά) που παλεύουν να «σταθούν» σ’ έναν κόσμο που ξεσηκώνεται και σε μια ιδεολογική επανάσταση που θέλει να πάει κόντρα στην κοινωνική και ταξική ανισότητα.

Γενικά, εκτιμάται ιδιαίτερα η επιλογή του έργου τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, κι η παράσταση σίγουρα έχει αισθητική ταυτότητα και δυναμική που θα κρατήσει καλή συντροφιά στο θεατρικό κοινό. Ο Κοραής Δαμάτης φαίνεται πως ήξερε τι έκανε επιλέγοντας ν’ ανεβάσει τη Δολοφονία του Μαρά, κι ομολογώ πως παρόλο που είχα δει παλαιότερα άλλες του δουλειές πάνω σε νεοελληνικά έργα, είναι σκηνοθέτης που μπορεί να υποστηρίξει παραστάσεις μεγάλου βεληνεκούς όπως αυτή, που στην Αθήνα θα την βλέπαμε σε θέατρο όπως το Εθνικό ή το Παλλάς.

*Οι πληροφορίες έχουν αντληθεί από το πρόγραμμα της παράστασης σ’ επιμέλεια της Στέλλας Παπαδημητρίου (Δραματολόγος του Κρατικού).

Συνέντευξη: Αναστάσης Πινακουλάκης

Ο Λαρισαίος Θέμης Θεοχάρογλου είναι απόφοιτος του Τμήματος Θεάτρου στην Καλών Τεχνών στη Θεσσαλονίκη (ΑΠΘ), με κατεύθυνση στη σκηνοθεσία και την υποκριτική. Έχει ασχοληθεί κυρίως με την υποκριτική, ενώ από το 2016 κατέβηκε στην Αθήνα. Είναι ευρέως γνωστός με την drag persona του, τη Holly Grace. Ως Holly Grace έχει δώσει μια σειρά από τηλεοπτικές συνεντεύξεις, ενώ την περασμένη άνοιξη διαγωνίστηκε στο House of Fame με παρουσιάστρια την Ελένη Φουρέιρα.

Ο Θέμης είναι ένας καλλιτέχνης –ή (drag) artista όπως αυτοπροσδιορίζεται- που δεν σταματάει να εργάζεται και να δοκιμάζεται καλλιτεχνικά, από τη σκηνοθεσία στην υποκριτική κι από εκεί στο drag performance. Τα Δευτερότριτα κρατάει τον ρόλο της Κυρίας στις «Δούλες» που σκηνοθετεί η Βάσια Χρονοπούλου στο Θέατρο Άλμα (διαβάστε την κριτική μας εδώ), ενώ από Τετάρτη ως Κυριακή παίζει στην παράσταση «Συμφορά από το πολύ μυαλό» σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού –η πρώτη παράσταση του αναγνωρισμένου σκηνοθέτη μετά την λήξη της θητείας του ως καλλιτεχνικός διευθυντής στο Εθνικό- στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων. Ταυτόχρονα, τα Σαββατόβραδα εμφανίζεται ως Holly Grace σε διάφορα events, με σταθερότερη βάση το Shamone.

Κάτω από το μακιγιάζ, τις περούκες, και την επιβλητική του κορμοστασιά, ο Θέμης είναι ένας γλυκύτατος άντρας, που έχει να πει πολλά για το θέατρο, την ερμηνεία γυναικείων ρόλων, για ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας, για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχολογία των ανθρώπων αλλά και για την επόμενη μέρα.

Πόσο διαφέρει η δουλειά που κάνεις ως ηθοποιός από τις εμφανίσεις σου ως Holly Grace;

Η διαδικασία είναι παρόμοια, δεν έχει πολύ μεγάλη διαφορά, ενσαρκώνεις έναν ρόλο. Απλώς στο θέατρο, ενσαρκώνεις έναν ρόλο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ας πούμε για 2-3 παραστάσεις (σ.σ. όπως το Εθνικό Ντεφιλέ), ή για μερικούς μήνες, ενώ με την Holly είναι μια δυναμική διαδικασία που εξελίσσεται παράλληλα με τη ζωή μου, δεν σταματάει ποτέ. Μπορεί να ερμηνεύω γυναικείους ρόλους στο θέατρο, αλλά πάντα η βάση είναι η Holly, η περσόνα που έχω δημιουργήσει. Η Holly είναι ταξίδι ζωής.

Κάνοντας μια επίσκεψη στα κοινωνικά σου δίκτυα, διαπιστώνει κανείς πως η Holly δεν είναι μια περσόνα που περιορίζεται στην σκηνή, αντιθέτως έχει κάνει φωτογραφίσεις, διαφημιστικά και τηλεοπτικές εμφανίσεις. Πόσο δυνατή πιστεύεις είναι η drag κοινότητα αυτή τη στιγμή στη χώρα μας;

Θα έλεγα πως είναι οκ σ’ έναν βαθμό, αλλά έχει αρκετά βήματα να κάνει ακόμα. Ο κόσμος γνωρίζει μόνο μια επιφάνεια του drag και νομίζω μια επιφάνεια που είναι πολύ παλιά. Χρειάζεται να μάθει τι είναι η drag τέχνη, ποια καλλιτεχνικά υποκείμενα την απαρτίζουν και τι εκφράζει στο σήμερα. Σημαντικό είναι επίσης να διακρίνουμε τον όρο «drag queen» από τον «drag performer». Οι δύο όροι αν και έχουν κοινά χαρακτηριστικά, διαφέρουν ως προς την αισθητική και την εμφάνιση. Μια drag queen στοχεύει στη θηλυκή ψευδαίσθηση, σε μια έντονη θηλυκότητα, ενώ ένας drag artist/performer μπορεί να παίξει περισσότερο με την εικόνα του, να την αποδομήσει όπως και τα φύλα, να διευρύνει τα όρια. Γι’ αυτό κι εγώ, αυτοπροσδιορίζομαι ως drag artista, μια θηλυκή drag καλλιτέχνης.

Αυτή είναι η βασική σου καλλιτεχνική ταυτότητα;

Όχι, η βασική μου καλλιτεχνική ταυτότητα είναι ο Θέμης, γιατί δουλεύω κι ως ηθοποιός.

Πρωταγωνιστείς στην παράσταση «Δούλες» στο Θέατρο Άλμα, όπου σε βλέπουμε ως Θέμη να μεταμφιέζεσαι σε Holly και στη συνέχεια να γίνεσαι η Κυρία. Εξήγησέ μας αυτή την επιλογή…

Ήταν μια επιλογή της σκηνοθέτιδος να έχει μια drag performer στο ρόλο της Κυρίας για να βρεθεί κάπου στη μέση με τον συγγραφέα. Κλείνει το μάτι στον θεατή γιατί ο Ζενέ έχει γράψει το έργο με την οδηγία να παιχτεί από νεαρούς άντρες που ενδύονται γυναικείους ρόλους. Σε αυτό συμπίπτει η φύση του drag performance όπου υποδύεσαι συνήθως έναν ρόλο του αντίθετου φύλου. Η σκηνοθέτης επέλεξε να δείξει αυτή τη μεταμόρφωση, που ταιριάζει με το περιβάλλον του Ζενέ.

Στα δικά μου μάτια, η Κυρία είναι άμεσα εξαρτημένη από τον Κύριο, σε τέτοιο σημείο που θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Κυρία χωρίς τον Κύριο δεν υπάρχει, με άλλα λόγια έχουμε ενός είδους ταυτοπροσωπία. Για μένα, η μεταμόρφωση επί σκηνής, δείχνει ταυτόχρονα και τον Κύριο που υπάρχει μέσα της.

Ταυτόχρονα, δείχνεις στο κοινό ένα μέρος της προπαρασκευής μιας drag εμφάνισης…

Το κοινό βλέπει αυτή τη διαδικασία –μπορούμε να πούμε- μεταξύ φως και σκοταδιού, δεν το βλέπει άμεσα. Στέκομαι με γυρισμένη μου την πλάτη προς το κοινό.

Πόσο σε απασχολεί η απόδοση των φύλων μέσα από τις εμφανίσεις σου;

Με τα χρόνια έχει πάψει να με απασχολεί πώς θ’ αποδοθούν τα φύλα. Η drag persona συνδέεται και με τις αναζητήσεις του ίδιου του καλλιτέχνη και εξελίσσεται δυναμικά μέσα στον χρόνο. Προσωπικά, δε με απασχολούν τόσο τα φύλα, ίσως ακόμη και να μ’ ενδιέφερε να καταργηθούν μέσω του drag. Συνεπώς, προσπαθώ όταν μεταμορφώνομαι από Θέμης σε Holly, να μην αλλάζω τρομαχτικά. Το ζητούμενο είναι να εκπροσωπείς με θηλυκότητα στη σκηνή, χωρίς αναγκαστικά να πρέπει να εκπληρώσεις όλα αυτά τα κοινωνικά στερεότυπα που θεωρητικά δημιουργούν μια γυναικεία φιγούρα, χωρίς αναγκαστικά να λεπταίνεις τη φωνή σου, την κίνησή σου, τη φιγούρα σου, μπορείς να τα δεις όλα παντού. Προσπαθώ όταν ερμηνεύω την Holly, να μην ακούς μια ψεύτικη φωνή, να μην βλέπεις μια ψεύτικη φιγούρα, κάτι φτιαχτό, αλλά να πατάω σε χαρακτηριστικά που έχω ως Θέμης από τη φύση μου. Όποιος θέλει να το ονομάσει θηλυκότητα, ας το ονομάσει.

Πώς ολοκληρώνεται όλο αυτό που συζητάμε για τα φύλα, από τις άλλες δύο ηθοποιούς με την οποία μοιράζεσαι την σκηνή;

Οι «Δούλες» είναι ένα μεταθεατρικό έργο, με εγκιβωτισμένο θέατρο και διαδοχικές μεταμφιέσεις. Οι δούλες μεταμφιέζονται σε Κυρία με παρόμοιο τρόπο που μεταμφιέζομαι εγώ. Συμφωνήσαμε με την σκηνοθέτιδα να μην βάλω προσθετικά για να «δείξω γυναίκα», αλλά να χειριστούμε τα ίδια μέσα με τις δούλες. Απλώς, η δική μου μεταμφίεση ολοκληρώνεται, ενώ των δούλων διακόπτεται από την έλευση της Κυρίας.

Παράλληλα παίζεις στην παράσταση «Συμφορά από το πολύ μυαλό» σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων. Πες μας δυο λόγια για εκείνη τη δουλειά…

Είναι μια παράσταση με κυρίως νέους ηθοποιούς. Μιλάει για τον θρίαμβο της μετριότητας έναντι της αφοσίωσης. Είναι ένα κλασσικό ρωσικό έργο του Αλεξάντρ Γκριμπογέντοφ, και η παράσταση αυτή είναι η εναρκτήρια παραγωγή μιας καινούριας εποχής για το θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή και γι’ αυτό επιλέχτηκε το συγκεκριμένο έργο. Είχε πρωτοπαιχτεί το 1986 στα ξεκινήματα του θεάτρου και τον ρόλο που ερμηνεύω τον είχε ερμηνεύσει ένας αγαπημένος μου καθηγητής, ο Κωστής Φειρικίδης. Αυτός ο άνθρωπος είναι ο πρώτος που με ξεκλείδωσε, γιατί μου είπε ν’ αγαπήσω τη διαφορετικότητά μου.

Την τελευταία χρονιά, είχαμε έναν θλιβερό αριθμό γυναικοκτονιών στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο, δολοφονίες τρανς ατόμων αλλά και διαδηλώσεις για το θέμα των αμβλώσεων και της γυναικείας αυτοδιάθεσης. Πόσο σημαντικό θα θεωρούσες να περιλαμβάνεται η Σεξουαλική Αγωγή στα σχολικά προγράμματα;

Παρά πολύ σημαντικό. Βασικά, θεωρώ πιο απαραίτητη τη Σεξουαλική Αγωγή από τα Θρησκευτικά ας πούμε. Δεν μπορώ να καταλαμβάνω γιατί δεν το αντιλαμβάνονται. Η Ελλάδα είναι ακόμη πολύ συντηρητική σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας, αλλά δεν δέχομαι καμία χώρα να είναι πλέον συντηρητική σε αυτά τα θέματα, όταν ο κόσμος φιμώνει ανθρώπους και μυαλά. Είναι και πολύ σημαντικό αυτό το μάθημα γιατί, δυστυχώς, δεν συναντάς πολύ συχνά γονείς να συζητούν αυτά τα θέματα με τα παιδιά τους. Είναι καιρός να μπει αυτό το μάθημα στα σχολεία και να διδάσκεται από ειδικούς σε θέματα Ψυχολογίας. Η σεξουαλικότητα και η ταυτότητα φύλου, περιλαμβάνουν θέματα ψυχολογίας, αφού χρειάζεται να νιώσεις ασφάλεια για να εκφράσεις την ταυτότητά σου και ν’ αλληλεπιδράσεις με τους άλλους ανθρώπους, ώστε να επαναπροσδιοριστείς.

Για χρόνια βλέπαμε γκέι χαρακτήρες να εμφανίζονται ως καρικατούρες στην ελληνική τηλεόραση. Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται τώρα;

Ελευθερία λόγου κι ορατότητα. Να υπάρχει ορατότητα κι εντός κοινότητας, καθώς υπάρχει εσωτερικευμένη ομοφοβία ακόμη κι από γκέι άτομα. Χρειάζεται να προσλαμβάνουμε τις εικόνες χωρίς σχόλια και στερεότυπα. Δε χρειάζεται ούτε πουριτανισμός ούτε ν’ αποκρύπτουμε πράγματα.

Να χαλαρώσουμε τη συζήτηση. Ως ηθοποιός, ποιον αντρικό και ποιον γυναικείο ρόλο θα ήθελες να είχες ερμηνεύσει στην ελληνική τηλεόραση;

Ο ρόλος που με είχε σημαδεύσει κι έχει αποτελέσει υλικό στη δημιουργία της Holly είναι ο ρόλος που υποδύθηκε η αγαπημένη μου Μαρία Λεκάκη στους Στάβλους της Εριέτας Ζαΐμη, η Καίτη Κολεσίδου- Γκιούμπαλμπα. Η Μαρία Λεκάκη είναι και μια ηθοποιός που συνδεόμουν, βλέποντας τους τηλεοπτικούς της ρόλους, είναι υπέροχη σε ό,τι έκανε. Τώρα για αντρικό ρόλο, θα έλεγα αυτόν που έκανε ο Κωνσταντίνος Κάππας στη σειρά «Κλείσε τα μάτια» του Παπακαλιάτη, γιατί έδωσε το πρώτο γκέι φιλί στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης και μάλιστα με τον Χρήστο Λούλη.

Πες μου έναν συγγραφέα με τον οποίο συνδέεσαι…

Συνδέομαι περισσότερο μ’ έργα κι όχι με συγγραφείς. Με συγκινεί βαθύτατα η Σάρα Κέιν, γιατί εμπεριέχει έναν βασανισμό ψυχής πολύ κοντά σε αυτό που μπορεί να νιώσει ένα γκέι παιδί που μεγαλώνει στην επαρχία. Ένα έργο με το οποίο συνδέθηκα ήταν το «Shopping and Fucking» του Μαρκ Ρέβενχιλ, που ήταν και η διπλωματική μου στη σκηνοθεσία. Επίσης, το έργο «Άγγελοι στην Αμερική» του Τόνι Κούσνερ, θεωρώ ότι ένα από τα πιο συγκλονιστικά έργα της σύγχρονης δραματουργίας. Θυμάμαι συχνά μια ατάκα του έργου που λέει μια ζητιάνα, «Τώρα σου φαίνομαι εγώ τρελή, αλλά σε λίγο καιρό θα είναι όλοι τρελοί». Αυτή την ατάκα την βλέπω να βγαίνει στην πράξη, ιδίως σήμερα.

Τι πιστεύεις έχει φέρει η πανδημία στον ανθρώπινο παράγοντα;

Ο διχασμός είναι μια αισθητή συνέπεια της πανδημίας και νομίζω θα μείνει και μετά. Πιστεύω θ’ αποξενωθούμε ακόμη περισσότερο. Μπορεί να έχουμε κοντή μνήμη, αλλά το σώμα θυμάται περισσότερο από το μυαλό. Θα ήθελα η πανδημία να μας υπενθυμίσει ότι ήρθε να μας σταματήσει από κάτι που θέλουμε πολύ και να το διεκδικήσουμε μετά με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα.

Εσύ τι είναι αυτό που θες να ζήσεις με λαχτάρα;

Να πάω στα Όσκαρ! (σ.σ. γελάει). Θα σου πω, θα ήθελα να συμμετέχω σε μια δουλειά, π.χ. σε μια ταινία που θ’ ακουστεί για βραβείο σε κάποιο σημαντικό θεσμό. Αυτό είναι μια καλλιτεχνική φιλοδοξία που ελπίζω να γίνει πράξη. Σε προσωπικό επίπεδο, θα ήθελα πολύ να κάνω ένα παιδί και ν’ αφοσιωθώ σε αυτό.

Το θέατρο κατά πόσο έχει επηρεαστεί από την πανδημία;

Το θέατρο έχει επηρεαστεί ήδη από την πανδημία. Το κοινό βολεύτηκε στον καναπέ του και στην τηλεόραση και δε θα πάει εύκολα στο θέατρο. Όλοι μας βολευτήκαμε στην καραντίνα. Πιστεύω, όμως, ότι αν βγει και πάει να δει θέατρο, κι αν καταφέρει να συνδεθεί με μια παράσταση ή ένα έργο, θα του συμβεί κάτι μαγικό. Θυμάμαι μια παράσταση για τη διαφορετικότητα που κάναμε σε σχολεία. Σε όσα σχολεία πηγαίναμε και είχαν θεατρική αγωγή, τα παιδιά ήταν αλλιώς, είχαν πιο αναπτυγμένη ενσυναίσθηση. Πιστεύω πολύ στην αξία του θεάτρου ήδη από μικρή ηλικία, και τα οφέλη είναι πολλά και για το ενήλικο θεατρικό κοινό. Ας ξεβολευτούμε κι ας δούμε τον κόσμο διαφορετικά, γιατί έτσι θα δούμε και πράγματα για τον εαυτό μας που μπορεί να μην γνωρίζουμε.

Info:

Η παράσταση «Δούλες» του Ζενέ σε σκηνοθεσία Βάσιας Χρονοπούλου, παίζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15 στο Θέατρο Άλμα, για έξι ακόμη παραστάσεις. 

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη

Το κλασσικό έργο της αμερικανικής δραματουργίας Οι μάγισσες του Σάλεμ του Άρθουρ Μίλλερ ανεβάζουν η καλλιτεχνική εταιρεία ΜΥΘΩΔΙΑ σε συνεργασία με τα ΑΘΗΝΑΙΚΑ ΘΕΑΤΡΑ και την People Entertainment σε μια παράσταση αξιώσεων. Πρωταγωνιστές της παράστασης είναι οι Νικήτας Τσακίρογλου, Άκης Σακελλαρίου, Ρένια Λουιζίδου, Ιωάννα Παππά, Γιάννης Καλατζόπουλος, Μελίνα Βαμβακά και Γεράσιμος Σκαφίδας. Ένα έργο για το φανατισμό, τις προκαταλήψεις, τις ψευδείς διαδόσεις –που σήμερα θα μπορούσαμε να τα μεταφράσουμε ως fake news- και τα πάθη των απαίδευτων ανθρώπων. Πρόκειται για μια ιστορία φαινομενικά ξένη μα μπορεί να λειτουργήσει ως μεταφορά των όσων δούμε τα τελευταία χρόνια, όπου ο φανατισμός, η στρεβλή δικαιοσύνη, η μισαλλοδοξία και η αγανάκτηση του κόσμου από κοινωνικά ανισότιμες πολιτικές δίνουν και παίρνουν.

«Η Δοκιμασία» ή «Οι Μάγισσες του Σάλεμ» αποτελούν μια διαχρονική καταγγελία των δεισιδαιμονιών, των προκαταλήψεων και του φανατισμού. Ο Μίλερ μέσα από το έργο του κατακρίνει την καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών και εισάγει τον όρο «κυνήγι μαγισσών» στον 20ο αιώνα. Ο ίδιος εξηγεί: «Όταν η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη ο φόβος παίρνει υπόσταση. Οι άνθρωποι του Σάλεμ έβλεπαν τον εαυτό τους σαν κάτοχο μιας ανώτερης αλήθειας. Αν το φως αυτής της αλήθειας έσβηνε, πίστευαν πως θα ερχόταν η συντέλεια του κόσμου. Όταν έχετε έναν ιδεολογικό κόσμο που θεωρεί τον εαυτό του τόσο αγνό, είναι φυσικό να τείνετε προς τα άκρα». Ο Μίλερ ανέβασε το 1953 στο Μπρόντγουεϊ το έργο «The Crucible», κερδίζοντας βραβείο Tony. Στόχο είχε να καταγγείλει την αντικομμουνιστική υστερία που επικράτησε στις ΗΠΑ την εποχή του μακαρθισμού και οδήγησε στην φυσική και ηθική εξόντωση απλών πολιτών, ιδεολόγων και εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου. Το κείμενο αναφέρεται σε μια πραγματική ιστορία: στην δίκη των μαγισσών που έγινε στο χωριό Σάλεμ της Μασαχουσέτης το 1692. Πρόκειται ένα περιστατικό που οδήγησε στην καταδίκη και εκτέλεση 20 κατοίκων με την κατηγορία της μαγείας. Ο κεντρικός ήρωας Τζον Πρόκτορ, με αφορμή ένα προσωπικό σφάλμα – μια συζυγική απιστία – καθίσταται ύποπτος σ’ έναν κόσμο δογματικών. Υπόθεση: Το 1692 στο Σάλεμ, η Άμπιγκεϊλ, ερωτεύεται παράφορα έναν μεγαλύτερό της παντρεμένο άνδρα, τον Τζον Πρόκτορ. Εκείνος όμως την απορρίπτει και διαλέγει να μείνει στο πλάι της συζύγου του. Έτσι, εκείνη μαζί με άλλες κοπέλες του χωριού του κάνουν μάγια για να τον φέρουν πίσω. Οι κάτοικοι του Σάλεμ τις ανακαλύπτουν και οι γυναίκες κινδυνεύουν να θανατωθούν ως μάγισσες. Η Άμπιγκεϊλ κατηγορεί την σύζυγο του αγαπημένου της ως υποκινήτρια των μεταφυσικών πράξεων, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μία δίκη με καταστροφικές συνέπειες για όλους.

Η παράσταση

Ο Νικορέστης Χανιωτάκης μετράει ήδη στη φαρέτρα του μια σειρά από παραστάσεις που αγαπήθηκαν από το κοινό. Με τις Μάγισσες του Σάλεμ, νομίζω «ανεβαίνει επίπεδο», δουλεύοντας πάνω σ’ ένα πολύ απαιτητικό επίπεδο με προσοχή, σκηνοθετική καθαρότητα και χοροθεατρική μαεστρία. Ήδη από τις πρώτες σκηνές της παράστασης δίνεται το στίγμα της παράστασης, με τις «μάγισσες» να κάνουν την τελετή τους για να κερδίσουν την αγάπη των αντρών που επιθυμούν αλλά και να βλάψουν τις ερωτικές τους αντίζηλους. Άψογη η κίνηση της Αντιγόνης Γύρα, που αναπαριστά το νεανικό δαιμονισμό των τελετών στο δάσος, για τον οποίο θα κατηγορηθούν στη συνέχεια οι γυναικείοι χαρακτήρες του έργου.

Με το άνοιγμα της αυλαίας, δεσπόζει το υπερυψωμένο σταυροειδές σκηνικό της Αρετής Μουστάκα, που λειτουργεί άλλοτε ως δάπεδο, άλλοτε ως δικαστήριο κι άλλοτε ως τραπεζαρία. Εκτιμώ πάντα όταν το σκηνικό συνομιλεί δημιουργικά με τη δραματουργία και αποτελεί τη βάση της σκηνοθεσίας. Εντυπωσιακά και τα κοστούμια της Χριστίνας Πανοπούλου, με φανερή την κυριαρχία του μαύρου, δηλωτικού του ζοφερού σκότους που περιγράφεται στο έργο αλλά και της σκοτεινής θρησκευτικότητας που εκδηλώνεται. Περίτεχνα τα φορέματα που φοράει η πρωταγωνίστρια Ρένια Λουιζίδου, ενώ σε συνδυασμό με τα κεριά, τους φωτισμούς της Χριστίνας Θανάσουλας και τη μουσική του Γιάννη Μαθέ, δημιουργείται μια επιβλητική ατμόσφαιρα.

Ο θίασος της παράστασης δεν αργεί να «μαγεύσει» το κοινό, με την φιγούρα του Δικαστή Ντάνφορθ (Νικήτας Τσακίρογλου) και την Άμπιγκεϊλ να πρωτοστατούν. Η επιβλητική παρουσία του Νικήτα Τσακίρογλου στο φόντο της σκηνής, από το πρώτο λεπτό της παράστασης μέχρι το τέλος ως αφηγητή και με το μακρόχρονο δικαστήριο όπου δικάζει κι άρα έχει τον κυριότερο λόγο, είναι το μεγάλο ατού της παράστασης. Παρά τα επώνυμα ονόματα της διανομής, το βάρος της δραματουργίας, πέφτει πάνω στην Ιωάννα Παππά και τις νεαρές ηθοποιούς που υποδύονται τις «μάγισσες»: Κατερίνα Νικολοπούλου, Ισιδώρα Δωροπούλου, Μαρία Μοσχούρη, Αντουανέτα Παπαδοπούλου και Δανάη Ομορεγκιέ Νεάνθ. Με την έντονη και παραφυσικά φορτισμένη κίνηση, τον συντονισμό των σωμάτων τους σ’ ένα μεγαλύτερο πλέγμα, τη σύνδεσή τους με πρόσωπα σε θέση ισχύος και τις καθοριστικής σημασίας ομολογίες τους, αποτελούν τον πυρήνα του έργου. Η Ιωάννα Παππά με την πλούσια και πολυσυλλεκτική θεατρική της καριέρα, αποτελεί την ιδανική πρωταγωνίστρια για τις Μάγισσες του Σάλεμ, με τη χαρισματική κίνηση και τα εκφραστικά της μέσα. Ανακαλούμε δύο από τις σημαντικές της ερμηνείες σε προηγούμενες παραστάσεις, Οδός Πολυδούρη και Μιράντα, όπου η τεχνική ερμηνεία ήταν πιο έντονη. Ο ρόλος της Άμπιγκεϊλ ακροβατεί ανάμεσα στην ηθική και την ανηθικότητα, στο φως και το σκοτάδι, στον αγνό έρωτα και το ζοφερό σκοτάδι της ζήλιας.

Αξιοπρόσεκτη η ερμηνεία του Άκη Σακελλαρίου ως Τζον Πρόκτορ και η σκηνική του χημεία με την Παππά (Άμπιγκεϊλ), με την οποία είχαν συνεργαστεί και στις Βάκχες το καλοκαίρι που μας πέρασε (εκεί ως Διόνυσος και Τειρεσίας). Στις πρώτες του σκηνές ο Άκης Σακελλαρίου φαίνεται ιδιαίτερα δυνατός και κυριαρχικός, ενώ στην εξέλιξη της πλοκής κλονίζεται, αλλά δεν παραιτείται παρά την επικείμενη καταδίκη του. Τη σύζυγό του, Ελισάβετ Πρόκτορ, υποδύεται η Ρένια Λουιζίδου, η οποία, κατά τη γνώμη μου, είναι περισσότερο συναισθηματική και μονοδιάστατη από όσο απαιτεί ρόλος. Τον δικαστικό κύκλο συμπληρώνουν επιτυχώς ο Γιάννης Καλατζόπουλος, ο Γεράσιμος Σκαφίδας, η Μελίνα Βαμβακά κι ο Θώμας Γκάγκας.

Με δυο λόγια, η παράσταση Οι μάγισσες του Σάλεμ είναι μια εμπορική δουλειά που έχει να δώσει πολλά περισσότερο από τα «ονόματα» που πρωταγωνιστούν: μια μεγάλη δραματουργία και μια δυνατή αισθητική απόδοση αυτής. Ο Νικορέστης Χανιωτάκης, αυτή τη φορά κερδίζει το στοίχημα και σηκώνει το βάρος του έργου που ανέλαβε με αισθητική και σκηνοθετική σχολαστικότητα.

Υ.Γ. Παρά τα μέτρα του Covid, στη συγκεκριμένη παράσταση θα ήταν απαραίτητο το διάλειμμα τόσο για υποβοήθηση της δραματουργίας όσο και για αποσυμφόρηση του θιάσου και του κοινού. Είναι τόσο πυκνογραμμένο έργο που στέκεται αν όχι αδύνατο, πολύ δύσκολο να το παρακολουθήσεις για 2 ώρες και 15 λεπτά αδιάλειπτα.

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη

Εδώ και μερικές εβδομάδες παρουσιάζεται το πρώτο θεατρικό έργο της αναγνωρισμένης ηθοποιού Ηρώς Μπέζου.

Η ηθοποιός που το καλοκαίρι ξεχώρισε ως Ιώ στην sold-out παράσταση Προμηθέας Δεσμώτης σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη συστήνει μια νέα της ιδιότητα στο θεατρόφιλο κοινό, αυτή της συγγραφέως και σκηνοθέτιδος. Την παράσταση Ναυαγοί συνσκηνοθετεί με τον Γιάννη Παπαδόπουλο, ενώ βρίσκει ιδανικό «σπίτι» στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, χώρο με ιστορική ταυτότητα ανάδειξης νεοελληνικών έργων. Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Γιάννος Περλέγκας, Μιχάλης Τιτόπουλος και Σοφία Κόκκαλη.

Υπόθεση: Ένας νεαρός δημοσιογράφος επισκέπτεται το απομονωμένο σπίτι ενός καταξιωμένου συγγραφέα με σκοπό να του πάρει συνέντευξη. Σύντομα οι δύο άνδρες αντιλαμβάνονται ότι έχουν ασκήσει καθοριστική επίδραση ο ένας στην ζωή του άλλου. Στο σπίτι όμως δεν είναι μόνοι. Μαζί με τον οικοδεσπότη ζει και η ανήλικη κόρη του. Ο έρωτας ανάμεσα στον νέο και το κορίτσι γεννήθηκε πολύ πριν γνωριστούν και οι τρεις ήρωες θα βρεθούν σε ένα χρωματιστό λούνα παρκ με τις ίδιες τους τις λέξεις για παιχνίδια. Σημείωμα της Ηρώς Μπέζου: «Γράφουμε ένα έργο για τα λόγια, που δεν αρκούν, κι όμως μόνο τα λόγια έχουμε. Λέξεις πάνω σε χαρτί, λέξεις στον αέρα. Τρεις άνθρωποι-άλλωστε πάντα τρεις είναι οι άνθρωποι-παλεύουν να κοιταχτούν, να αγαπήσουν, να «βγουν στην ζωή». Η μοναξιά τους είναι η γέφυρα που τους ενώνει. Τι άλλο; Ένα παιχνίδι με χαρτιά, ένα ποτήρι κρασί. Μια παιδική ζωγραφιά.» .

Οι Ναυαγοί είναι ένα σύγχρονο μονόπρακτο έργο τριών χαρακτήρων που διαδραματίζεται σ’ ένα απομονωμένο σπίτι. Μια συνέντευξη που τελικά δε γίνεται, γίνεται η αφορμή για μια σειρά από αποκαλύψεις, που δίνουν τον χαρακτήρα του έργου. Το πρώτο μέρος του είχε μια τρόπον τινά πιντερική γραφή, ενώ με την είσοδο της κόρης, αλλάζει η δυναμική των χαρακτήρων και γίνεται πιο συγκινησιακό. Ως πρωτόλειο είναι μια πολύ δυνατή και ενδιαφέρουσα πρώτη, με ολοκληρωμένους χαρακτήρες και πυκνογραμμένη πλοκή. Ως θεατή με κέρδισε το σκηνικό αποτέλεσμα, ως δραματολόγος θα ήθελα λίγη παραπάνω επιμέλεια στις μεταβάσεις των σκηνών, ώστε να ρέει περισσότερο, και από ένα σημείο και μετά δεν είναι καθαρό το ύφος της γραφής. Ας πούμε, το τέλος του έργου θα μπορούσε να ήταν λίγο πιο σύντομα ώστε ν’ αφήνεται ανοιχτό στο θεατή και να τονώσει τον συναισθηματισμό που ήταν διάχυτος από τη μέση του έργου. Άψογη δουλειά έγινε στην κατασκευή των χαρακτήρων και με μαεστρία ξεδιπλωνόνται πτυχές τους που δίνουν βάθος στις μεταξύ τους σχέσεις.

Η παράσταση

Η Ηρώ Μπέζου κι ο Γιάννης Παπαδόπουλος δημιούργησαν μια φαινομενικά απλή παράσταση που αναδεικνύει το κείμενο και βασίζεται πάνω στους ταλαντούχους ηθοποιούς της. Είναι αισθητό πως η παράσταση είναι προϊόν μιας επιτυχημένης και δεμένης θεατρικής ομάδας. Η χημεία των ηθοποιών επί σκηνής είναι εμφανέστατη κι απολαυστική. Ο Γιάννος Περλέγκας κι ο Μιχάλης Τιτόπουλος το καλοκαίρι έπαιξαν μαζί στο Γάλα, αίμα που είχαμε ξεχωρίσει στη Μικρή Επίδαυρο κι είχε σκηνοθετήσει ο Περλέγκας. Η Σοφία Κόκκαλη είχε δώσει μια εξαιρετική ερμηνεία στο Σχολείο Γυναικών του Μολιέρου, παράσταση που σκηνοθέτησε ο Έκτορας Λυγίζος στην Πειραιώς 260. Οι τρεις τους είναι η χαρά του θεατή, τρεις πολύ δυνατά ερμηνευτικά ηθοποιοί που μπορούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το παράλογο, στο δραματικό και το κωμικό. Υποδύονται τρεις ήρωες που είναι βαθιά μόνοι, αισθανόμενοι ένα κοινωνικό άγχος και με την εκκεντρικότητά τους ζητούν την προσοχή, την αποδοχή και την αγάπη των άλλων.

Το Υπόγειο του Τέχνης, μετατρέπεται σ’ ένα «κουνημένα» ρεαλιστικό σκηνικό (κοστούμια – σκηνικά: Εύα Γουλάκου), που φωτίζεται εξαιρετικά από τον Τάσο Παλαιορούτα. Ξαφνιάζει η ηχητική επιλογή ν’ απουσιάζει η μουσική από την παράσταση, αλλά είναι κι αυτό ένα στοιχείο της ταυτότητάς της. Σε αυτό το σκηνικό περιβάλλον με το τραπέζι τους καναπέδες, την πολυθρόνα, το ζωγραφιστό πορτραίτο –αναπαριστά μια γυναικεία φυσιογνωμία, ενδεχομένως της νεκρής συζύγου του συγγραφέα- την κουζίνα και τον επιλεκτικά στρωμένου δαπέδου, οι ηθοποιοί δρουν.

Οι ηθοποιοί της παράστασης παίρνουν πάνω τους το έργο και αναδεικνύουν τους πολυεπίπεδους χαρακτήρες με τις δεινές ερμηνείες τους. Ο Γιάννος Περλέγκας στον κεντρικό ρόλο του συγγραφέα δίνει μια πολυσχιδή ερμηνεία με φλεγματώδες χιούμορ και διακυμάνσεις. Ο Μιχάλης Τιτόπουλος υποδύεται τον δημοσιογράφο που δρα ως καταλύτης στο έργο, αφού η δική του άφιξη πυροδοτεί την έκρηξη πατέρα-κόρης, φωτίζει πτυχές των χαρακτήρων που δε θα γινόντουσαν αλλιώς αντιληπτές και συνδέεται με την σεξουαλική αφύπνισης της έφηβης (σχεδόν ενήλικης) κόρης. Είναι πολύ συγκινητικός και νομίζω δίνει την πιο ώριμη και ολοκληρωμένη ερμηνεία της ως τώρα καριέρας του.

Θα σταθούμε όμως στη Σοφία Κόκκαλη, που ξεχωρίζει άμα τη εμφανίσει με το μπρίο, την σκηνική της ενέργεια, την ερμηνευτική της τεχνική που θυμίζει Θέατρο του Παραλόγου. Ο τρόπος που εκφέρει το κείμενο αρχικά φαίνεται ως καρικατούρα και περισσότερο τεχνική ερμηνεία, όμως σύντομα κερδίζει το θεατή και δίνει μια σπάνια ερμηνεία ταυτόχρονα συναισθηματική και τεχνικά δουλεμένη, που κατορθώνει ν’ αναδείξει όλα τα επίπεδα του αντικειμενικά δύσκολου ρόλου της. Αναλογιζόμενος την καριέρα της Κόκκαλη, τόσο την κινηματογραφική (Μικρά Αγγλία, Electra του Πέτρου Σεβαστίκογλου, το Digger που θα είναι η φετινή μας εκπροσώπηση στα Όσκαρ αλλά και τη Σελήνη, 66 ερωτήσεις που είδαμε πρόσφατα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου) όσο και τη θεατρική (Πίστη, Αγάπη, Ελπίδα σε σκηνοθεσία Ακύλλα Καραζήση, Αντιγόνη της Κιτσοπούλου, Σώσε, Σχολείο Γυναικών σε σκηνοθεσία Ε. Λυγίζου, κ.ά.), σκέφτομαι πως έχει αποδείξει πως δεν είναι καθόλου τυχαία η πορεία της και η προτίμησή της από σπουδαίους καλλιτέχνες. Μπορεί άνετα να είναι η επόμενη μεγάλη μας πρωταγωνίστρια σε όποιο μέσο επιλέξει και το άστρο είναι ικανό να υπερβεί τα σύνορα της Ελλάδας. Δώστε της χώρο και θα λάμψει, δώστε της ρόλους και θα κεντήσει.

Συμπερασματικά, η παράσταση Ναυαγοί της Ηρώς Μπέζου είναι μια παράσταση-πρόταση από το Θέατρο Τέχνης που αξίζει να της δώσουμε προσοχή τόσο για την δημιουργό του όσο και για την ομάδα των συγκεκριμένων ηθοποιών. Θα περάσετε καλά και θ’ αγαπήσετε ξανά την καθαρότητα και την απλότητα του καλού θεάτρου.

Info:

Η παράσταση Ναυαγοί σε σκηνοθεσία Ηρώς Μπέζου και Γιάννη Παπαδόπουλου παίζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης και διαρκεί σχεδόν 2 ώρες.

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη 

Εδώ και μερικές εβδομάδες παρουσιάζεται στο Εθνικό η πολυαναμενόμενη παράσταση της Ελένης Ευθυμίου «Φουέντε Οβεχούνα».

Η παράσταση παίζεται από Τετάρτη έως Κυριακή στην Κεντρική Σκηνή του Τσίλλερ, σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ (Solo Teatro). Η Ελένη Ευθυμίου -μ’ εμβληματικές παραστάσεις στο ενεργητικό της- δημιούργησε μια εντυπωσιακή παράσταση με πολυσυλλεκτικό θίασο σε μορφή ensemble, συγκινητική απλότητα, λυρικότητα και λαμβάνει σχεδόν επική διάσταση. Για την ιστορία, στη χώρα μας, το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1959 σε σκηνοθεσία Μάνου Κατράκη και στη συνέχεια το 1977 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, ενώ η προηγούμενη φορά που παίχτηκε τοΦουέντε Οβεχούνα   στο Εθνικό, ήταν πριν από 4 δεκαετίες, το 1990, σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη/μετάφραση Ανδρέα Παναγόπουλου στο Ηρώδειο (θερινή παραγωγή).

Το έργο

Υπόθεση: Η άφιξη του Διοικητή Φερνάν Γκόμεθ στο μέχρι τότε ήσυχο χωριό Φουέντε Οβεχούνα αναστατώνει τη ζωή των κατοίκων καθώς η αυταρχικότητα και η βαναυσότητά του ξεπερνούν τα όρια. Ο Γκόμεθ αντιμετωπίζει όλες τις γυναίκες του χωριού σαν κτήμα του, θεωρώντας ότι έχει απόλυτη κυριαρχία πάνω τους και τιμωρεί ανελέητα όποιον προσπαθεί να τον σταματήσει. Ανάμεσα στις κοπέλες που θέλει να κατακτήσει είναι και η νεαρή Λαουρένθια, κόρη του δημάρχου του χωριού. Με τη βοήθεια του Φροντόσο που είναι ερωτευμένος μαζί της, η Λαουρένθια καταφέρνει να γλυτώσει, αλλά οι ερωτικές επιθέσεις του Διοικητή δεν σταματούν. Η εγκληματική συμπεριφορά του θα εξαντλήσει την ανοχή των κατοίκων που συνειδητοποιούν πως μόνο ενωμένοι μπορούν να διεκδικήσουν το δίκιο τους. Με μοχλό την προσβολή της γυναικείας τιμής, η εξέγερση των χωρικών ξεσπάει. Ενωμένοι σαν ένας άνθρωπος, θα σκοτώσουν τον τυραννικό διοικητή και θα αποκαταστήσουν την ηθική και τη δικαιοσύνη στο χωριό τους. Ο τύραννος θα βρει τον θάνατο όχι από ένα πρόσωπο αλλά από ολόκληρη τη Φουέντε Οβεχούνα.

Το Φουέντε Οβεχούνα είναι αντιπροσωπευτικό έργο του Ισπανικού Μπαρόκ, του λεγόμενου Χρυσού Αιώνα. Έργο γραμμένο το 1614, αποτελεί ως σήμερα το δημοφιλέστερο έργο του Λόπε δε Βέγα. Είναι βασισμένο σ’ ένα ιστορικό γεγονός που μας σώζεται από διάφορες πηγές: Τη νύχτα της 22ας Απριλίου 1476, στο χωριό Φουέντε Οβεχούνα  των περίπου χιλίων κατοίκων στην ισπανική επαρχία της Κόρδοβας (Ανδαλουσία), οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και σκότωσαν τον διοικητή τους Φερνάν Γκόμεθ δε Γκουθμάν, υπαρχηγό του ιπποτικού θρησκευτικού τάγματος της Καλατράβα. Ο τίτλος του έργου σημαίνει Προβατοπηγή και μπορεί να ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως.

Ο ισπανικός κώδικας της τιμής

Η τιμή (στα ισπανικά honor) ήταν μια ιδιότητα που είχαν μόνο οι ευγενείς. Οι άλλες κοινωνικές τάξεις (πλούσιοι αστοί, πλούσιοι και φτωχοί αγρότες, τεχνίτες κ.ά.) δεν είχαν τιμή ούτε και μπορούσαν να την αποκτήσουν. Μπορούσαν ν’ αποκτήσουν μόνο υπόληψη. Η λέξη, αν και ομόρριζη με τη λέξη τιμή, διαφέρει ωστόσο ριζικά ως προς τη σημασία: η τιμή υπήρχε εκ γενετής, την υπόληψη την αποκτούσες ανάλογα με τη γνώμη των άλλων για εσένα. (Σημείωμα της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ στο πρόγραμμα της παράστασης). Απώλεια της τιμής ίσον θάνατος. Για ν’ αποκατασταθεί η απώλεια της τιμής, έπρεπε να υπάρξει εκδίκηση.

Η παράσταση

Η Ελένη Ευθυμίου καταθέτει μια αξιοπρόσεκτη πρόταση σε μια σχετικά αδύναμη θεατρική σεζόν. Επέλεξε ν’ ανεβάσει ένα σχεδόν ξεχασμένο έργο με μεγάλο και ετερόκλιτο θίασο, μια πρωτότυπη μετάφραση σε ρίμα από τη Μαρία Χατζηεμμανουήλ και μάλιστα με μια θεματολογία που ταιριάζει γάντι στην τρέχουσα κατάσταση. Για να γίνουμε περισσότερο συγκεκριμένοι, στη Φουέντε Οβενούχα έρχεται να εγκατασταθεί ένας φαύλος διοικητής που εκμαυλίζει νεαρές χωριοτοπούλες (κοπέλες που δεν έχουν τιμή βάσει του ηθικού κανόνα της εποχής), ασελγώντας σε αυτές και αδιαφορώντας για το αν ήταν παντρεμένες ή λογοδοσμένες. Ουσιαστικά, έχουμε μια ξεκάθαρη κατάχρηση εξουσίας και σεξουαλική βία, που συνδέεται με την κρατική ανηθικότητα, από άντρα στην εξουσία σε μια gender bias κοινωνία. Και ναι, δεν μπορούμε να μην σκεφτούμε όλες αυτές τις εξομολογήσεις γυναικών κι αντρών ηθοποιών για σεξουαλική ή λεκτική βία από πρόσωπα σε θέση ισχύος τα τελευταία δύο χρόνια (όχι ότι είναι κάτι καινούργιο ή περιορισμένο στον καλλιτεχνικό χώρο).

Γιατί ν’ ανέβει τώρα το Φουέντε Οβεχούνα  ; Γιατί αποδεικνύεται ίσως πιο έντονα από ποτέ πως τα μεγάλα κλασσικά έργα παραμένουν επίκαιρα και διαχρονικά. Γιατί έχουμε ανάγκη από λυρικότητα, κοινωνικό προβληματισμό και θετικά ηθικά πρότυπα. Στη Φουέντε Οβενούχα, ένα ολόκληρο χωριό αποκτά ενσυναίσθηση και την εφαρμόζει στην πράξη, συσπειρώνεται, αυτοδικεί εναντίον του βιαστή διοικητή και παρά την επίπονη σωματικά και ψυχικά ανάκριση, δε λυγίζει, δεν σκύβει το κεφάλι, δεν υποχωρεί. Το ισπανικό μπαρόκ είναι ένα θέατρο για μεγάλα πάθη, ένα θέατρο όπου τα συναισθήματα φτάνουν στ’ άκρα, όπου η ηθική είναι εκεί χωρίς να γίνεται διδακτικό θέατρο. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει πιο καθαρό συγκινητικό θέατρο από το ισπανικό θέατρο και θα μπορούσε να έχει μια πιο σταθερή σχέση στην εγχώρια σκηνή. Το ελληνικό και το ισπανικό θέατρο θα μπορούσαν να είναι ξαδέρφια από την ίδια μάνα.

Ο θίασος της Φουέντε Οβενούχα είναι διαρκώς παρών και συγκινητικά διαθέσιμος, σ’ ένα κείμενο μ’ έμμετρη απόδοση και μουσικοκινητικότητα, ως ensemble. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Λαουρένθια συναντάμε τη δημοφιλή ηθοποιό Βασιλική Τρουφάκου, ενώ δίπλα της εμφανίζεται ως Φροντόσο ο διαρκώς ανερχόμενος Δημήτρης Κίτσος (μέσα στην εβδομάδα τον είδαμε πρωταγωνιστή στην ταινία Dog, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Η Τρουφάκου έχει μια δυνατή στιγμή μετά την πρόδηλη κακοποίησή της από τον Φερνάν Γκόμεθ, και την παρείσφρηση της στο συμβούλιο των αντρών για να διεκδικήσει την ηθική της δικαίωση ενάντια στη φαυλότητα και στην εγκληματική σεξουαλικότητα του διοικητή τους. Τον πατέρα της, Εστέμπαν υποδύεται εξαιρετικά ο Νίκος Χατζόπουλος.

Έχει γίνει τόσο καλή δουλειά στη διανομή και στη δημιουργία συλλογικής ατμόσφαιρας στην παράσταση, που θα ήταν δύσκολο να σχολιάσουμε επί μέρους όλους τους ηθοποιούς. Θα ήθελα εκτός των πρωταγωνιστών, να σταθώ στην παρωδιακή απόδοση της βασιλείας, με τις σπαρταριστές ερμηνείες των Μπάμπη Γαλιατσάτου και Μαρίας Γεωργιάδου, που αποτελεί ιδεολογικό σχόλιο. Με την γελοία βασιλεία από τη μία, και την ανήθικη διοίκηση από την άλλη, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την αυτοδικία και την ανάδειξη της κοινωνικής αλληλεγγύης σ’ ένα χωριό που αναδεικνύει την ανθρωπιά και την αγάπη για τον πλησίον. Θετικά βλέπουμε και την παρουσία της Λωξάνδρας Λούκας, την πρώτης επαγγελματίας ηθοποιού με Σύνδρομο Down και μάλιστα σε κρατική σκηνή, που ευελπιστούμε ν’ ανοίξει έναν μακρύ και πολυσυλλεκτικό δρόμο, όπου θα έχει τη δυνατότητα να κάνει θέατρο οποιοσδήποτε το επιθυμεί ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή κατάστασης.

Στο εικαστικό κομμάτι, δεσπόζει το εύχρηστο σκηνικό της Ζωής Μολυβδά – Φαμέλη, ανάγλυφο της ισπανικής υπαίθρου. Πάντα καλόγουστα και δραματουργικά διαβασμένα τα κοστούμια του Άγγελου Μέντη. Θα τα ήθελα λίγο περισσότερα ποτισμένα από τον μόχθο των ηρώων, με τις βαριές ή βρόμικες εργασίες τους κι όχι τόσο καθαρά και τακτοποιημένα. Η μουσική σύνθεση του Λευτέρη Βενιάδη κουμπώνει με την ρίμα της μετάφρασης και δίνουν μαζί την ταυτότητα της δραματουργίας παράστασης.

Βγαίνοντας από το θέατρο, ένιωθα μια βαθιά συγκίνηση που ήμουν κοινωνός της Φουέντε Οβενούχα και αισιόδοξος για το μέλλον του Εθνικού Θεάτρου με τη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση/εποχή. Οι παραστάσεις της Ελένης Ευθυμίου έχουν το μεγάλο προσόν να ανατείνουν ψυχικά το θεατή και να του προσφέρουν απλόχερα εικόνες στις οποίες ο κάθε θεατής μπορεί να βρει τον εαυτό του κάπου. Δεν υπάρχει καμία ένσταση, η Φουέντε Οβενούχα και το Ισπανικό Μπαρόκ καλώς ήρθαν ξανά και οφείλουν να έχουν μια ξεχωριστή θέση στο θεατρικό γίγνεσθαι. Και ναι, τέτοιες παραστάσεις χρειάζονται οι κρατικές μας σκηνές, για να μας θυμίζουν πως μπορεί το θέατρο να είναι ζωή και όνειρο.

Υ.Γ.

Δεν είναι τυχαίο ότι το Φουέντε Οβενούχα έχει ανέβει μέχρι στιγμής από το Εθνικό και το Κ.Θ.Β.Ε., δηλαδή θεατρικούς οργανισμούς που έχουν σταθερές θέσεις δραματολόγων και την πρακτική δυνατότητα πολυάριθμου θιάσου.

Διαβάστε επίσης:

Νίκος Χατζόπουλος: «Να Αφήσουν Ήσυχο Το Θέατρο!»

Βασιλική Τρουφάκου:«Είμαστε Μια Γενιά Που Θα Γεράσει Πριν Ενηλικιωθεί»

Το διασημότερο έργο του Ζαν Ζενέ ανεβάζει η Βάσια Χρονοπούλου στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Άλμα.

Η παράσταση Δούλες σε μετάφραση Βάσιας Χρονοπούλου και Ντένιας Στασινοπούλου παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Άλμα κι έρχεται να συμπληρώσει μια μακρά παράδοση ανεβασμάτων του έργου στη χώρα μας. Παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 23 Φεβρουαρίου του 1968 από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Δημήτρη Χατζημάρκου (μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη) με τις Εκάλη Σώκου, Ρένη Πιττακή και Μαρία Γεωργίου. Τα πιο πρόσφατα περιλαμβάνουν σκηνοθέτες όπως την Έφη Μουρίκη (Θέατρο Αρμένη, 2011), τον Bruce Myers (Εθνικό Θέατρο, 2015), τους Μαριάννα Κάλμπαρη-Βασίλη Μαυρογεωργίου (Θέατρο Τέχνης, 2018) και τον Τσέζαρις Γκραουζίνις (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2018). Κι όμως, είναι ένα έργο που ενώ μετρά μια πλούσια παραστασιογραφία, συνεχίζει να είναι ελκυστικό και ανοιχτό σε σκηνοθετικές προσεγγίσεις.

Το έργο

Το έργο Les Bonnes (Δούλες) παραστάθηκε για πρώτη φορά το 1947 (Theatre de l’ Athenee, σκηνοθεσία Λουί Ζεβέ) και παρά την αποδοχή του κοινού, έκανε τους κριτικούς να μιλούν για ένα νέο θεατρικό στυλ. Εντάσσεται στο πολυσυλλεκτικό θέατρο του Παραλόγου, ενώ είναι πλούσιο σε συμβολισμούς. Ο Ζενέ εμπνεύστηκε από την πραγματική ιστορία δύο αδερφών, των Κριστίν και Λέα Παπέν, οι οποίες καταδικάστηκαν τον Φεβρουάριο του 1933 για τον θάνατο της κυρία τους και της κόρης της. Ο κύριος Λανσελέν είχε πάει σ’ ένα επίσημο δείπνο και περίμενε τη σύζυγο και την κόρη τους. Όταν είδε ότι αργούσαν γύρισε σπίτι μαζί με την αστυνομία, και το θέαμα που αντίκρισαν ήταν σοκαριστικό: η σύζυγος κι η κόρη βρίσκονταν νεκρές με βγαλμένα μάτια, ενώ οι δύο υπηρέτριες βρίσκονταν ξαπλωμένες γυμνές στο κρεβάτι τους με αναμμένα τα κεριά. Δεν αρνήθηκαν την ενοχή τους και είχαν μια προκλητική ψυχραιμία που σχολιάστηκε έντονα από τον Τύπο της εποχής.

Ο Ζενέ φαίνεται πως μελέτησε καλά την υπόθεση από τις εφημερίδες, αφού τότε ήταν στη μόδα να γίνονται πρωτοσελίδα και μεγάλα αφιερώματα για τους εγκληματίες, αποκτώντας σχεδόν μια ηρωική διάσταση. Ο συγγραφέας έγραψε το έργο του όντας στη φυλακή και με τη βασική σκηνική οδηγία, να παρασταθεί από έφηβα αγόρια –παρόλο που αποτελείται από 3 γυναικείους χαρακτήρες- δίνοντας μια παρενδυτική κατεύθυνση σε μια ενδεχόμενη παράσταση. Στο έργο του η Κλαιρ κι Σολάνζ Λεμερσιέ, εναλλάσσουν ρόλους, γίνονται η μία η άλλη ή υποδύονται την Κυρία τους, σ’ ένα ατέρμονο θέατρο εν θεάτρω. Καταλήγουν να δηλητηριάσουν τους εαυτούς τους, σε μια ανατροπή της πραγματικής ιστορίας. Ο Ζενέ ξεκαθαρίζει πως δεν είναι ένα έργο για τα δικαιώματα των υπηρετών ενάντια στους κυρίους τους, αλλά μια αλληγορική ιστορία. Πέραν του ιδίου, έχουν ασχοληθεί με την ιστορία των Παπέν ο Ζαν Πολ Σαρτρ κι ο Λακάν, ενώ έχουν γίνει τραγούδια και κινηματογραφικές ταινίες.

Υπόθεση: Μια νύχτα φαντασιώσεων και ψευδαισθήσεων, ανάμεσα σε λουλούδια, φορέματα, παγιέτες και γούνες… Οι αδερφές Λεμερσιέ, οι υπηρέτριες, όπως κάθε βράδυ, όταν μένουν μόνες μιμούνται την Κυρία τους με τη δούλα της. Κάθε βράδυ…Ένα παιχνίδι, μια «τελετή» που οδηγεί στο «θάνατο» της Κυρίας και στη μεγαλειώδη κυριαρχία της Δούλας. Τι γίνεται, όμως, όταν η ονειροφαντασία του φόνου γίνεται πραγματική επιθυμία και προσχέδιο για ένα έγκλημα;

Η παράσταση

Η Βάσια Χρονοπούλου επέλεξε να ανεβάσει το έργο όχι μ’ έναν αμιγή θίασο βασισμένο στο φύλο όπως συνηθίζεται, αλλά με δύο γυναίκες ηθοποιούς και τη γνωστή drag persona Holly Grace (Θέμης Θεοχάρογλου). Η παρουσία της Holly Grace δεν είναι απλώς μια επιλογή στη διανομή, αλλά μια δυναμική επιλογή στη δραματουργία της παράστασης, απόλυτα συνυφασμένη με την τεχνική της μεταμφίεσης, αγαπημένο leitmotif του Ζενέ. Τι θέλω να πω: δεν εμφανίζεται «ντυμένη» Κυρία, στο τέλος του έργου όπως υποδεικνύεται από το έργο, αλλά από την έναρξη της παράστασης, εμφανίζεται ως μη δρον σκηνικό πρόσωπο, ως ημίγυμνο αγόρι, που προετοιμάζεται για την drag πτυχή του, μακιγιάζεται, βάφεται, χτενίζει την περούκα της, ντύνεται, γυαλίζει τις γόβες της, στα πλαίσια μιας ελκυστικής ιεροτελεστίας.

Αυτή η επιλογή είναι και το ατού της παράστασης, αφού τροφοδοτεί το διάλογο για την σεξουαλική αυτοδιάθεση, την αμφισβήτηση των αυστηρά δομημένων κοινωνικών φύλων βάσει των βιολογικών, ενισχύει την θεατρικότητα και τη μεταδραματικότητα του έργου, προσθέτει άλλη μια μεταμφίεση, σ’ ένα σερί ανταλλαγής ταυτοτήτων. Ενώ λοιπόν, οι δύο γυναίκες της διανομής εναλλάσσουν τους γυναικείους ρόλους του τριαδικού μοντέλου εγκληματικότητας κι αγιοσύνης, μια τρίτη γυναικεία παρουσία, διαμορφώνεται μπροστά μας. Ο Θέμης διαθέτει ένα σώμα σχεδόν εφηβικό, που πλησιάζει τα πρότυπα του Ζενέ, ενώ ως Holly Grace, λάμπει και ξεχωρίζει για την ευγένειά της, όπως μαρτυρά και το όνομά της. Ας θυμηθούμε ότι η βιογραφία του Ζενέ από τον Σαρτρ λεγόταν «Άγιος αμαρτωλός».

Τις δύο υπηρέτριες υποδύονται ηΝτένια Στασινοπούλου (συνυπογράφει τη μετάφραση μαζί με την σκηνοθέτιδα) κι ηΙωάννα Λέκκα. Η Ντένια Στασινοπούλου υποδύεται την Σολάνζ (που υποδύεται την Κλαιρ), με την ανάλογη δουλικότητα και παθητικότητα που υποτάσσει ο ρόλος και μ’ ένα ενδιαφέρον κρεσέντο στο τέλος. Η Ιωάννα Λέκκα ήταν ίσως αρκετά συγκινησιακή ως Κυρία (που την υποδύεται η Κλαιρ), αλλά με υπέροχη εκφορά λόγου.

Το σκηνικό του Γιάννη Αρβανιτίδη είναι μια τεράστια γκαρνταρόμπα και παραπέμπει σε βεστιάριο θεάτρου, με κοστούμια, ψηλοτάκουνα, γούνες, κοσμήματα και περούκες. Εξαιρετικής ποιότητας και αισθητικής –δείχνουν πολυτελή χωρίς απαραίτητα να είναι- τα κοστούμια της Βάσιας Χρονοπούλου, που δένουν με το σκηνικό. Οι ηθοποιοί καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης ενδύονται και μακιγιάρονται σ’ ένα σερί μεταμφιέσεων και ψευδαισθήσεων. Ακροβατώντας ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην ψευδαίσθηση, στην καθημερινότητα και στο θέατρο, στις ιδιότητες της υπηρέτριας και της κυρίας, στη ζωή και στο θάνατο, δεν σταματούν ποτέ να μεταμφιέζονται και να υποκρίνονται πως είναι κάτι άλλο από αυτό που είναι, πως είναι αυτό που φαίνονται.

Συνολικά, η παράσταση Δούλες της Βάσιας Χρονοπούλου είναι μια καλαίσθητη και έμμετρη παράσταση, που πέραν από κάποιες ερμηνευτικές ενστάσεις μας, υποστηρίζει την ύπαρξη της και φαίνεται πως έχει διαβάσει καλά τον Ζενέ.

Διαβάστε επίσης: 

Η Ιωάννα Λέκκα Και Η Ντένια Στασινοπούλου Γίνονται Οι Δούλες Του Ζενέ Και Μιλούν Στο Texnes-Plus

Αυτό το διάστημα, παρουσιάζεται στο Φουαγιέ του ΚΘΒΕ η παράσταση «Πουπουλένιος» σε σκηνοθεσία Μ. Ανδρέου.

Ο γνώριμος πια, για τις ποιοτικές και σκηνοθετικά ενδιαφέρουσες παραστάσεις σύγχρονου ρεπερτορίου, χώρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ) φιλοξενεί μέχρι την Κυριακή 14 Νοεμβρίου την παράσταση Πουπουλένιος του Martin McDonagh. Η παράσταση είχε κάνει πρεμιέρα δωρεάν προβολής στις 8/5/2021 μέσω Vimeo, ενώ φυσική πρεμιέρα είχε την Παρασκευή 22/10/2011. Το έργο που έγινε ευρέως γνωστό στο αθηναϊκό κοινό μέσα από την παράσταση του Μαρκουλάκη τις σεζόν 2013-2015, παρουσιάζεται για πρώτη φορά από κρατική σκηνή, και μάλιστα είναι το πρώτο έργο του McDonagh που κάνει κάτι ανάλογο.

Το έργο

Ο Martin McDonagh είναι ένας από τους πιο επιτυχημένους Βρετανούς συγγραφείς τα τελευταία είκοσι χρόνια, με διαδοχικές βραβεύσεις, δεκάδες μεταφράσεις και παρουσία σε θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση και ραδιόφωνο. Έχει κερδίσει τέσσερα βραβεία Tony, συμπεριλαμβανομένου αυτού για το καλύτερο έργο, το 1998. Ο Πουπουλένιος (The Pillowman) ανέβηκε από το Royal National Theatre τον Νοέμβριο του 2003. Τα περισσότερα έργα του συγγραφέα εκτυλίσσονται στα δυτικά της Ιρλανδίας, συνδυάζοντας τις επαρχιακές εικόνες και μια εκτοπισμένη αστική ευαισθησία σε μια βίαιη αλλά και κωμική πτυχή. Στη χώρα μας, έχει παρουσιαστεί τη σεζόν 2011-2012 στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από τον Βασίλη Μαυρογεωργίου σε μετάφραση Δημήτρη Κιούση (διανομή: Γ.Βαλαής, Θ. Δόβρης, Σ. Ράδης, Μ. Φωτόπουλος) και τη διετία 2013-2015 στο Θέατρο Αθηνών από τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη (διανομή: Κ. Μαρκουλάκης, Ν. Κουρής, Οδ. Παπασπηλιόπουλος. Γ. Πυρπασόπουλος). Η τελευταία είχε παρουσιαστεί στη Θεσσαλονίκη την άνοιξη του 2015, στο Αριστοτέλειον, δηλαδή ακριβώς πίσω από το ΕΜΣ όπου παρουσιάζεται φέτος η παράσταση της Μ. Ανδρέου.

Υπόθεση: Γραμμένος το 2003 απ’ το «ατίθασο παιδί» του βρετανικού θεάτρου, «ο Πουπουλένιος», είναι μια καθηλωτική μαύρη κωμωδία. Σε ένα απροσδιόριστο ολοκληρωτικό κράτος, ένας συγγραφέας κι ο νοητικά στερημένος αδερφός του, ανακρίνονται από δύο αστυνομικούς, καθώς οι σκοτεινές ιστορίες που γράφει ο πρώτος, παρουσιάζουν ομοιότητες με μια σειρά φόνων παιδιών. Ένας λαβύρινθος αφηγήσεων, όπου πραγματικότητα και ψευδαίσθηση, παρόν και παρελθόν συγχέονται σ΄ ένα περίπλοκο, συναρπαστικό και τρομακτικό παραμύθι για τη ζωή, την τέχνη, την πολιτική, την κοινωνία, τη βία και τη δημιουργικότητα. 

Η παράσταση

Η Μαίρη Ανδρέου καταθέτει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και άρτια δουλεμένη παράσταση-πρόταση για τα πολιτιστικά δεδομένα της συμπρωτεύουσας. Τη μετάφραση του έργου υπογράφει η Χριστίνα Μπάμπου-Παγκουρέλη. Με βασική σκηνική επιλογή, τη διχοτόμηση του σκηνικού χώρου, το τραπέζι που είναι ταυτόχρονα ο χώρος της ανάκρισης και το κελί των αδερφών Κατούριαν, ατμοσφαιρικούς φωτισμούς και τις ζωγραφισμένες μάσκες, συνθέτει μια παράσταση με καθαρή αισθητική που ακροβατεί ανάμεσα στην σκληρότητα και στο παραμυθιακό στοιχείο. Πέραν από την σκηνοθεσία, η Ανδρέου δημιούργησε τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης(!). Από τ’ ατού της παράστασης είναι οι χρωματισμένες στο χέρι μάσκες που θυμίζουν ταυτόχρονα, εμφάνιση ληστών, νεκρικά προσωπεία και παιδικούς ήρωες. Φορώντας τες, οι ηθοποιοί ακροβατούν ανάμεσα στην σκληρό ρεαλισμό του έργου και στον μυθοπλαστικό κόσμο του Κατούριαν.

Στο πρώτο μέρος της παράστασης Πουπουλένιος, κατά την ανάκριση του Κατούριαν, βλέπουμε τον Μίσαλ έγκλειστο στο κελί. Ολόκληρη η σκηνή έχει έναν αξιοζήλευτο ρυθμό, που εμπλουτίζεται από τη ζωντανή μουσική του Γιάννη Τσεμπερλίδη, ο οποίος κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Παρακολουθώντας την παράσταση είχα συνεχώς την αίσθηση πως τρώω γροθιά στο στομάχι, χωρίς να είναι μια in-yer-face παράσταση ή να ξεφεύγει σε ερμηνευτικούς εντυπωσιασμούς ο θίασος. Η σκηνοθέτιδα αντιμετώπισε με ψυχραιμία ένα έργο με χαρακτήρες που φαίνεται να χάνουν συχνά την ψυχραιμία τους, δίνοντας χώρο στον κάθε ηθοποιό να αναδείξει τον πολυσύνθετο χαρακτήρα του και να τον εντάξει σε μια διαυγή συνθήκη.

Ο Γιάννης Τσεμπερλίδης πρωταγωνιστεί ως Κατούριαν Κατούριαν, τον συγγραφέα παιδικών παραμυθιών που κρατείται ως βασικός ύποπτος για τον θάνατο τριών παιδιών με ακραίους τρόπους, εντοπισμένοι στις ιστορίες του. Ο ηθοποιός (απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ) δίνει μια αξιοπρόσεκτη και λεπτομερειακώς δουλεμένη ερμηνεία σ’ έναν απαιτητικό ρόλο, προσθέτοντας μια σημαντική στιγμή στο βιογραφικό του και στο ρεπερτόριο του ΚΘΒΕ. Είναι τόσο μέσα στη συνθήκη και στο περιβάλλον του έργου, που από ατάκα σε ατάκα, δίνει και μια νέα πτυχή του χαρακτήρα του, χτίζοντας υποδειγματικά την ερμηνεία του. Μοιράζεται την «ευθύνη», με τον γνώριμο πλέον πρωταγωνιστή του ΚΘΒΕ Χρίστο Στυλιανού, που υποδύεται τον Μίσαλ, έναν άντρα με νοητική υστέρηση και μαγεμένο από τα παραμύθια του αδερφό του. Ο Στυλιανού δίνει ένα ρεσιτάλ στην απόδοση του νοητικά υστερικού χαρακτήρα του, με φυσικά δουλεμένη κίνηση, ακόμη και στις σκηνές όπου δεν είναι δρον πρόσωπο. Μπορούμε με σιγουριά να υποστηρίξουμε πως είναι το δυνατό χαρτί του Κρατικού, και μαζί με τον Τσεμπερλίδη είναι ένα από τα καλύτερα πρωταγωνιστικά ζευγάρια του πρώτου μισού της σεζόν.

Τον θίασο συμπληρώνουν ο Γρηγόρης Παπαδόπουλος (Άριελ) κι ο σπουδαίος Σπύρος Σαραφιανός (Τουπόλσκι). Οι δύο ηθοποιοί υποδύονται τον καλό και τον κακό αστυνομικό, προσπαθώντας να εξιχνιάσουν την υπόθεση και ν’ αποδείξουν την ενοχή των αδερφών Κατούριαν. Η σκηνοθεσία της παράστασης υποδεικνύει την ταυτόχρονη παρουσία των τεσσάρων ηθοποιών, πότε στο επίκεντρο και πότε περιμετρικά της σκηνής, δημιουργώντας μια παράσταση-δωματίου ασφυκτικά οριοθετημένη. Μια προσθήκη της παράστασης, σε σχέση με τα προηγούμενη ελληνικά ανεβάσματα του Πουπουλένιου, είναι η παρουσία της Φιγκυράν (Πράσινο κοριτσάκι), του τρίτου θύματος του Μίσαλ. Η Ευαγγελίνα Καρυοφύλλη εμφανίζεται στην σκηνή στο τέλος της παράστασης, λειτουργώντας ως «λυτρωτής» του δράματος, και δίνοντας μια χρωματιστή πινελιά στο αυστηρό ανακριτικό περιβάλλον. Άλλη μια εύστοχη αισθητική επιλογή της Ανδρέου, είναι η χρωματική σύνδεση του κοριτσιού με τη φόρμα του Μίσαλ, αφού το αγαπημένο του παραμύθι ήταν το «Πράσινο Γουρουνάκι».

Τα τελευταία χρόνια, είναι αισθητό το άνοιγμα του ΚΘΒΕ σ’ ένα πιο νεανικό και ανήσυχο κοινό, με παραστάσεις που ξεφεύγουν από τα τετριμμένα και ήδη δοκιμασμένα πλαίσια με παραστάσεις όπως το Festen του Γιάννη Παρασκευόπουλου (2017), τα Ορφανά του Τάκη Τζαμαργιά (2018) και τον Ελέφα του Γιάννη Λεοντάρη στη Μονή Λαζαριστών (2019). Δεν είναι τυχαίο ότι οι παραστάσεις του Φουαγιέ, σημειώνουν σε μικρό χρονικό διάστημα sold out για το σύνολο της θεατρικής σεζόν. Προσωπικά, πριν από κάθε μου ταξίδι στη Θεσσαλονίκη κοιτάζω πρώτα τι παράσταση παίζεται στο Φουαγιέ κι ύστερα κλείνω το υπόλοιπο πρόγραμμά μου.

Η παράσταση Πουπουλένιος της Μαίρης Ανδρέου είναι μια must-see παράσταση –για μένα η καλύτερη πενταετίας για τη Θεσσαλονίκη- κι ένα ορόσημο στην παραστασιολογία του αγαπημένου McDonagh στη χώρα μας. Είναι μια από εκείνες τις «μικρές» παραστάσεις (αφού παρουσιάζεται για μικρό αριθμό παραστάσεων σε μικρή αίθουσα) που είναι ικανές να προκαλέσουν μεγάλες συγκινήσεις.

Info:

Η παράσταση είναι κατάλληλη για θεατές άνω των 16 ετών.

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη

Την Πέμπτη 21 Οκτωβρίου έκανε πρεμιέρα η –αναβλημένη- παράσταση «Η νύχτα της ιγκουάνα» στο θέατρο Πορεία.

Το σχεδόν άγνωστο -στο εγχώριο θεατρικό κοινό- έργο κανονικά ήταν ν’ ανέβει την άνοιξη του 2020 αλλά λόγω της πανδημίας κατόρθωσε τώρα να δει το φως της σκηνής. Η σκηνοθέτης της παράστασης Μαρία Μαγκανάρη που μετράει ήδη μια δεκαετία στον χώρο, υπογράφει και τη μετάφραση του κειμένου. Το τρίπρακτο έργο του Tennessee Williams συμπυκνώνει σε μια παράσταση 100’ (χωρίς διάλειμμα), αναδεικνύοντας την μεξικανική κουλτούρα του έργου και αξιοποιώντας τους συμβολισμούς και τις σεξουαλικές προεκτάσεις που αυτό παίρνει. Στην σκηνή βλέπουμε τους ηθοποιούς: Μαρία Κεχαγιόγλου, Ιωάννη Παπαζήση, Σύρμω Κεκέ, Γιώργο Μπινιάρη, Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Πέτρο Μάλαμα και Βίκυ Κατσίκα.

Υπόθεση: Σ' έναν απομακρυσμένο λόφο κάπου στο Μεξικό, το ξενοδοχείο της υπερσεξουαλικής Μαξίν,“Costa Verde”, θα γίνει το καταφύγιο κάποιων περιπλανώμενων ψυχών: ενός αποσχηματισμένου ιερέα -νυν ξεναγού- και μιας ζωγράφου που συνοδεύει τον υπέργηρο ποιητή παππού της. Για λιγότερο από εικοσιτέσσερις ώρες παρακολουθούμε τους ήρωες του έργου να έρχονται αντιμέτωποι με τα ζωτικά τους ψεύδη σχετικά με τη Ζωή, τη Θρησκεία, την Αγάπη, ενώ παράλληλα προσπαθούν να βρουν παρηγοριά στην “καλοσύνη των ξένων”. Έργο γραμμένο το 1961, «Η Νύχτα της Ιγκουάνα» θεωρείται το τελευταίο μεγάλο έργο του Tennessee Williams. Κατά κάποιον τρόπο αποτελεί έναν λαμπρό και θλιμμένο επίλογο, καθώς συνοψίζει τους χαρακτήρες και τις αγαπημένες θεματικές όλου του έργου του: μοναξιά και πρόσκαιρες συνευρέσεις, καταπιεσμένη σεξουαλικότητα και ενοχές, αμαρτία και Θεός, το δίπολο σώμα- ψυχή, η μνήμη που βασανίζει, τα παιδικά τραύματα και οι ψυχικές ασθένειες, ο κοινωνικός κανιβαλισμός, οι εξαρτήσεις.

Η νύχτα της ιγκουάνα στη χώρα μας

Το «προβληματικό» έργο του Williams, Η νύχτα της ιγκούανα έχει παρουσιαστεί ελάχιστα στη χώρα μας, ακολουθώντας μια ίσως παραγνωρισμένη πορεία. Στην Αθήνα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1964 από τον Κάρολο Κουν και το Θέατρο Τέχνης, τρία μόλις χρόνια από την πρεμιέρα του έργου στο Broadway. Από κρατική σκηνή, το μοναδικό ανέβασμα ήταν το 1991 (40 παραστάσεις, 17.131 θεατές) σε σκηνοθεσία Ανδρέα Βουτσινά για το ΚΘΒΕ (μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης) με τους Φιλαρέτη Κομνηνού, Νίκο Σεργιανόπουλο, Σοφία Φιλιππίδου, Λυδία Φωτοπούλου, Κώστα Ματσακά, Ιεροκλή Μιχαηλίδη, Θοδωρή Αθερίδη κ.ά.. Το πιο πρόσφατο ανέβασμα του έργου έγινε από την Εταιρεία Θεάτρου Υπερίων και τον Αλέξανδρο Κοέν, στο Θέατρο Αργώ (μετάφραση: Αλέξανδρος Κοέν) το 2012 με πρωταγωνιστές τους Κερασία Σαμαρά, Βασίλη Μπισμπίκη, Νεκταρία Γιαννουδάκη, Νίκο Κάπιο, Ιωάννα Αγγελίδη και Εύη Νταλούκα. Ο μεταφραστής- σκηνοθέτης Κοέν έχει δείξει ένα παραγωγικό ενδιαφέρον για το ανέβασμα παραγνωρισμένων έργων των μεγάλων συγγραφέων, αφού είχε ανεβάσει και το Όχι γι αηδόνια του Williams, στο μοναδικό του ανέβασμα στη χώρα μας. Το συγκεκριμένο έργο, είχε επισημάνει όταν ήταν εν ζωή ο συγγραφέας να μην παρασταθεί για μισό αιώνα, όπως κι έγινε, αφού πρώτη φορά ανέβηκε στην Αμερική το 1999. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο Η νύχτα της ιγκουάνα κυκλοφορεί μόνο στη μετάφραση του Ερρίκου Μπελιέ (Ηριδανός, 2008), που δεν έχει δοκιμαστεί σκηνικά έως τώρα.

Η παράσταση 

Η Μαρία Μαγκανάρη ήταν μια έκπληξη στο ρεπερτόριο του Πορεία, όπως έκπληξη ήταν κι η επιλογή ενός άγνωστου και για πολλούς αδύναμου θεατρικού έργου του Tennessee Williams (προσωπικό μου αγαπημένο). Μετέφρασε και φαίνεται πως μελέτησε πολύ το έργο και ειδικότερα τους χαρακτήρες και το πολιτισμικό τους πλαίσιο, ανεβάζοντας μια παράσταση που αναδεικνύει την μεξικανική κουλτούρα, χαρακτήρες στο μεταίχμιο πραγματικότητας και φαντασίας, υπερσεξουαλικούς και σε συμφωνία με τους φόβους τους. Στη διασκευή της περιορίζει την πλοκή του έργου σε 8 πρόσωπα και… 3 στοιχεία, υποδυόμενα από 7 ηθοποιούς. Να αναφέρουμε πως η επόμενη δουλειά της σκηνοθέτιδος θα είναι ο Ματωμένος Γάμος στο Εθνικό Θέατρο μέσα στη σεζόν.

Τα σκηνικά της Τίνας Τζόκα μας μεταφέρουν στο Costa Verde, το ετεροτοπικό ξενοδοχείο στο Μεξικό. Πάγκοι, αιώρα, νεκρικές μεξικανικές μάσκες, λουλούδια, φολκλόρ στοιχεία. Χωρίς να έχουμε κάποιο βαρύ πλαστικό σκηνικό, δινόταν μια καθαρή εικόνα του σκηνικού περιβάλλοντος του έργου.

Η σκηνοθέτης δούλεψε με πολύ διεισδυτική ματιά πάνω στη δραματουργία, δίνοντας βάση στο κείμενο και στο πολιτισμικό του πλαίσιο. Αφήνοντας στο φαντασιακό του κοινού, την ιγκουάνα, δίνει χώρο στην άγρια σεξουαλικότητα, τις κοινωνικές ετερότητες και στη μεταφυσική διάσταση του έργου. Σε διάφορες σκηνές της παράστασης, βάζει εμβόλιμες «μεταφυσικές εικόνες», με τα Στοιχειά, τους νεκρούς των ηρώων. Οι εικόνες που συνέθεσε αξιοποίησαν τις σκηνικές οδηγίες του συγγραφέα, και τις εσωτερικές πληγές των ηρώων, θυμίζοντας τους συμβολικούς πίνακες του Gauguin (βλέπε τον «Manao Tupapau/Πνεύμα του νεκρού», πίνακας του 1892). Τα γυμνά σώματα που αφήνονται στο θάνατο με την ίδια παθητικότητα που αφήνονται στην ηδονή, επιστρέφουν στη ζωηρή φαντασία των χαρακτήρων και δίνονται ως σκηνικές εικόνες στο θεατή.

Ο θίασος

Στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Μαξίν Φωλκ, συναντάμε την Μαρία Κεχαγιόγλου. Η έμπειρη ηθοποιός υποδύεται την μεσήλικα και αισθησιακή ιδιοκτήτρια του Costa Verde, με μια έντονη σκηνική ενέργεια και μια αμφίεση που παραπέμπει σε γυναίκα του δρόμου. Αφήνεται στα πάθη και στις επιθυμίες της, ενώ την βλέπουμε να ερωτοτροπεί τόσο με τον Σάννον όσο και με τους εργάτες της. Τον Σάννον ερμηνεύει ο Ιωάννης Παπαζήσης, δίνοντας έμφαση στο μετέωρο συναισθηματικό του υπόβαθρο. Η ηθοποιός που ξεχωρίσαμε στην παράσταση είναι η Σύρμω Κεκέ, ερμηνεύοντας τη Χάννα, μια γεροντοκόρη με ευαισθησία και λυρισμό. Ο ρόλος της Χάννα εντάσσεται σ’ εκείνους τους Tennessee που προτιμούν τη μαγεία από το ρεαλισμό, που αντιστέκονται στις σαρκικές απολαύσεις εξαιτίας των υψηλών τους ιδανικών. Η μη ολοκληρωμένη ερωτική της σχέση με τον Σάννον φέρνει στο νου, το αντίστοιχο ειδύλλιο στο επιτυχημένο έργο Καλοκαίρι και Καταχνιά. Πλάι της, ο Γιώργος Μπινιάρης υποδύεται εξαιρετικά τον γέρο ποιητή Τζόναθαν Κρόφιθ. Τέλος, συμπληρώνουν ιδανικά για τη συνθήκη της παράστασης τη διανομή, η Δήμητρα Βλαγκοπούλου, η Βίκυ Κατσίκα κι ο Πέτρος Μάλαμας.

Επιλογικά, η παράσταση της Μαρίας Μαγκανάρη είχε στη διάθεσή της ένα αναγνωρισμένο αλλά με αρκετές χωλότητες θεατρικό έργο και δημιούργησε μια παράσταση 1μιση ώρας που έρεε με φυσικότητα ακόμη κι όταν αναπαριστούσε μεταφυσικές ή ονειρικές εικόνες. Αξίζουν εύσημα στην σκηνοθέτιδα και μόνο για την επιλογή του έργου, που διαφοροποιείται από τη μακρά παράδοση ανεβασμάτων Γυάλινου Κόσμου και Λεωφορείο ο Πόθος. Χωρίς να είναι μια παράσταση αξιώσεων, αναδεικνύει το κείμενο που έχει στα χέρια της, και καταθέτει μια καθαρή αισθητική πρόταση που όσο μακρινή κι αν φαίνεται (Μεξικό τη δεκαετία του ’40), άλλο τόσο κοντινή μπορεί να είναι, ειδικά στο κομμάτι της σεξουαλικής αποπλάνησης ανηλίκου από τον Σάννον.

Info:

Η παράσταση θα παίζεται μέχρι 28 Νοεμβρίου Τετάρτη με Κυριακή στο Θέατρο Πορεία.

Υ.Γ.

Βλέπουμε με θετικό μάτι, πως όλοι οι συντελεστές στο τεχνικό-δημιουργικό κομμάτι είναι γυναίκες και μάλιστα σε μια επιχορηγούμενη παράσταση από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Το περασμένο σαββατοκύριακο παρουσιάστηκε επεισοδιακά η πολυαναμενόμενη παράσταση του Οιδίποδα από την Σαουμπίνε. 

Από τον Αναστάση Πινακουλάκη

 Η διάσημη παράσταση «Κομμάτια μιας γυναίκας» που μεταφέρθηκε και στο σινεμά είναι μια παραγωγή του πολωνικού θέατρου TR Warszawa.

Το σενάριο της παράστασης «Κομμάτια μιας γυναίκας» (Pieces of a woman) υπογράφει η Kata Wéber, ενώ σκηνοθετεί ο (σύζυγός της) Kornél Mundruczó. Ο σκηνοθέτης είναι παλιός γνώριμος του Φεστιβάλ Αθηνών, αφού το 2018 είχε παρουσιάσει την καθηλωτική παράσταση Απομίμηση ζωής. Το καλλιτεχνικό ζευγάρι πέραν του θεάτρου έχει επιδείξει σημαντικό έργο και στο σινεμά: White God (2014), Jupiter’s Moon (2017). Η κινηματογραφική μεταφορά του Pieces of a woman έκανε ντεμπούτο στο προηγούμενο Φεστιβάλ της Βενετίας, όπου η πρωταγωνίστρια Vanessa Kirby πήρε το βραβείο της κριτικής επιτροπής για την Καλύτερη Γυναικεία Ερμηνεία. Η ηθοποιός απέσπασε κι υποψηφιότητα για το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου, το οποίο έχασε από την Frances McDormand για το Nomadland.

Υπόθεση: Η 30χρονη Μάγια αποφασίζει να γεννήσει κατ’ οίκον το μωρό της έχοντας καλέσει μια ειδικευμένη μαία. Η αλλαγή μαίας τελευταία στιγμή, οι αναπάντεχες επιπλοκές και η μη έγκαιρη προσέλευση στο νοσοκομείο κόστιζαν τη ζωή του νεογνού της. Από εκείνη την στιγμή νιώθει τη ζωή της κενή, δυσκολεύεται να διαχειριστεί το πένθος της κι ως αποτέλεσμα αρχίζει να απομακρύνεται από τον Lars, το σύζυγό της, ο οποίος καταφεύγει στις εξαρτήσεις. Ο οικογενειακός της περίγυρος προσπαθεί τύποις να την στηρίξει, ενώ την συμβουλεύουν να κινηθεί νομικά εναντίον της μαίας. Τι θα επιλέξει να κάνει; Πως θα ξαναφτιάξει τη ζωή της; Μια δραματουργία άκρως ρεαλιστική βασισμένη στο τραυματικό βίωμα της συγγραφέως που το αναπλάθει θεατρικά.

Η παράσταση

Παρακολουθήσαμε την τελευταία παράσταση του έργου στην Πειραιώς 260, το Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου. Ο Ούγγρος Mundruczó και το πολωνικό θέατρο TR Warszawa δημιούργησαν μια παράσταση νεο-νατουραλιστική ως προς το σκηνικό και με ρεαλισμό στην υποκριτική, ενώ το πρώτο μέρος (35’) ήταν κινηματογραφικό με μεταδραματικά χαρακτηριστικά. Ο θίασος της παράστασης είναι εξαιρετικός στην απόδοση των χαρακτήρων και του περιβάλλοντος που εκπροσωπούν: Dobromir Dymecki, Monika Frajczyk, Magdalena Kuta, Sebastian Pawlak, Marta Ścisłowicz, Justyna Wasilewska, Agnieszka Żulewska. Να ξεκινήσουμε ξεκαθαρίζοντας πως η θεατρική παράσταση παρόλο που είναι του ίδιου δημιουργού, διαφέρει αισθητά από την κινηματογραφική ταινία ως προς την πλοκή. Η βασικότερη διαφορά είναι ότι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία της ταινίας είναι η δίκη της μαίας, ενώ στο θεατρικό η Μάγια αποφασίζει να μην ασκήσει καν αγωγή στη μαία, για τους λόγους που υποστηρίζει και στην κατάθεσή της, πως μια αγωγή δε θα φέρει πίσω το παιδί της. Έπειτα, το θεατρικό παράλληλα με τη διαχείριση του πένθους, θίγει με πολύ ενδιαφέρον και ρεαλιστικό τρόπο οικογενειακά ζητήματα, όπως την αντιζηλία των δύο αδερφών, τις οικονομικές διαφορές, την απουσία του πατέρα (πέθανε σ’ εργατικό ατύχημα), την φιλοχρηματία του Λαρς. Ουσιαστικά, η παράσταση χωρίζεται σε δύο μέρη, το κινηματογραφικό που δείχνει τον τοκετό της Μάγια, διάρκειας 35 λεπτών και το θεατρικό που λαμβάνει χώρα στο σπίτι της μητέρας της, διάρκειας 90 λεπτών.

Όταν ξεκινάει η παράσταση, βλέπουμε ένα «κλειστό» χώρο, με κουρτίνα τον προτζέκτορα προβολών, όπου βλέπουμε σε ζουμ καρέ-καρέ τον τοκετό. Σε σημεία, ηθοποιοί βγαίνουν από το πλάνο κι εμφανίζονται μπροστά από το πανί, συνομιλώντας με το πλάνο, δίνοντας μια μεταδραματική διάσταση στο θέαμα. Η δράση λαμβάνει χώρα πίσω από το πανί και προβάλλεται σε αυτό (κάμερα: Łukasz Jara, Łukasz Winkowski) με τη διαμεσολάβηση του φακού. Με αυτή την τακτική, εστιάζουμε πάνω στα πρόσωπα και τ’ αντικείμενα της σκηνής, ενώ έχουμε μια συναισθηματική απόσταση ως θεατές που δεν θα είχαμε αν βλέπαμε απευθείας τους ηθοποιούς. Μια διαφορά (για όσους έχουν δει την ταινία) είναι ότι εδώ η Άννα (μαία) συμβουλεύει εξαρχής το ζευγάρι να μεταφερθούν στο νοσοκομείο, αλλά η έλλειψη συγκεκριμένων εξετάσεων στέκεται εμπόδιο. Σκοτάδι, ήχος σειρήνας και μπλε-κόκκινο φως πάνω στους θεατές (όπως στο τέλος του Οιδίποδα του Όστερμαγιερ).

Το δεύτερο –και μεγαλύτερο- μέρος της παράστασης, έχει παντελής έλλειψη του κινηματογράφου και ακολουθεί μια ρεαλιστική υποκριτική γραμμή. Με μετατροπή του σκηνικού (Monika Pormale) μεταφερόμαστε στο σπίτι της μητέρας της Μάγια. Ένα οικογενειακό τραπέζι όπου είναι καλεσμένοι η Μάγια κι ο Λαρς, η αδερφή της με το σύζυγό του και η Σουζάνα, η ξαδέρφη της. Με πρόφαση το γεύμα, η μητέρα της προσπαθεί να την πείσει να ασκήσει νομική αγωγή προς τη μαία, με τη βοήθεια της Σουζάνα που έχει τελειώσει νομικά. Οικογενειακές διενέξεις, αναμνήσεις από το παρελθόν, η παρενόχληση της Σουζάνα από τον Λαρς, μια κρυμμένη αρρώστια και οικονομικές διαφορές περιπλέκουν την ευχάριστη οικογενειακή θαλπωρή.

Σε αυτό το πολύ συγκεκριμένο και καθαρό σκηνικό, σφύζουν οι αναφορές στη ζωή και στο θάνατο. Καταρχάς, έχουμε συχνές αναφορές στο θάνατο του πατέρα και την οικονομική εκμετάλλευση αυτού από τη χήρα του και στο θάνατο του νεογνού της Μάγια. Η Μάγια δυσκολεύεται να ξεχάσει το τραγικό γεγονός, και διεκδικεί το δικαίωμα ν’ αγαπά το νεκρό παιδί της. Στη συνέχεια, παντού στο σκηνικό υπάρχουν απολιθωμένα ζώα, αγαπημένα αντικείμενα της μητέρας, δηλαδή ταριχευμένα σώματα αληθινών ζώων που είναι ορατά χωρίς να έχουν ζωτικά όργανα, δηλαδή ζωή. Μάλιστα, η Μάγια φέρνει δώρο στη μητέρα της έναν σκαντζόχοιρο μινιατούρα που βγάζει φως. Υπάρχουν επίσης γλάστρες με φυτά, σκηνικό αντικείμενο που κυριαρχεί περισσότερο στην κινηματογραφική εκδοχή του έργου. Σε αντιδιαστολή έρχεται η ηρωινομανία του Λαρς, που συνάδει με τη ναρκωμένη ερωτική του σχέση με τη Μάγια. Η μητέρα της Μάγια έχει υιοθετήσει μια νέα ασχολία, το «home staging» -όπως το αποκαλεί- όπου αναδιαμορφώνει ένα σπίτι και του δίνει προσωπικότητα. Αυτό ελπίζει να κάνει και με τις κόρες της, αλλά φαίνεται πως κάθε προσπάθεια πέφτει στο κενό.

Συμπερασματικά, το Κομμάτια μιας γυναίκας των Wéber-Mundruczó από το θέατρο TR Warszawa είναι μια από τις καλύτερες προτάσεις του ξένου ρεπερτορίου του Φεστιβάλ Αθηνών και ξεχωρίζει για τη δυναμική της απλότητας και του ρεαλισμού στην υποκριτική και για το πολύ ευαίσθητο κι όχι τόσο θεατρικό θέμα του. Πρόκειται για μια δουλειά που προσδίδει στη φυσιογνωμία της Πειραιώς 260 και νομίζω το πολωνικό θέατρο κλείνει ραντεβού για κάποια επόμενη διοργάνωση.

Υ.Γ. Ένα σχόλιο γύρω από την παραγωγή του Φεστιβάλ αφορά την χρήση των υπέρτιτλων. Στην παράσταση Κομμάτια μιας γυναίκας (Κτίριο Η) ήταν με άψογη εφαρμογή σε κεντρική θέση πάνω από την σκηνή με αποτέλεσμα την απρόσκοπτη κι ευχάριστη παρακολούθηση της παράστασης. Στο Sun and Sea (Κτίριο Δ), λόγω της κατοπτικής διάταξης της performance είχαμε παντελής απουσία υπέρτιτλων κι ως υποκατάστατο το έντυπο λιμπρέτο στ’ αγγλικά, που απ’ όσο αντιλήφθηκα δυσχέρανε τη θέαση για την πλειοψηφία του κοινού αφού ήταν σχεδόν αδύνατο να διαβάζουν στο σκοτάδι και μάλιστα στ’ αγγλικά ταυτόχρονα με την όπερα. Στον Οιδίποδα (Επίδαυρος) υπήρχαν υπέρτιτλοι στις γνώριμες πλάγιες θέσεις και υπότιτλοι πάνω στον πάγκο του σκηνικού. Ως θεατής του Άνω Διαζώματος είχα μεγάλη δυσκολία στην παρακολούθηση γιατί η γραμματοσειρά στο σκηνικό ήταν μικρότερη και συχνά καλυπτόταν από τους καμέραμεν. Από τις τρεις παραπάνω περιπτώσεις προτείνω να έχουμε τη διαχείριση της παράστασης Κομμάτια μιας γυναίκας τουλάχιστον στις ξενόγλωσσες παραγωγές.

Τον προηγούμενο μήνα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη το νέο έργο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.

«Το σπίτι με τα φίδια» είναι ένα από τα τέσσερα έργα που γράφτηκαν από Έλληνα συγγραφέα με δραματουργική βάση μια αρχαιοελληνική τραγωδία ως ανάθεση του Φεστιβάλ Αθηνών και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Νεφέλη στη νέα θεατρική σειρά «Contemporary Ancients». Ο αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας (Λα Πουπέ, Μεταμφίεση, Κέικ κ.ά) ανέλαβε να γράψει ένα σύγχρονο έργο με αφορμή το όχι και τόσο συχνά παιγμένο δράμα Τραχίνιες του Σοφοκλή. Μπορεί να μην παίζεται τόσο συχνά, αλλά πραγματεύεται έναν πολύ γνωστό μύθο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τον θάνατο του ημίθεου Ηρακλή από το μανδύα που έλαβε από τη ζηλόφθονα γυναίκα του Δηιάνειρα, ποτισμένο από το δηλητήριο που έλαβε από τον Κένταυρο Νέσσο.

Η κυκλοφορία του έργου συνδυάστηκε όμως όλα τα έργα της σειράς από το πρώτο του ανέβασμα στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου. Συγκεκριμένα, η παράσταση Το σπίτι με τα φίδια σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη παρουσιάστηκε στις 9 και 10 Ιουλίου στη Μικρή Επίδαυρο. Τη διανομή της παράστασης αποτελούσαν οι ηθοποιοί: Αλεξία Καλτσίκη, Ράνια Οικονομίδου, Αριέττα Μουτούση, Μάρω Παπαδοπούλου, Ηρώ Πεκτέση, Μιχαήλ Ταμπακάκης, Αλέξανδρος Μανωλίδης.

Υπόθεση Σοφοκλή:

Η Δηιάνειρα περιμένει στην Τραχίνα μαζί με τον γιο της Ύλλο την επιστροφή του Ηρακλή, που βρίσκεται σε ξένα μέρη δεκαπέντε μήνες τώρα. Έρχεται ο κήρυκας Λίχας φέρνοντας σκλάβες και το μήνυμα ότι ο άνδρας της θα γυρίσει γρήγορα. Μία όμως από τις αιχμάλωτες, η Ιόλη, έχει κατακτήσει την καρδιά του Ηρακλή. Αυτό προκαλεί θλίψη στη Δηιάνειρα και αποφασίζει να χρησιμοποιήσει ένα ερωτικό φίλτρο, που της είχε δώσει ο Κένταυρος Νέσσος, για να ξανακερδίσει την αγάπη του Ηρακλή. Με αυτό ποτίζει ένα μανδύα και του στέλνει με τον Λίχα ως δώρο. Το φίλτρο όμως είναι ποτισμένο με το φοβερό φαρμάκι της Λερναίας Ύδρας και αργά πια η Δηιάνειρα ανακαλύπτει ότι το μαλλί που χρησιμοποίησε για να αλείψει το ρούχο, διαλύθηκε στο φως. Τότε έρχεται ο Ύλλος και της αφηγείται ότι μόλις ο πατέρας του φόρεσε τον μανδύα, προσβλήθηκε από φρικτούς πόνους. Τον φέρνουν ετοιμοθάνατο στην Τραχίνα. Η Δηιάνειρα σιωπηλά αποχωρεί και η τροφός λίγο αργότερα περιγράφει την αυτοκτονία της. Ύστερα από αυτό μεταφέρουν σε φορείο, εξαθλιωμένο από τον πόνο, τον Ηρακλή. Ξεσπά σε θρήνους, ζητά να εκδικηθεί τη γυναίκα του, αλλά όταν μαθαίνει από το γιο του την αλήθεια, δέχεται τη μοίρα του και δίνει στον Ύλλο οδηγίες, να ετοιμάσει την ταφική πυρά στην Οίτη και να παντρευτεί την Ιόλη.

Υπόθεση Το σπίτι με τα φίδια:

Η δράση του έργου λαμβάνει χώρα στα τέλη της δεκαετίας του ’70, στον κήπο μιας έπαυλης έξω από την Τραχίνα, μια μικρή πόλη κάπου στη Φθιώτιδα. Η Διάνα μια μεσήλικη (για την εποχή) γυναίκα ενός ευκατάστατου και γυναίκα άντρα, του Ηρακλή, ζει σ’ ένα πολυτελές σπίτι, με τον ομοφυλόφιλο γιο της Ύλλο και την υπηρέτρια της Νάγια. Στο γεμάτο φίδια και φαντάσματα (οι δύο Τραχίνιες) σπίτι έρχεται να φιλοξενηθεί μια νεαρή κοπέλα, η Ιόλη, κόρη πλούσιου πατέρα και κατά πάσα πιθανότητα ερωμένη του Ηρακλή. Ο Ηρακλής απουσιάζει καιρό για να λύσει κάποιες υποθέσεις στην Εύβοια. Η Διάνα αποφασίζει να του στείλει δώρο με τον Φύλακα μια κολόνια που παρασκεύασε η Νάγια για να κερδίσει πίσω την αγάπη του άντρα της. Η κολόνια αυτή όμως αποδεικνύεται θανατηφόρα και στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του Ηρακλή, η Διάνα απαγχονίζεται. Η Ιόλη προτείνει στον Ύλλο να φύγουν και να ζήσουν μαζί στο νέο κτήμα του Ηρακλή.

Πλοκή

Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης έγραψε ένα μονόπρακτο έργο που εξελίσσεται σε 8 σκηνές με καθαρότητα κι εμφανείς συνδέσεις με το αρχέτυπό του. Μεταφέρει τη δράση του στη Φθιώτιδα της δεκαετίας του ’70, στην Τραχίνα, την αρχαιότερη πόλη της Λαμίας. Η διάταξη της πλοκής θυμίζει αρκετά τον σκελετό της σοφόκλειας τραγωδίας, με μια καθοριστική διαφορά, την απουσία του Ηρακλή, του καταλυτικού επεισοδίου του θανάτου του επί σκηνής και της «πατρικής επιθυμίας». Ο Χορός εδώ αντί για τον πολυπληθή Χορό Τραχίνιων, είναι δύο γυναίκες-φαντάσματα, ορατές μόνο στη Διάνα (Δηιάνειρα). Η Ιόλη γίνεται δρων πρόσωπο και μάλιστα σχεδόν το πρωταγωνιστικό πρόσωπο απέναντι στη Διάνα. Ο Λίχας γίνεται Φύλακας κι απουσιάζουν ο Αγγελιοφόρος (τη λειτουργία του αναλαμβάνει ο Ύλλος) κι ο Γέροντας/Πρέσβυς, αφού δεν εμφανίζεται κι ο Ηρακλής που συνοδεύει.

Ο τίτλος

Το έργο τιτλοφορείται «Το σπίτι με τα φίδια» και μπορούμε να κάνουμε διάφορες ερμηνείες για την επιλογή αυτού του τίτλου. Καταρχάς, επειδή η έπαυλη στην οποία λαμβάνει χώρα η δράση είναι απομακρυσμένη σε πυκνή βλάστηση, κυκλοφορούν φίδια. Η θέα των φιδιών είναι συνηθισμένη στους ήρωες του έργου. Όλα ξεκινούν από μια διήγηση της Ιόλης (Σκηνή Τρίτη), στην οποία είδε «ένα μεγάλο φίδι ανάμεσα στα πόδια της, τρομαχτικό αλλά πολύ όμορφο». Μάλιστα, η Διάνα αναπολεί μια ανάμνηση από τον πρώτο καιρό της διαμονής τους στην έπαυλη –παιδική ανάμνηση του Ύλλου-: «Και ξαφνικά βλέπω επάνω στο πεζούλι της στέρνας μια μαύρη οχιά. Μπήγω τις φωνές. […] Βρίσκει κι αρπάζει μια πέτρα. Αρχίζει να το πλησιάζει. […] και με αστραπιαία κίνηση το βουτάει με το ελεύθερο χέρι του από τον λαιμό. Το σηκώνει ψηλά και το σφίγγει, το σφίγγει, το σφίγγει. Χυθήκανε τα μάτια της οχιάς απόξω». Η συγκεκριμένη διήγηση είναι μια ευθεία αναφορά στα παιδικά χρόνια του μύθου του Ηρακλή, αφού σύμφωνα με το μύθο η Ήρα που έβλεπε στο πρόσωπο του Ηρακλή την απιστία του Δία έστειλε δύο φίδια να τον πνίξουν όσο ήταν βρέφος, εκείνος άρπαξε τα φίδια με τα δύο του χέρια και τα έπνιξε. Αργότερα αναφέρονται φιδοπουκάμισα, και ότι γύρω από το σπίτι βρίσκονται πολλά φίδια. Η επιλογή του συγκεκριμένου φιδιού που εκκρίνει δηλητήριο, συνάδει και με το δηλητήριο από το αίμα της Λερναίας Ύδρας αλλά και τον επικείμενο θάνατο του Ηρακλή από το «δώρο» της συζύγου του. Οχιά συχνά αποκαλούμε ένα ραδιούργο πρόσωπο, που στο έργο είναι η Νάγια, η αφοσιωμένη υπηρέτρια του σπιτιού και προγενέστερα ερωτική αντίζηλος της Διάνας προς τον Ηρακλή.

Υπάρχει ασφαλώς και μια μεγάλη σύνδεση του φιδιού με σεξουαλικές/φαλλικές ερμηνείες. Το φίδι συνδέεται με τον πρωτογονισμό, την αμαρτία, την σεξουαλικότητα, ό,τι πιο άπληστο και αηδιαστικό κρύβουμε μέσα μας, τα ένστικτά μας. Φίδι που σηκώνεται για να επιτεθεί συχνά ερμηνεύεται ως φαλλός σε στύση, στοιχείο που συνδέεται με το φίδι ανάμεσα στα πόδια της Ιόλης. Μπορεί επίσης να σημαίνει τον πειρασμό, τον κίνδυνο και την απαγορευμένη σεξουαλικότητα. Ιδιαίτερα, αν δούμε ένα φίδι στο κρεβάτι μας δείχνει ότι έχουμε μεγάλη σεξουαλική δύναμη ή απειλούμαστε σεξουαλικά. Μπορεί να είμαστε άπειροι, νευρικοί ή ανίκανοι να ακολουθήσουμε. Αν φοβόμαστε το φίδι, τότε δείχνει φόβους για το σεξ, την οικειότητα ή/και τη δέσμευση (astrologer.gr). Ο Ύλλος μάλιστα, το αγαπημένο παιδί του Ηρακλή και της Διάνας, εξομολογείται πως φοβόταν τα φίδια μικρός: «Μικρός φοβόμουνα ότι όλα αυτά τα οργισμένα φίδια θα συνωμοτούσαν κάποια φορά όταν εκείνος έλειπε και θα μας έκαναν επίθεση τη νύχτα. Θα έρχονταν στα κρεβάτια μας και θα τυλίγονταν στο λαιμό μας σφιχτά, σφιχτά, ώσπου να πεταχτούν και τα δικά μας μάτια έξω. Μόνο όταν βρισκόταν ο μπαμπάς στο σπίτι κοιμόμουν πραγματικά ήσυχος. Δηλαδή σπάνια.» Αν λάβουμε υπόψη την ομοφυλοφιλία του Ύλλου στη συγκεκριμένη εκδοχή του μύθου, μπορούμε να ενισχύσουμε την ερμηνεία μας για την απαγορευμένη κι επικίνδυνη σεξουαλικότητα – το έργο διαδραματίζεται στη συντηρητική δεκαετία του ’70 και δη στην ελληνική επαρχία, ο Ύλλος δεχόταν απειλές από τον πατέρα του εραστή του-.

Τέλος, μπορεί να δοθεί κι η σύνδεση του φιδιού με τον θεό Ασκληπιό, που κατά την παράδοση ερχόταν με μορφή φιδιού στον ύπνο αυτών που του είχαν ζητήσει βοήθεια κάνοντας θυσία και μια τελετουργία εξαγνισμού. Δε χρειάζεται να επεκταθούμε περαιτέρω στη σύνδεση των αρχαίων θεάτρων με Ασκληπεία, με την Επίδαυρο να έχει ένα από αυτά.

Οι χαρακτήρες

Η Δηιάνειρα σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν κόρη του Οινέα και της Αλθαίας. Ο Ηρακλής είχε υποσχεθεί στον αδερφός της Μελέαγρο να την παντρευτεί όταν τον συνάντησε στον Κάτω Κόσμο. Μάλιστα, για να τα καταφέρει ο Ηρακλής έπρεπε να παλέψει με τον ποταμό Αχελώο που μεταμορφωνόταν σε φίδι, ταύρο ή άνθρωπο. Η ετυμολογία του ονόματός προέρχεται από το επίθετο δηιος/διαος (καταστρεπτικός φοβερός) και το ουσιαστικό ανήρ (άντρας) και σημαίνει φοβερή για τους άντρες, με αναφορά στο τραγικό τέλος του θρυλικού Ηρακλή. Ο Χατζηγιαννίδης μετονομάζει την ηρωίδα του σε Διάνα, διώχνοντας το αντρικό στοιχείο από το όνομά της, ενώ πλέον προσομοιάζει με το όνομα της θεάς Άρτεμης (Diane/a), θεάς του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και των ζώων, ορκισμένη παρθένα. Το έργο ούτως ή άλλως έχει θηλυκοκεντρικό χαρακτήρα, αφού έχουμε γυναικείο Χορό (Τραχίνιες), την αφοσιωμένη Νάγια (η Τροφός στον Σοφοκλή), την πρωτοκαθεδρία της Διάνας σε σύγκριση με τον Ηρακλή –απόντα εδώ, περιορισμένο σκηνικά και σωματικά αδύνατο στον Σοφοκλή) και φυσικά με τη νέα διευρυμένη παρουσία της Ιόλης από βουβό πρόσωπο σε βασικό –αν όχι πρωταγωνιστικό- πρόσωπο του δράματος. Ακόμη κι η παρουσία του Ύλλου που φαινομενικά ακολουθεί την ίδια γραμμή με το αρχέτυπό του, διαφοροποιείται, αφενός με την ομοφυλοφυλία και τη μη πατρική εντολή για γάμο με την Ιόλη κι αφετέρου με τον αποκλίνοντα βίο του, που διαφέρει από το κλειστό πατριαρχικό μοντέλο της Αρχαίας Ελλάδας.

Ας ξεκινήσουμε από τη Διάνα και τη Νάγια, τις δύο βασικές γυναικείες φυσιογνωμίες του σπιτιού. Η Διάνα κι η Νάγια (Τροφός) έχουν παρελθόν ερωτικής αντιζηλίας προς τον Ηρακλή, που εξηγεί το θανατηφόρο «δώρο» που αποτελεί τον καταλύτη της πλοκής: «Μικρές ήμασταν φίλες. Αυτή ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτερη και μου έκανε κουμάντο σε όλα. Ο Ηρακλής τα είχε φτιάξει μ’ εκείνη στην αρχή. Έτσι τον γνώρισα εγώ τον Ηρακλή. Ήταν πολύ όμορφη τότε Αλλά εκείνος προτίμησε εμένα. Για πολλούς μήνες δε μου μιλούσε. Εγώ ένιωθα τύψεις κι έκανα προσπάθειες να την πλησιάσω. […] Έβαλα στο σπίτι μου μια γυναίκα που με μισούσε. Μια μάγισσα.». Η Νάγια τώρα είναι 53 ετών, ηλικία αταίριαστη ίσως για ένα νέο έρωτα, πόσο μάλλον τώρα που ο Ηρακλής έχει φέρει στο σπίτι τη νέα του ερωμένη, την Ιόλη. Η Διάνα όμως έχει ένα κακό προαίσθημα, και δίνει στα προαισθήματα δαιμονική διάσταση. Αυτή είναι άλλη μια αισθητή διαφοροποίηση του Χατζηγιαννίδη, αντί να συνδέσει το δηλητήριο με κάποιον άθλο του Ηρακλή, την Λερναία Ύδρα και τον Κένταυρο, τη συνδέει με μια γυναικεία αντιζηλία, ενισχύοντας αυτό το χαρακτηριστικό του Ηρακλή. Στο Σπίτι με τα φίδια, συνυπάρχουν στο ίδιο σπίτι 3 ερωτικά υποκείμενα, η Διάνα, η Νάγια κι η Ιόλη. Αν συμπεριλάβουμε τον Ύλλο, ερμηνεύοντας ψυχαναλυτικά την ασφάλειά του όταν ήταν ο «σηκωμένος φαλλός» στο σπίτι, κοινώς ο πατέρας του. Τότε διαβάζουμε Το σπίτι με τα φίδια, ως το σπίτι με τις επικίνδυνες σεξουαλικότητες.

Η διαχείριση του Ύλλου και της Ιόλης είναι πολύ ενδιαφέρουσα και …τολμηρή στο έργο του Β. Χατζηγιαννίδη. Όπως προείπαμε, στις Τραχίνιες, η Ιόλη ήταν απλώς η πολύ όμορφη και απονήρευτη απόγονος του Ινάχου, μια από τις πολλές «παλλακίδες» του Ηρακλή, του A Male της αρχαιότητας κι επρόκειτο για ένα μη ομιλών πρόσωπο. Η Δηιάνειρα μάλιστα την δέχεται με καλοσύνη και φροντίδα, παρά την ζήλεια της. Στο Σπίτι με τα φίδια, η Ιόλη εμφανίζεται από την αρχή του έργου, είναι ιδιαιτέρως ομιλητική και φαίνεται να ξέρει περισσότερα πράγματα για την τωρινή κατάσταση του Ηρακλή από τα υπόλοιπα δρώντα πρόσωπα. Κι εδώ η παρουσία της συνδέεται με μια ζημιά του πατέρα της από τον Ηρακλή, αλλά φαίνεται να είναι μια συνειδητή επιλογή κι ένα κοινό σχέδιο για το μέλλον. Κυκλοφορεί στο σπίτι με άνεση σα να είναι οικοδέσποινα κι όχι φιλοξενούμενη. Δύο βασικές επισημάνσεις που χρειάζεται να κάνουμε. Στον Σοφοκλή, η Δηιάνειρα αποστέλλει ένα χιτώνα ποτισμένο με το δηλητήριο του Κένταυρου Νέσσου –το οποίο νομίζει για ερωτικό φίλτρο- μέσω του Λίχα. Στο Χατζηγιαννίδη, η Διάνα αποστέλλει μια κολόνια αγορασμένη από το Μιλάνο –επιβλαβές φίλτρο της Νάγια- μέσω του Ύλλου. Με αυτό τον τρόπο, ενισχύεται η τραγικότητα της πράξης, αφού είναι ένα υγρό που φτιάχτηκε εντός του οίκου, και δόθηκε στον Ηρακλή μέσω του ίδιου του γιου, άρα του αίματός του. Παράλληλα όμως, έχουμε κι ένα δεύτερο δώρο προς τον Ηρακλή, ένα μαυροκόκκινο βραχιόλι κατασκευασμένο από την Ιόλη. Το (κόκκινο) αίμα όταν δεχτεί το δηλητήριο μέσα του μαυρίζει.

Ο Ύλλος είναι το κύριο αντρικό πρόσωπο του έργου Το σπίτι με τα φίδια, με το έτερο να είναι ο Φύλακας, με καθαρά επιτελεστική λειτουργία. Ο Ύλλος δεν κάθεται για πολύ καιρό στην έπαυλη της Φθιώτιδας, αλλά αποδρά συχνά με το αυτοκίνητό του προς την Αθήνα, και πραγματοποιηθεί ερωτικές επαφές με άντρες. Η ελευθεριάζουσα συμπεριφορά του διαφέρει αισθητά από τον Ύλλο όπως εμφανίζεται στον Ηρακλή. Εκτελεί κι ο ίδιος χρέη αγγελιοφόρου, ενώ αντί να βοηθήσει τον πατέρα του να «πεθάνει στη φωτιά», τον συντρέχει στο Κέντρο Υγείας. Μεγάλη διαφορά είναι και το τέλος του έργου, αφού στις Τραχίνιες υπόσχεται στον Ηρακλή να παντρευτεί την Ιόλη, ενώ εδώ η Ιόλη είναι αυτή που προτείνει στον Ύλλο να ζήσουν μαζί στη νέα περιουσία του Ηρακλή στην Εύβοια.

Το σπίτι με τα γερά δόντια

Θα μπορούσε να ήταν ένας εναλλακτικός τίτλος του έργου, αφού καθ’ όσον φαίνεται, η στοματική υγιεινή είναι ζητούμενη στο συγκεκριμένο σπίτι. Χρησιμοποιώντας τα λόγια του συγγραφέα από το εισαγωγικό σημείωμα της έκδοσης: «… οι κάτοικοι σε ορισμένα ζητήματα είναι απόλυτοι, όπως για παράδειγμα, σε αυτό της υγιεινής του στόματος. Άνθρωπος με γερά δόντια δεν γερνάει ποτέ, πιστεύουν. Κι είναι σημαντικό για όλους τους αυτό, καθώς όλοι τους είναι ερωτευμένοι. […] Το δάγκωμα, το μοιραίο δηλητηριώδες δάγκωμα, τελικά δε θα προέλθει από ένα ύπουλο ερπετό. Μια φαρμακωμένη καρδιά είναι εξίσου φαρμακερή.». Στην πρώτη σκηνή το έργου, η Νάγια καθώς τακτοποιεί την Ιόλη στον ξενώνα, της δειγματίζει οδοντόβουρτσες, με την δεύτερη να προτιμά τις σκληρές. Ακόμη κι όταν είναι ν’ αναχωρήσει για το αγωνιώδες του ταξίδι ο Ύλλος, η Διάνα τον ρωτά αν πήρε οδοντόβουρτσα (καθ’ αναλογίαν με το σημερινό «ζακέτα να πάρεις») κι ακολουθεί η εξής στιχομυθία: -Διάνα: Ξέρεις καλά πόσο σημαντική είναι η περιποίηση του στόματος, - Ύλλος: Ο καθρέφτης της υγείας μας. –Διάνα: Ένας άνθρωπος με γερά δόντια, - Ύλλος: δε γερνά ποτέ, μένει για πάντα νέος. Ένα γερό αστραφτερό χαμόγελο σίγουρα προσδίδει στην εξωτερική ομορφιά κάποιου. Ωστόσο, τα δόντια κρύβουν μεγάλους συμβολισμούς συχνά συνδεδεμένους με την καλή υγεία, ενώ το δάγκωμα φέρει άλλο φορτίο ερμηνειών. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα δόντια του Δράκοντα, ήρθαν οι πρώτοι «σπαρτοί» Έλληνες, οι Σπαρτιάτες ή ότι από το δάγκωμα ενός μήλου χάθηκε ο Παράδεισος για τους πρωτόπλαστους.

Συνοπτικά, ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης συνέθεσε ένα σύγχρονο οικογενειακό δράμα ξέχειλο από σεξουαλικότητα, φόβο και οικογενειακή παθογένεια, που μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους. Το σπίτι με τα φίδια δεν είναι ένα αρχετυπικό ήρωα που εξυμνεί τον τοξική αρρενωπότητα και το μυθικό μεγαλείο του Ηρακλή, αλλά μια ωδή στη γυναικεία σεξουαλικότητα, ένα έργο βαθιά ανθρώπινο που δίνει χώρο στην πολυμορφία των θεμάτων του, με τρόπο διαυγή και στοχευμένο.

Info:

Το σπίτι με τα φίδια κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη σε δίγλωσση έκδοση (ελληνικά- αγγλικά) σε βιβλιοπωλεία και τα πωλητήρια του Φεστιβάλ Αθηνών

Διαβάστε επίσης:

Αριέττα Μουτούση: «Όταν Κάποιος Επιθυμεί Κάτι Διακαώς, Όλο Του Το Είναι Τον Οδηγεί Σε Αυτό Και Τολμά»

Αλεξία Καλτσίκη:«Μου Πήρε Πολλά Χρόνια Να Καταλάβω Τι Σημαίνει Να Είσαι Ηθοποιός»